Kalipay—Pagpangita Sini
ANG Declaration of Independence sang Estados Unidos nagproklamar sing kinamatarong sa ‘kabuhi, kahilwayan, kag sa pagpangita sing kalipay.’ Para sa madamu karon, ang sekreto amo ang pagpangita. Ginahimu nila ini sing malangkagon, ginapuno ang tagsa ka minuto sing makapakunyag nga mga hilikuton. Nagabaha sa mga istadyum agod magtan-aw sing mga hampang, nagasiuktot sa mga telon sang kompyuter kag maghampang sing elektronik nga mga hampang, nagaunay sa mga programa sang TV agod ihinguyang ang mga oras sa gab-i, nagaplano sing mga kasadya para sa talipuspusan sang semana, nagalibot sa bug-os nga kalibutan, kag kon indi gani, masaku nga nagapakigbahin sa sosyal nga mga buluhaton. Madamu ang nagaliso pa gani sa makahalalit nga droga agod madangat ang pinakamabaskog nga bahin sang emosyon. Ang bisan ano nga butang malikawan lamang ang wala sing ginahimu nga mga inoras nga sa amo nga tion magapungko lamang sila sing hipos agod atubangon ang ila kaugalingon—kag ang kataka. Apang, ining nagapalakpalak nga pagpangita sing kalipay wala gid nagaresulta sa matuod nga kalipay.
Ang iban nagabag-o sang ila estilo sang pagkabuhi sa pagpangita sing kalipay. Ang pag-asawahay wala na ginakabig nga nagawagkus—madali nga nagaabot madali nga nagataliwan, diborsio sa bisan ano nga kabangdanan ukon sa wala sing kabangdanan, ang mga kabataan nagapakadto-pakari sa ulot sang mga ginikanan. Ang diminyo nga mga indibiduwal nagapatuyang sa libre nga sekso. Ang mga mag-asawa nagapuyuay nga wala makasal—wala sing panaad sa isa kag isa, wala sing nagawagkus sa ila, hilway sa pagbulag kag sa paglakat kon maluyagan nila. Ang duha ka tawo nagapuyuay subong mga homoseksuwal, ukon ang kada isa sa ila nagapadayon sang ila tiku nga handum sa sekso. Sa sining tanan nga tilawtilaw nga pag-eksperimento, ang mga tawo nagasab-ug lamang sa unod kag sa ulihi magaani sing kalisang sa hunahuna, sukmat sang konsiensia, mga kahisa, mga pagbulagay nga makapilas sa balatyagon, kag sing mga balatian—sa masami indi mabulong. Ang “bag-o nga moralidad” nagaani sing daku pa nga mga halit sang sa daan nga imoralidad.
Para sa madamu ang kalipay may daku nga kaangtanan sa materyal nga mga pagkabutang, apang ang pagtipon sini nagapabaskog lamang sang kakatol para sa iban pa nga butang nga dapat kaluton sing dugang pa. Ang mga ahensya sa pasayod malipayon nga nagakalot sini, nagapasundayag sing mga makagalanyat nga mga laragway nga dapat amo ang sundon nila—mga laragway nga matigayon lamang paagi sa husto nga etiketa sang panapton nga isuksok, mga alak nga imnon, mga awto nga pilion, mga balay nga tigayunon, dugang pa sa wala sing katapusan nga linya sang iban pa nga mga butang nga dapat ipalibot nila sa ila kaugalingon.
Ginapadaku sang siensya ang materyalistiko nga baha, amo ang reklamo sang biologo nga si René Dubos: “Sa masami gid, ang siensya ginagamit karon para sa teknolohiya nga wala sing kaangtanan sa mga kinahanglanon sang tawo kag nagatuyo lamang sa pagtuga sing bag-o kag artipisyal nga mga handum.” Ining mga handum, siling niya, kon mapaayawan “wala nakadugang sing daku sa kalipay ukon sa importansia sang kabuhi.” Sa manggaranon nga mga pungsod ang teknolohiya ginagamit sa indi maalamon nga pagpatubas para sa indi maalamon nga pagkonsumo. Para sa madamu ang sobra nga paggasto pahinali lamang. Ang espirituwal nga mga talaksan ginatampokan sing materyal nga mga butang.
