HOSỌ OPLỌN TỌN 36
OHÀN 103 Lẹngbọhọtọ lẹ—Sunnu lẹ Di Nunina
‘Ylọ Mẹho Lẹ’
“Mì gbọ e ni ylọ mẹho agun tọn lẹ wá ede dè.”—JAK. 5:14.
NUHE E BẸHẸN
Nuhewutu e yin nujọnu nado nọ dín alọgọ mẹho agun tọn lẹ tọn to whenue a do hudo etọn.
1. Nawẹ Jehovah dohia gbọn dọ lẹngbọ emitọn lẹ họakuẹ na emi?
LẸNGBỌ Jehovah tọn lẹ họakuẹ na ẹn taun. Ohùn Jesu tọn wẹ e do họ̀ yé, podọ e deazọ́nna mẹho agun tọn lẹ nado penukundo lẹngbọpa Etọn go. (Owalọ 20:28) Ojlo Jiwheyẹwhe tọn wẹ yindọ lẹngbọ etọn lẹ ni nọ yin nuyiwa hẹ po awuvẹmẹ po. To anademẹ Klisti tọn glọ, mẹho lẹ nọ hẹn kọgbọ wá na lẹngbọ lẹ bo nọ basi hihọ́na yé sọn owù gbigbọmẹ tọn si.—Isa. 32:1, 2.
2. Mẹnu lẹ wẹ Jehovah nọ na ayidonugo vonọtaun? (Ezekiẹli 34:15, 16)
2 Onú lẹngbọ Jehovah tọn lẹpo tọn wẹ nọ duahunmẹna ẹn sisosiso, amọ́ e nọ na ayidonugo vonọtaun dehe to azọ̀njẹ lẹ. E nọ yí mẹho lẹ zan nado gọalọna mẹhe to azọ̀njẹ to gbigbọ-liho lẹ. (Hia Ezekiẹli 34:15, 16.) Etomọṣo, e nọ jlo dọ mí ni dín alọgọ whenue mí do hudo etọn. To ojlẹ mọnkọ lẹ mẹ, gbọnvona odẹ̀ vẹkuvẹku he mí nọ hò nado biọ godonọnamẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, mí nọ biọ alọgọ “lẹngbọhọtọ lẹ po mẹplọntọ lẹ po” tọn to agun mẹ.—Efe. 4:11, 12.
3. Nawẹ mímẹpo gán mọaleyi gbọn eyin mí lẹnnupọndo azọngban mẹho lẹ tọn ji?
3 To hosọ ehe mẹ, mí na gbadopọnna tito he Jiwheyẹwhe basi na mí nido nọ mọ alọgọ gbigbọmẹ tọn yí gbọn mẹho lẹ gblamẹ. Mí nasọ na gblọndo kanbiọ ehelẹ tọn: Whetẹnu wẹ mí dona biọ alọgọ mẹho lẹ tọn? Naegbọn mí dona wàmọ? Podọ, nawẹ yé nọ gọalọna mí gbọn? Eyin mí ma tlẹ to pipehẹ nuhahun de to alọnu, gblọndo kanbiọ ehelẹ tọn na yidogọna pinpẹn nutọn mítọn na tito he Jiwheyẹwhe basi, podọ ehe gán whlẹn ogbẹ̀ mítọn to gbèdopo.
WHETẸNU WẸ MÍ DONA ‘YLỌ MẸHO LẸ’?
