‘Jehovah Wẹ Huhlọn Ṣie’

Dile e yin didọ gbọn Joan Coville dali

Yẹn yin jiji to juillet 1925 to Huddersfield, Angleterre. Yẹn wẹ yin ovi dopo akàn mẹjitọ ṣie lẹ tọn podọ n’nọ yawu jẹazọ̀n. Otọ́ ṣie nọ saba dọ dọ, “Eyin a gbẹ́ nọ̀ jẹhọn nù pẹvide, azọ̀n janwẹ a nọ bẹ.” Podọ diblayin nugbo wẹ e dọ!

WHENUENA n’gbẹ́ pò to pẹvi, sinsẹ̀ngán lẹ nọ hodẹ̀ vẹkuvẹku na jijọho, ṣigba whenue wẹkẹ-whàn awetọ gbajẹgbonu, yé nọ hodẹ̀ na awhàngbigba. Ehe paṣa mi bosọ hẹn mi tindo ayihaawe gando sinsẹ̀ngán lẹ go. Ojlẹ enẹ mẹ wẹ Annie Ratcliffe, he yin Kunnudetọ Jehovah tọn dopo gee he tin to lẹdo mítọn mẹ to whenẹnu, wá owhé mítọn gbè.

N’Mọ Nugbo

Annie do owe lọ Salut gbonu na mí bo basi oylọna Mama nado wá sè hodọdopọ do Biblu ji de to owhé etọn gbè.a Onọ̀ ṣie biọ to asie nado hodo e yì. N’gbẹ́ nọ flin hodọdopọ tintan enẹ. Hodọdopọ lọ sinai do ofligọ ji, podọ e paṣa mi dọ e ma hẹn apọṣi mi. E na gblọndo susu kanbiọ ṣie lẹ tọn. To osẹ he bọdego mẹ, mí sọ lẹkọyi. To gbenẹgbe, dọdai Jesu tọn gando ohia azán godo tọn lẹ go wẹ yin zẹẹmẹ basina. To nulinlẹnpọndo ninọmẹ blawu aihọn tọn lẹ ji mẹ, tlolo wẹ yẹn po Mama po mọdọ nugbo lọ die. To gbenẹgbe dopolọ, mí yin oylọ-basina nado wá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ.

To plitẹnhọ lọ mẹ, n’dukosọ hẹ jọja gbehosọnalitọ delẹ, podọ dopo to yé mẹ wẹ Joyce Barber (he yin Ellis todin), he gbẹ́ pò to devizọnwa to Bẹtẹli Londres tọn po asu etọn, Peter po. Linlẹn ṣie to whenẹnu wẹ yindọ mẹlẹpo wẹ nọ sẹ̀n taidi gbehosọnalitọ. Enẹwutu, tlolo wẹ n’jẹ ganhiho 60 yizan ji to sunmẹsunmẹ nado dọyẹwheho, dile etlẹ yindọ n’gbẹ́ pò to wehọmẹ yì.

To osun atọ́n godo, to 11 février 1940, yẹn po Mama po yí baptẹm to plidopọ lẹdo tọn de ji to Bradford. Papa ma jẹagọdo nuyise mítọn, ṣigba e ma kẹalọyi nugbo pọ́n gbede. To ojlẹ he mẹ n’yí baptẹm, ayinamẹ yin nina nado bẹ kunnudide tòhomẹ-liho ji tọn jẹeji. N’tindo mahẹ to e mẹ, bo nọ hẹn saki linlinnamẹwe tọn de po nukinkan he nọ yin zizepé lẹ po. To samedi dopo, e yin bibiọ to asie nado wazọ́n to fie gbẹtọ nọ sù te hugan to lẹdo nusatẹn de tọn mẹ. Obu gbẹ́ nọ di mi to whenẹnu, podọ e taidi dọ klasigbẹ́ ṣie lẹpo wẹ dogbepọ nado gbọn finẹ to gbenẹgbe!

To 1940, agun he mí nọ kọnawudopọ hẹ dona yin mimá. To whenuena e yin mimá, diblayin jọja hagbẹ ṣie lẹpo wẹ yì mọ yede to agun awetọ lọ mẹ. N’wule ehe tọn to nugopọntọ azinponọ agun ṣie tọn dè. E dọna mi dọ, “Eyin a to jọja he a na dogbẹ́ hẹ lẹ dín janwẹ, tọ́n yì kunnudegbe bo yì dín yé wá.” Podọ nuhe n’wà lọ pẹpẹ niyẹn! E ma dẹn bọ n’dukosọ hẹ Elsie Noble. E kẹalọyi nugbo bo lẹzun họntọn vivẹ de na mi.