Sang si Stewart Udall amo ang sekretaryo sang interior sang Estados Unidos, sia nagsiling: “Kita ang may pinakamadamu nga awto sa tanan nga pungsod sa kalibutan—kag ang pinakagrabe nga dalam-okan sing basura ukon junkyards. Kita ang labing palalakat nga mga tawo sa duta—kag ginabatas naton ang pinakalabi nga kagutok. Kita ang nagapatubas sing labi nga enerhiya, kag kita ang may pinakahigku nga hangin.” Ginsiling niya ina sang mga tinuig nga nagligad, kag gintawag niya ini nga isa ka “paglaglag sa kontinente.” Karon, pagligad sang mga tinuig, isa ini ka paglaglag sa bug-os nga globo. Sang nagligad nga mga tinuig ang meyor sang isa ka daku nga siudad sa Amerika nagsiling nga “kon indi kita maghalong pagadumdumon kita subong ang kaliwatan nga nagpadala sing tawo sa bulan samtang nagatindog sa lab-ot sa tuhod nga mga basura.” Karon, pagligad sang mga tinuig, madamu nga mga sientipiko ang nagapaandam nga mahimu kita ang katapusan nga kaliwatan—tumbok.
Kon ang aton pagbatyag sing katakus sa kaugalingon nasandig lamang sa naguwa nga mga butang sa baylo nga sa nasulod nga mga talaksan, ina nga balatyagon magaluya sa indi madugay kag magabilin sa aton nga biktima sang pagkadikontente. Ang materyalismo upod ang hapaw nga mga siod sini wala sing mahimu sa pagpaayaw sa nasulod nga mga kinahanglanon sang tawhanon nga espiritu, kag indi gid ini magadul-ong sa kalipay. “Ang wala sing pagpugong nga pagpaayaw sa tanan nga handum,” siling sang saykoanalista nga si Erich Fromm, “indi para sa kaayohan, ukon indi man ini ang dalan padulong sa kalipay ukon sa pinakadaku nga pagpangalipay.” Apang madugay na sa wala pa si Fromm, ang isa ka inspirado kag maalam nga tawo nagsiling sini sing labi ka prangka: “Natukiban ko man kon ngaa ang mga tawo nagapangabudlay sing lakas agod magmadinalag-on: ang kabangdanan amo nga sila nahisa sa mga butang sang ila kaingod.”—Manugwali 4:4, Today’s English Version.
Ang iban, bangod nagapalangluya ang buot kag nalugaw-an, nagapangita sing kaayawan paagi sa pagliso sa wala sing pulos nga pagpakita sing sobra nga interes sa kaugalingon. Tuhoy sa sini nga pagtinguha ang The Culture of Narcissism nagasiling: “Bangod wala sing paglaum nga mapauswag pa nila ang ila kabuhi sa bisan ano nga paagi nga importante, ginkombinse sang mga tawo ang ila kaugalingon nga ang importante amo ang sikiko nga pagpauswag sa kaugalingon: pagpakig-angot sa ila mga balatyagon, pagkaon sing kalan-on nga maayo sa lawas, pagtuon sing ballet ukon belly-dancing, pagtuon sing kaalam sang Nasidlangan . . . Nagapalambo sila sing labi pa ka maduagon nga mga eksperiensia, nagatinguha sa pagpapagsik sang maluya nga kaugalingon, nagatinguha sa pagpasag-uli sang nadulaan sing gana nga tiyan.”—Pahina 29, 39, 40.
Sa pagpangita sing kalipay paagi sa isa ka alimpulos sang hilikuton, ukon bag-o nga mga estilo sang pagkabuhi, ukon pagtinguha sing materyal nga mga butang, ukon sobra nga interes sa kaugalingon—wala sing isa sini ang magaresulta sa matuod kag dayon nga kalipay.
Paano ka, kon amo, magmalipayon?