4. Naegbọn mí gán wá tadona kọ̀n dọ azọ̀n gbigbọmẹ tọn hodọ wẹ Jakọbu 5:14-16, 19, 20 te? (Sọ pọ́n yẹdide lọ lẹ.)
4 Nado basi zẹẹmẹ tito he Jiwheyẹwhe zedai gando alọgọ gbigbọmẹ tọn go tọn devi Jakọbu bẹjẹeji po kanbiọ ehe po: “Be mẹde to azọ̀njẹ to mì mẹ? Mì gbọ e ni ylọ mẹho agun tọn lẹ.” (Hia Jakọbu 5:14-16, 19, 20.) Lẹdo hodidọ lọ tọn dohia dọ azọ̀n gbigbọmẹ tọn hodọ wẹ Jakọbu te. Di apajlẹ, e yin bibiọ to mẹhe to azọ̀njẹ lọ si nado ylọ mẹho lẹ, e ma yin doto de. Podọ azọ̀n gbigbọmẹ tọn wẹ e yin, na mẹlọ na yin azọ̀nhẹngbọna whenue ylando etọn lẹ ko yin jijona ẹn godo. To linlẹn de mẹ, afọdide he dona yin zize nado gbọazọ̀nna mẹde to gbigbọ-liho lẹ nọ yin dopolọ hẹ dehe dona yin zize nado gbọazọ̀nna mẹde to agbasa-liho. Eyin mí to azọ̀njẹ to agbasa-liho, mí nọ yì doto de dè bo nọ dọ nuhe to wiwà mí lẹ na ẹn bosọ nọ hodo anademẹ etọn lẹ. Mọdopolọ eyin mí to azọ̀njẹ to gbigbọ-liho, mí dona yì mọ mẹho de, bo basi zẹẹmẹ ninọmẹ mítọn tọn na ẹn bosọ hodo ayinamẹ Owe-wiwe tọn he mí mọyi lẹ.
Eyin mí to azọ̀njẹ to agbasa-liho, mí nọ yì mọ doto de; eyin mí to azọ̀njẹ to gbigbọ-liho, mí dona yì mọ mẹho lẹ (Pọ́n hukan 4tọ)
5. Nawẹ mí gán yọnẹn gbọn eyin mí to owù he na zọ́n bọ mí na jẹazọ̀n to gbigbọ-liho de mẹ?
5 Tito he yin zẹẹmẹ basina to Jakọbu weta 5tọ mẹ na mí tuli nado nọ yì mọ mẹho lẹ whenue mí mọdọ mí to nuhahun gbigbọmẹ tọn de do. Amọ́, lehe e yin nuyọnẹnnu do sọ dọ mí ni mọ alọgọ yí whẹpo haṣinṣan mítọn hẹ Jiwheyẹwhe nido gble pete! Mí dona nọ dọ nugbo na míde. Owe-wiwe lẹ na mí avase dọ mí gán klọ míde gando ninọmẹ gbigbọmẹ tọn mítọn go. (Jak. 1:22) Klistiani dowhenu tọn delẹ to Sadi jai jẹ nuṣiwa ehe mẹ, podọ Jesu na yé avase gando ninọmẹ gbigbọmẹ tọn yetọn go. (Osọ. 3:1, 2) Aliho de nado gbeje ninọmẹ gbigbọmẹ tọn mítọn pọ́n wẹ nado nọ yí zohunhun he mí tindo na sinsẹ̀n-bibasi lọ todin jlẹdo dehe mí tindo to ojlẹ he wayi lẹ mẹ go. (Osọ. 2:4, 5) Mí gán kanse míde dọ: ‘Be apàpà he nọ sọ́ mi dai nado hia Biblu bo lẹnayihamẹpọn deji ko depò wẹ ya? Be aliho he mẹ n’nọ wleawuna opli lẹ bo nọ yì yé te wá lẹzun nuwiwa mọmọ tọn todin wẹ ya? Be zohunhun ṣie na lizọnyizọn lọ ko depò wẹ ya? Be gbẹdudu kavi agbasanu lẹ bibẹpli wẹ nọ dù whenu ṣie hugan bọ n’nọ to nulẹnpọn do yé ji mapote ya?’ Eyin dopo to gblọndo kanbiọ ehelẹ tọn mẹ yin mọwẹ, e gán dohia dọ nude jẹdò bọ eyin yè ma yawu yí nude wà, ninọmẹ lọ gán vantan. Eyin mí ma penugo bo jla nuhe jẹdò lọ do kavi eyin e ko zọ́n bọ mí gbà nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ, mí dona biọ alọgọ mẹho lẹ tọn.
6. Etẹwẹ mẹhe jai jẹ ylando sinsinyẹn mẹ de dona wà?
6 Na nugbo tọn, mẹhe waylando sinsinyẹn de, yèdọ dehe gán zọ́n bọ e na yin didesẹ sọn agun mẹ dona yì mọ mẹho de. (1 Kọl. 5:11-13) Mẹdepope he ko jai jẹ ylando sinsinyẹn mẹ do hudo alọgọ tọn nado vọ́ haṣinṣan etọn hẹ Jehovah jlado. Nado mọ jonamẹ Jehovah tọn to dodonu ofligọ lọ tọn ji, mí dona nọ wà “azọ́n he jẹna lẹnvọjọ lẹ.” (Owalọ 26:20) Azọ́n enẹlẹ wiwà nọ biọ dọ mí ni yì mọ mẹho lẹ whenue mí waylando sinsinyẹn de.