Sinsẹ̀nzọn Gbehosọnalitọ Tọn po Dona Etọn lẹ Po

To whenuena n’fó wehọmẹ, n’wazọ́n hẹ akuẹ-lẹntọ́ de. Ṣigba, dile n’doayi ayajẹ he devizọnwatọ whenu-gigọ́ tọn lẹ nọ tindo go, enẹ yidogọna ojlo ṣie nado sẹ̀n Jehovah taidi gbehosọnalitọ. To mai 1945, homẹ ṣie hùn nado bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ titengbe tọn jẹeji. Jikun mapote de wẹ ja to gbeegbe n’tọ́n whla tintan taidi gbehosọnalitọ titengbe. Ṣogan, homẹ ṣie hùn nado to lizọnyizọn wà sọmọ bọ n’ma tlẹ hò jikun lọ tọn pọ́n. Na nugbo tọn, tintọ́n yì kunnudegbe egbesọegbesọ po kẹkẹ-afọ tọn kùnkùn whẹwhẹ po ko gọalọna mi nado tindo agbasalilo. Dile etlẹ yindọ zínpinpẹn ṣie ma zẹ̀ kilo 42 go pọ́n, n’ma ko doalọtena sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn gbede. To owhe lẹ gblamẹ, n’ko mọ to gbẹzan ṣie mẹ dọ ‘Jehovah wẹ huhlọn ṣie.’—Ps. 28:7.

Po yanwle lọ po nado do agun yọyọ lẹ ai, n’yin azọ́ndena taidi gbehosọnalitọ titengbe hlan tòpẹvi he mẹ Kunnudetọ de ma tin te lẹ mẹ. N’sẹ̀n na owhe atọ̀n to Angleterre jẹnukọn, podọ to enẹgodo n’sọ yí owhe atọ̀n zan to Irlande. To whenuena n’to sinsẹ̀n to Lisburn, Irlande, n’plọnnu hẹ dawe de he yin alọgọtọ nukọntọ ṣọṣi Plọtẹstant tọn de tọn. Whenue e plọn nugbo lọ gando sinsẹ̀n-nuplọnmẹ dodonu Biblu tọn lẹ go, e jẹ nuhe plọn e te lẹ má hẹ agunvi etọn lẹ ji. Delẹ to yé mẹ yì jẹwhẹ etọn na nukọntọ ṣọṣi lọ tọn lẹ, bọ yé biọ to e si nado dọ nuhewutu e do to mọwà. E dọ dọ azọngban emitọn wẹ e yin taidi Klistiani de nado dọna agunvi lọ lẹ dọ susu nuhe emi plọn yé lẹ tọn wẹ yin lalo. Mahopọnna dọ whẹndo etọn diọnukunsọ ẹ sinsinyẹn, e klan gbẹzan etọn do wiwe na Jehovah bo sẹ̀n ẹn po nugbonọ-yinyin po kakajẹ okú.

To Larne, ofi awetọ he n’yin didohlan to Irlande taidi gbehosọnalitọ, yẹn doponọ sẹ̀n na osẹ ṣidopo, na gbẹdohẹmẹtọ ṣie yì Plidopọ Jideji Yẹwhehọluduta tọn to New York, to 1950. Ojlẹ enẹ ma bọawu na mi. N’jlo vẹkuvẹku nado tin to plidopọ lọ tẹnmẹ. Ṣigba, to osẹ enẹlẹ gblamẹ, n’tindo numimọ mẹjlọdote tọn susu to sinsẹ̀nzọn kunnudegbe tọn mẹ. N’dukosọ hẹ dawe yọnhonọ de he ko kẹalọyi dopo to owe mítọn lẹ mẹ to owhe 20 linlán die wayi. To owhe lẹ gblamẹ, e ko hia owe lọ whlasusu sọmọ bọ e dibla yọ́n ẹn do tamẹ. E kẹalọyi nugbo lọ to pọmẹ hẹ visunnu etọn po viyọnnu etọn po.