7. Mẹdevo tẹlẹ wẹ sọ do hudo alọgọ mẹho lẹ tọn?
7 Gbọnvona dọ mẹho lẹ nọ gọalọna mẹhe jai jẹ ylando sinsinyẹn mẹ lẹ, yé sọ nọ gọalọna mẹhe vọgán to gbigbọ-liho lẹ. (Owalọ 20:35) Di apajlẹ, a gán hànu dọ avùnhiho sọta ojlo ylankan lẹ ma to pipà we. E gán biọ dọ a ni dovivẹnu dogọ titengbe eyin a ko nọ ṣì amasin adínọ zan, nọ pọ́n yẹdide fẹnnuwiwa tọn kavi nọ zan gbẹzan mawé whẹpo do wá plọn nugbo lọ. E ma biọ dọ a ni pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu ehelẹ dewe ṣo. A gán de nado dọhona mẹho de he a nọ voawu hẹ, podọ kudeji dọ e na dotoaina ahunmẹdunamẹnu towe lẹ bo na we ayinamẹ dagbe lẹ bosọ hẹn we deji dọ a gán hẹn homẹ Jehovah tọn hùn eyin a gbẹ́ ojlo ylankan lẹ dai. (Yẹwh. 4:12) Eyin a mọdọ awàkan mẹ nọ kú we dile a to kanván, mẹho lẹ gán flinnu we dọ vlavo ohia lọ niyẹn dọ a ylọ haṣinṣan towe hẹ Jehovah dọ nujọnu bo ma nọ dejido dewe go zẹjlẹgo.—1 Kọl. 10:12.
8. Whẹho tẹlẹ wẹ e ma biọ dọ mí ni hẹn yì mẹho lẹ dè?
8 E ma biọ dọ mí ni yì mọ mẹho lẹ gando nuhahun depope he mí gán tindo to gbigbọ-liho go. Di apajlẹ, mí ni dọ dọ a dọ nude he gbleawuna mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu de, vlavo a tlẹ gblehomẹ dego. Kakati nado yì mọ mẹho de, a gán yí ayinamẹ Jesu tọn do yizan mẹ bo yì dín jijọho hẹ mẹmẹsunnu kavi mẹmẹyọnnu towe. (Mat. 5:23, 24) A gán sọ basi dodinnanu do hosọ delẹ ji taidi walọmimiọn, homẹfa po mawazẹjlẹgo po nado sọgan do jẹhẹnu dagbedagbe enẹlẹ hia to gigọ́ mẹ dogọ to nukọn mẹ. Na nugbo tọn, eyin e ma to pipà we nado duto nuhahun towe ji janwẹ, a gán biọ alọgọ mẹho de tọn. To wekanhlanmẹ apọsteli Paulu tọn hlan Filipinu lẹ mẹ, e biọ to mẹmẹsunnu he mí ma yọ́n yinkọ etọn de si nado gọalọna Euodia po Sintiki po nado didẹ dẹ́sọ-dẹ́mẹ yetọn, mọdopolọ mẹho de to agun towe mẹ gán gọalọna we to aliho dopolọ mẹ.—Flp. 4:2, 3.
NAEGBỌN MÍ DONA NỌ YLỌ MẸHO LẸ?
9. Naegbọn mí ma dona dike winyan ni glọnalina mí nado biọ alọgọ mẹho lẹ tọn? (Howhinwhẹn lẹ 28:13)
9 Mí do hudo yise po adọgbigbo po tọn nado biọ alọgọ whenue mí jai jẹ ylando sinsinyẹn de mẹ kavi whenue e ma to pipà mí nado hoavùn sọta awugbopo mẹdetiti tọn de. Mí ma dona dike winyan ni glọnalina mí nado biọ alọgọ mẹho lẹ tọn. Etẹwutu? Eyin mí hodo tito he Jehovah zedai, mí na dohia dọ mí ganjẹ ewọ go bosọ dejido anademẹ etọn lẹ go dọ yé na wà dagbe na mí bosọ hẹn mí ló to yise mẹ. Mí nọ kẹalọyi dọ mí do hudo alọgọ etọn tọn eyin mí jlo na jai. (Salm. 94:18) Podọ eyin mí ko waylando, mí na mọ lẹblanu Jiwheyẹwhe tọn eyin mí yigbe ylando mítọn lẹ tọn bo masọ jai jẹ yé mẹ ba.—Hia Howhinwhẹn lẹ 28:13.
10. Etẹwẹ gán jọ eyin mí tẹnpọn nado whlá ylando mítọn lẹ?
10 Mí nọ mọ dona lẹ yí eyin mí yì dọhona mẹho de whenue mí do hudo alọgọ tọn, amọ́ mí gán hẹn ninọmẹ mítọn vantan eyin mí tẹnpọn nado whlá ylando mítọn lẹ. Whenue Ahọlu Davidi tẹnpọn nado ṣinyọnnudo ylando etọn lẹ, e jiya to gbigbọ-liho, to numọtolanmẹ-liho podọ to agbasa-liho. (Salm. 32:3-5) Taidi awutu de kavi apà de he jẹ mẹgo, nuhahun gbigbọmẹ tọn de nọ saba ylan deji eyin mí ma penukundego. Jehovah yọ́n ehe ganji, nuhe zọ́n niyẹn bọ e do biọ to mí si nado “dọwhẹgbọ” hẹ emi gbọn nuhe e wleawu etọn nado hẹnazọ̀ngbọna mí to gbigbọ-liho gblamẹ.—Isa. 1:5, 6, 18.
11. Eyin mí ze ylando sinsinyẹn mítọn lẹ whlá, nawẹ e gán bẹpla mẹdevo lẹ gbọn?
11 Eyin mí nọ waylando sinsinyẹn bo nọ ze whlá, enẹ gán bẹpla mẹdevo lẹ. Mí gán glọnalina gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn nado yinuwado agun lọ blebu ji ganji, bosọ ze jijọho mẹmẹsunnu po mẹmẹyọnnu mítọn lẹ po tọn do owù mẹ. (Efe. 4:30) To alọ devo mẹ, eyin mí sè dọ mẹde to agun lọ mẹ ko waylando sinsinyẹn de, mí dona na ẹn tuli nado yì dọhona mẹho lẹ gando whẹho lọ go.a Eyin mí whlá ylando sinsinyẹn mẹde tọn, mílọsu na yin mahẹtọ to ylando lọ mẹ. (Lev. 5:1) Owanyi mítọn na Jehovah dona whàn mí nado yinuwa bo yì dọ nugbo lọ. Gbọnmọ dali, mí na gọalọ nado hẹn agun lọ do wiweji bosọ gọalọna mẹhe to dindanbu lọ nado vọ́ haṣinṣan etọn hẹ Jehovah jlado.
NAWẸ MẸHO LẸ NỌ GỌALỌNA MÍ GBỌN?
12. Nawẹ mẹho lẹ nọ gọalọna mẹhe yin madogánnọ to gbigbọ-liho lẹ gbọn?
12 Mẹho lẹ yin azọ́nplọn nado gọalọna mẹhe yin madogánnọ to gbigbọ-liho lẹ. (1 Tẹs. 5:14) Eyin a ko wà nude he hẹn haṣinṣan towe hẹ Jehovah gble, yé gán yí wuntuntun do kàn kanbiọ delẹ sè we nado “dọ̀n” linlẹn po numọtolanmẹ sisosiso towe lẹ po “tọ́n.” (Howh. 20:5) A gán gọalọna yé eyin a dọ nuhe to ahun towe mẹ lẹpo tọ́n, etlẹ yin whenue a mọdọ e vẹawu nado wàmọ na aṣa, gbẹtọ-yinyin kavi winyan nuhahun he a to pipehẹ lọ tọn wutu. Ma hànu dọ hogbe towe lẹ gán taidi ‘ohó he yè ma lẹnnupọn whẹpo do dọ’ blo. (Jobu 6:3) Mẹho lẹ ma na yawu wá tadona de kọ̀n, kakatimọ, yé na dovivẹnu nado dotoai po sọwhiwhe po bo mọnukunnujẹ whẹho lọ mẹ ganji whẹpo do na we ayinamẹ. (Howh. 18:13) Yé yọnẹn dọ e nọ yí whenu nado gọ̀ jẹgangan to gbigbọ-liho, enẹwutu yé ma nọ donukun dọ emi na didẹ whẹho he gẹdẹ lẹ to hodọdopọ dopo poun whenu.