N’Mọ Azọ́nplọnmẹ Yí to Giliadi

To 1951, n’yin oylọ-basina to pọmẹ hẹ gbehosọnalitọ ao devo lẹ sọn Angleterre nado yì klasi 17tọ Wehọmẹ Giliadi tọn to South Lansing, New York. N’duvivi nuplọnmẹ sinai do Biblu ji he mí mọyi to osun enẹlẹ gblamẹ tọn taun! To ojlẹ enẹ mẹ, mẹmẹyọnnu lẹ ma nọ wazọ́n to Wehọmẹ Lizọnyizọn Yẹwhehọluduta tọn to agun lẹ mẹ, ṣigba to Giliadi míwu mẹmẹyọnnu lẹ mọ azọ́ndenamẹ wehọmẹvi tọn lẹ yí bosọ nọ na numimọ lẹ. Lehe obu nọ di mí do sọ! To nuzedonukọnnamẹ ṣie tintan whenu, alọ he mẹ n’hẹn owe do lọ to sisọsisọ. Mẹplọntọ wehọmẹ lọ tọn, Mẹmẹsunnu Maxwell Friend, yìn aslan hẹ mi dọmọ: “E ma yindọ hiẹ to obu ji to bẹjẹeji hodidọ towe tọn, dile hodọtọ dagbe lẹpo nọ wà do kẹdẹ wẹ gba, ṣigba a sọ nọ̀ obu ji kakajẹ vivọnu.” To wehọmẹ lọ, mímẹpo wẹ hẹn nugopipe mítọn nado dọho to klasi lọ nukọn pọnte. Bleun dopo wẹ azọ́nplọnmẹ lọ wá vivọnu, bọ mímẹ gbedewema-yitọ lẹ yin azọ́ndena hlan otò voovo mẹ. Thaïlande wẹ yẹn yin didohlan!

“Otò Nukiko Tọn”

To nukun ṣie mẹ, dona Jehovah tọn wẹ e yin dọ Astrid Anderson yin azọ́ndena nado yin gbẹdohẹmẹtọ ṣie to azọ́n mẹdehlan tọn mẹ to Thaïlande. Osẹ ṣinawe wẹ mí yizan to ohù ji whẹpo do jẹ finẹ. To whenuena mí jẹ Bangkok he yin tatọ́-tònọ lọ, mí mọdọ ahi tòdaho lọ tọn lẹpo wẹ nọ gọ́ po gbẹtọ po, podọ tọjihun lẹ wẹ yin tẹnsẹnamẹnu tangan he nọ yin yiyizan to finẹ. To 1952, wẹnlatọ Ahọluduta tọn he tin to Thaïlande lẹ ma pé 150.

Whla tintan he mí mọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ Lọ Tọn to ogbè thaï mẹ, mí kanse míde dọ, ‘Be mí na wá penugo nado dó ogbè enẹ to gbèdopo ya?’ E nọ vẹawu taun nado ylọ hogbe lẹ to aliho he sọgbe mẹ. Di apajlẹ, eyin yè ze ogbè yiaga to bẹjẹeji bo wá ze yìdo to vivọnu nado ylọ hogbe lọ khaù, e nọ zẹẹmẹdo “lẹsi,” ṣigba eyin hogbe enẹ dopolọ yin yiylọ do kọmẹ, e nọ zẹẹmẹdo “owẹ̀n.” Enẹwutu, whenue mí ṣẹṣẹ wá, eyin mí tọ́n yì kunnudegbe mí nọ to hodọna gbẹtọ lẹ po zohunhun po dọ, “N’hẹn lẹsi dagbe wá na we” kakati nido yin “wẹndagbe”! Ṣigba, vudevude mí wá sè ogbè lọ—to nukiko susu godo.

Thaïlande-nu lẹ jọmẹ taun. Abajọ, Thaïlande nọ yin yiylọdọ Otò Nukiko tọn. Ofi tintan he mí yin didohlan wẹ tòdaho Khorat tọn (he yin Nakhon Ratchasima todin), fie mí sẹ̀n te na owhe awe. To nukọn mẹ, mí yin azọ́ndena hlan tòdaho Chiang Mai tọn mẹ. Suhugan Thaïlande-nu lẹ tọn wẹ yin Bouddha-sẹ̀ntọ bo masọ jẹakọ hẹ Biblu. To Khorat, n’plọnnu hẹ ogán posu-zọ́nwatẹn de tọn. Mí dọhodo tọgbo Ablaham ji. Na dawe lọ ko sè yinkọ lọ Ablaham pọ́n wutu, e yí ota do yigbe po zohunhun po. Ṣigba, n’wá mọ to madẹnmẹ dọ mí omẹ awe lẹ ma to Ablaham dopolọ hodọ. Abraham Lincoln, he yin togán États-Unis tọn to ojlẹ de mẹ wayi wẹ posu-gán lọ tindo to ayiha mẹ!