13. Nawẹ mẹho lẹ gán yí odẹ̀ po ayinamẹ Owe-wiwe lẹ tọn po zan nado gọalọna mí gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ lẹ.)
13 Eyin a ylọ mẹho lẹ, yé na dovivẹnu ma nado yidogọna numọtolanmẹ whẹhuhu tọn towe. Kakatimọ, yé na hodẹ̀ do ota towe mẹ. E gán jiawu na we nado mọ lehe odẹ̀ yetọn lẹ gán “wazọ́n taun” do. Alọgọ yetọn nasọ biọ dọ yé ni “samisisana [we] to oyín Jehovah tọn mẹ.” (Jak. 5:14-16) ‘Amì’ ehe nọtena nugbo he to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Po azọ́nyinyọnẹn he mẹho lẹ nọ yí do yí Biblu zan po, yé gán hòhuwhẹ we bo miọnhomẹna we, bosọ gọalọna we nado vọ́ haṣinṣan towe hẹ Jehovah jlado. (Isa. 57:18) Ayinamẹ Owe-wiwe tọn he yé na na we lẹ gán zọ́n bọ a na magbe dogọ nado to nuhe sọgbe wà. Jehovah gán yí yé zan nado dọna we dọ: “Aliho lọ die. . . . Nọ zinzọnlin gbọn e ji.”—Isa. 30:21.
Mẹho lẹ nọ yí Biblu zan nado hòhuwhẹ mẹhe to azọ̀njẹ lẹ bo miọnhomẹna yé (Pọ́n hukan 13, 14tọ)
14. Sọgbe hẹ Galatianu lẹ 6:1, nawẹ mẹho lẹ nọ gọalọna mẹdepope he “ṣì afọ ze” gbọn? (Sọ pọ́n yẹdide lọ lẹ.)
14 Hia Galatianu lẹ 6:1. Klistiani de he “ṣì afọ ze” ma to gbẹnọ sọgbe hẹ nujinọtedo dodo Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Hodidọ lọ “ṣì afọ ze” gán dlẹnalọdo nudide nulú tọn de bibasi kavi osẹ́n Jiwheyẹwhe tọn gbigbà to aliho sinsinyẹn mẹ. Owanyi nọ whàn mẹho agun tọn lẹ nado “tẹnpọn nado gọ̀ omẹ mọnkọtọn do otẹn etọn mẹ to gbigbọ walọmimiọn tọn mẹ.” Hogbe Glẹkigbe tọn he yin lilẹdo ‘gọ̀ do otẹn etọn mẹ’ gán sọ zẹẹmẹdo nado gọ̀ ohú he sẹ̀ de do otẹn etọn mẹ nado dapana oblọ tẹgbẹ tọn. Kẹdẹdile doto dagbe de nọ dovivẹnu nado de awufiẹsa mẹhe wẹ́n ohú de tọn pò dile e to ohú lọ gọ̀ do otẹn etọn mẹ do, mẹho lẹ nọ na ayidonugo lehe yé na hẹnazọ̀ngbọna mí do to gbigbọ-liho bo ma na yidogọna awufiẹsa mítọn. Yé sọ yin azọ́nplọn nado nọ “payi [yede] go.” Dile mẹho lẹ to alọgọna mí nado jlọ ali mítọn lẹ, yé nọ yọnẹn dọ mapenọ wẹ yelọsu bosọ nọ ṣinuwa. Yé ma nọ dawhẹnamẹ, mọdọ emi yiaga kavi yin dodonọ, kakatimọ yé nọ dovivẹnu nado do awuvẹmẹ hia.—1 Pita 3:8.