Homẹ mítọn hùn nado plọn Biblu hẹ Thaïlande-nu ahunjijlọnọ lẹ, ṣigba to ojlẹ dopolọ mẹ, omẹ Thaïlande tọn lẹ plọn mí lehe yè sọgan zan gbẹzan he bọawu ṣogan bo yin ayajẹnọ gbọn. Enẹ gọalọna mí, na to owhé mẹdehlan tọn mítọn tintan gbè to Khorat, mí ma tindo miyọ́n lẹtliki tọn kavi pọmpi-sin. To azọ́ndenamẹ mọnkọtọn lẹ mẹ, mí plọn “nado dù gọ́ho, podọ nado nọ nọ̀ huvẹ.” Taidi apọsteli Paulu, mí mọ nuhe e zẹẹmẹdo nado nọ ‘wà onú popo gbọn ewọ he to huhlọn namẹ dali.’—Flp. 4:12, 13.

Gbẹdohẹmẹtọ Yọyọ de po Azọ́ndenamẹ Yọyọ de Po

To 1945, n’disa yì Londres. To sadidi enẹ whenu, n’yì Nuhoho-Sẹdotẹn Grande-Bretagne tọn to pọmẹ hẹ gbehosọnalitọ po hagbẹ Bẹtẹli tọn delẹ po. Dopo to yé mẹ wẹ Allan Coville, he yì klasi 11tọ Giliadi tọn ojlẹ vude to enẹgodo. E yin didohlan France podọ to enẹgodo hlan Belgique.b To nukọn mẹ, whenue n’gbẹ́ to devizọnwa taidi mẹdehlan to Thaïlande, e dọhona mi bọ n’yigbe na ẹn.

Mí wlealọ to Bruxelles, Belgique, to 9 juillet 1955. E ko nọ jlo mi nado yì Paris to alọwle ṣie godo, enẹwutu Allan basi tito bọ mí yì plidopọ de to finẹ to osẹ he bọdo alọwle mítọn go. Ṣigba, tlolo he mí jẹ finẹ, e yin bibiọ to Allan si nado gọalọ taidi gbesetọ to plidopọ lọ blebu whenu. Egbesọegbesọ wẹ e nọ fọ́nzán sọn whégbè, bọ mí nọ lẹkọwa fie mí mọ adọtẹn do to zánmẹ. Nugbo wẹ dọ n’yì Paris to alọwle ṣie godo, ṣigba aganu wẹ n’nọ saba mọ Allan sọn—yèdọ hlan oplò ji! Etomọṣo, homẹ ṣie hùn nado mọdọ asu ṣie to devizọnwa na mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu etọn lẹ po, podọ n’kudeji to ayiha ṣie mẹ dọ eyin Jehovah tin to otẹn tintan mẹ to alọwle mítọn mẹ, mí na tindo ayajẹ nugbonugbo.

Alọwle sọ hẹn mi yì aigba-denamẹ devo ji—enẹ wẹ Belgique. Jẹnukọnna enẹ, nuhe n’yọnẹn gando Belgique go lẹpo wẹ yindọ awhàn susu yin fùnfùn to finẹ, ṣigba n’wá mọ to godo mẹ dọ suhugan Belgique-nu lẹ tọn wẹ yiwanna jijọho. Azọ́ndenamẹ ehe sọ biọ dọ n’dona plọn Flansegbe, he nọ yin dido to hùwaji otò lọ tọn.

To 1955, nudi wẹnlatọ 4 500 wẹ tin to Belgique. Na nudi owhe 50, yẹn po Allan po sẹ̀n to Bẹtẹli podọ to azọ́n nugopọntọ tomẹyitọ tọn mẹ. To owhe awe daa he mí zan jẹnukọn to azọ́n nugopọntọ tọn lọ mẹ, mí nọ kùn kẹkẹ-afọ tọn gbọn pópló lẹ ji, to jikun mẹ podọ to owhè nù. To owhe lẹ gblamẹ, mí ko dọ́ owhé hugan 2 000 lẹ gbè, he yin Kunnudetọ hatọ lẹ tọn! N’nọ saba dukosọ hẹ mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu delẹ po, he yin madogánnọ to agbasa-liho ṣigba to Jehovah sẹ̀n po huhlọn yetọn lẹpo po. Apajlẹ yetọn na mi tuli ma nado jogbe to sinsẹ̀nzọn ṣie mẹ. To vivọnu osẹ dlapọn dopodopo tọn, mí nọ saba yin jijlọdote. (Lom. 1:11, 12) Allan do ede hia nado yin gbẹdohẹmẹtọ dagbe de na mi. Lehe hogbe Yẹwhehodọtọ 4:9, 10 tọn lẹ yin nugbo do sọ, dọmọ: “Omẹ awe pọnte hú mẹdopo; . . . na eyin [dopo to yé mẹ] jai, mẹde na ze ogbẹ́ etọn dote”!