15. Etẹwẹ mí gán wà whenue mí do nuhahun de?
15 Mí gán dejido mẹho agun tọn mítọn lẹ go. Yé ko mọ azọ́nplọnmẹ yí nado nọ hẹn whẹho aṣli tọn mítọn lẹ, nado nọ ze ayinamẹ yetọn lẹ sinai do Biblu ji kakati ni yin do pọndohlan yetọn titi lẹ ji, podọ nado gọalọna mí nado hẹn agbàn mítọn lẹ. (Howh. 11:13; Gal. 6:2) Jẹhẹnu po numimọ voovo lẹ po wẹ yé do, amọ́ mí gán dọnsẹpọ depope to mẹho lẹ mẹ po awuvivo po nado dọhodo nuhahun de ji. Na nugbo tọn, mí ma na yì sọn mẹho de ji jẹ devo ji nado to ayinamẹ dín po linlẹn lọ po dọ dopo to yé mẹ na dọ nuhe mí jlo na sè na mí. Eyin mí nọ wàmọ, mí na taidi mẹhe nọ dotoaina nuhe “otó yetọn jlo na sè lẹ,” kakati nado na ayidonugo “oplọn he sọgbe” he to Ohó Jiwheyẹwhe tọn mẹ. (2 Tim. 4:3) Eyin mí yì mọ mẹho de gando nuhahun de go, e gán kanse mí eyin mí ko dọho lọ na mẹho devo lẹ gọna ayinamẹ he yé na mí lẹ. Humọ, dogbó mẹdetiti tọn yinyọnẹn gán whàn ẹn nado kàn ayinamẹ sè mẹho devo.—Howh. 13:10.
AZỌNGBAN MÍTỌN TITI
16. Azọngban mẹdetiti tọn tẹwẹ mí tindo?
16 Dile etlẹ yindọ mẹho lẹ nọ basi hihọ́na lẹngbọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ, yé ma nọ dọ nuhe mí na wà na mí. Azọngban mítọn titi wẹ nado zan gbẹzan mẹdezejo na Jiwheyẹwhe tọn. Mí dona dogbè nuhe mí nọ dọ po nuhe mí nọ wà lẹ po tọn na Jiwheyẹwhe. (Lom. 14:12) Po alọgọ etọn po mí gán pehẹ avùnnukundiọsọmẹnu lẹ bosọ hẹn tenọgli mítọn go. Enẹwutu, kakati mẹho lẹ ni dọ lehe mí na nọ yinuwa do na mí, yé nọ dọ̀n ayidonugo mítọn wá linlẹn Jiwheyẹwhe tọn he to Ohó etọn mẹ ji. Eyin mí nọ hodo ayinamẹ sinai do Biblu ji yetọn lẹ, mí gán plọn “huhlọn wuntuntun tọn” mítọn nado nọ basi nudide nuyọnẹn tọn lẹ.—Heb. 5:14.
17. Etẹwẹ dona yin gbemima mítọn?
17 Lẹblanulọkẹyi họakuẹ nankọ die nado yin lẹngbọ Jehovah tọn lẹ! Jehovah do “lẹngbọhọtọ dagbe lọ” Jesu hlan nado sú ofligọ lọ na mí, na mí nido do dotẹnmẹ lọ nado nọgbẹ̀ kakadoi. (Joh. 10:11) Podọ Jehovah ko yí mẹho agun tọn lẹ zan nado hẹn opà etọn di, e dọmọ: “Yẹn nasọ na mì lẹngbọhọtọ he ahun ṣie kẹalọyi lẹ, yé nasọ yí oyọnẹn po zinzin po do yìn mì.” (Jel. 3:15) Eyin mí vọgán kavi to azọ̀njẹ to gbigbọ-liho, mí ma dona whleawu nado biọ alọgọ mẹho lẹ tọn. Mì gbọ mí ni magbe nado mọaleyi to gigọ́ mẹ sọn tito he Jehovah zedai nado mọ alọgọ yí sọn mẹho lẹ dè mẹ.
OHÀN 31 Zinzọnlin hẹ Jiwheyẹwhe!
a Eyin ylanwatọ lọ gboawupo nado wàmọ to ojlẹ he sọgbe hẹ lẹnpọn dagbe de gblamẹ, nugbonọ-yinyin towe na Jehovah dona whàn we nado yì dọ nuhe a yọnẹn lọ na mẹho lẹ.