Dona He Nọ Wá sọn Sinsẹ̀nzọnwiwa to ‘Huhlọn Jehovah Tọn’ Mẹ

To owhe lẹ gblamẹ, yẹn po Allan po ko tindo numimọ ayajẹ tọn susu to alọgigọna mẹdevo lẹ nado sẹ̀n Jehovah mẹ. Di apajlẹ, to 1983, mí dla agun Flansegbe tọn he tin to Anvers pọ́n, fie whẹndo de yí míwlẹ po Benjamin Bandiwila po te, yèdọ mẹmẹsunnu jọja de he wá sọn Zaïre (he yin République démocratique du Congo todin). Benjamin sẹtẹn wá Belgique nado doafọna wepinplọn dahodaho lẹ. E dọna mí dọmọ: “Ogbẹ̀ mìtọn nọ jlo mi taun, na mì ze mìde jo na sinsẹ̀nzọn Jehovah tọn mlẹnmlẹn.” Allan gblọn dọmọ: “A dọ dọ ogbẹ̀ mítọn jlo we; a ka to afọdona wepinplọn aihọn tọn. Be a ma mọdọ enẹ ma sọgbe ya?” Gblọndo he to tlọlọ enẹ hẹn Benjamin lẹnnupọndo gbẹzan etọn ji. To whenuena e lẹkọyi Zaïre, e bẹ gbehosọnalitọ jẹeji, podọ todin e to sinsẹ̀n taidi dopo to hagbẹ Wedegbẹ́ Alahọ tọn lẹ mẹ.

To 1999, doto lẹ wazọ́n na mi nado de nuhe to tuklado mi to vẹgomẹ de sẹ̀. Sọn whenẹnu, zínpinpẹn ṣie ma hugan kilo 30. Na nugbo tọn, “núzinzan okọ́ tọn” madogánnọ de wẹ yẹn. Ṣogan, n’dopẹ́ dọ Jehovah ko na mi ‘huhlọn he hugan jọwamọ tọn.’ To azọ́n mẹzizẹ tọn lọ godo, Jehovah hẹn ẹn yọnbasi na mi nado kọnawudopọ hẹ Allan whladopo dogọ to azọ́n tomẹyiyi tọn lọ mẹ. (2 Kọl. 4:7) Enẹgodo, to mars 2004, Allan damlọn to gbèdopo bo masọ fọ́n ba. N’nọ jẹdò etọn taun, ṣigba na n’yọnẹn dọ e tin to oflin Jehovah tọn mẹ wutu, enẹ nọ miọnhomẹna mi.

To egbehe, to owhe 83 mẹvi yinyin mẹ, n’nọ pọ́n godo hlan owhe 63 he n’ko yizan to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ. N’gbẹ́ nọ doalọ to lizọnyizọn lọ mẹ, bo nọ deanana plọnmẹ Biblu dopo to whégbè bosọ nọ yí dotẹnmẹ hundote lẹpo zan nado dọho gando lẹndai jiawu Jehovah tọn go. To whedelẹnu, n’nọ kanse dee dọ, ‘Etẹwẹ gbẹzan ṣie na ko lẹzun eyin n’ma ko bẹ gbehosọnalitọ jẹeji to 1945?’ To whenẹnu, n’sọgan ko pọ́n do madogán agbasa tọn ṣie go bo gọ̀n gbehosọnalitọ basi. Ṣigba, lehe n’dopẹ́ dọ n’bẹ sinsẹ̀nzọn gbehosọnalitọ tọn jẹeji to jọja whenu ṣie do sọ! N’ko tindo lẹblanulọkẹyi lọ nado mọ to gbẹzan ṣie mẹ dọ eyin mí ze Jehovah do otẹn tintan mẹ, ewọ na yin huhlọn mítọn.

[Nudọnamẹ odò tọn lẹ]

[Yẹdide to weda 18]

Hẹ mẹdehlan gbẹdohẹmẹtọ ṣie, Astrid Anderson (to adusilọ mẹ)

[Yẹdide to weda 18]

To azọ́n tomẹyiyi tọn mẹ hẹ asu ṣie, to 1956

[Yẹdide to weda 20]

Po Allan po to 2000