Pagbantay sa Kalibutan
Nagahumok nga Panimuot
● “Sing dayag kag upod ang pahanugot sang komunista nga mga awtoridad,” siling sang Los Angeles Times, “dugang pa nga suplay sing mga Biblia ang ginapasulod sa mga pungsod sang Nasidlangan nga Europa kag dugang pa ang ginaimprenta didto.” Ginapadungog sang mga opisyales sang Bible Society ining desisyon sa “pagpanghikot paagi lamang sa legal nga mga alagyan” kag sa “paglikaw sa patago nga pagpanghikot, ukon mga porma sang pagpanagtag nga makabig nga may politikal nga motibo.” Sa mga pungsod sang Nasidlangan nga Europa, ang literatura nga wala sing opisyal nga awtorisasyon mahimu nga kompiskahon. Ngaa naghumok ang panimuot sa pagpanagtag sing Biblia? Suno kay O. B. Telle, pangulo sang rehiyonal nga sentro sang United Bible Societies sa Europa, ang kabangdanan sini amo nga ang mga pungsod “indi luyag nga ang ila dungog sa kalibutan mamantsahan sing dayag nga pagpangindi ukon pagbalabag sa legal nga mga hilikuton sang mga iglesya.” Ang talalupangdon nga eksepsion, report sang Times, amo ang Albania, “nga sa diin sililotan sing kamatayon ang pagpangangkon subong isa ka Cristiano ukon ang pagpanag-iya sing Biblia.” Apang, suno sa report, ang dugang pa nga suplay sing mga Biblia wala gihapon nagapaayaw sa daku nga pagkagutom sa Pulong sang Dios sa sadto nga mga pungsod.
Pagkaputo sang mga Banko sa E.U.
● Sa kabilogan, 79 ka banko sa E.U. ang naputo sang 1984—ang pinakamadamu sa bisan ano nga tuig sugod sang Daku nga Pagluya sang Negosyo (Great Depression). Apang, sanglit ang kalabanan diutay lamang nga mga institusyon, ang ila kabilogan nga deposito nga $2.9 bilyones (U.S.) mas diutay sa mga banko nga naputo sang nagligad nga duha ka tuig. “Kapin ka importante,” siling sang The New York Times, “ang pagkalusod sang mga banko sini nga tuig may diutay lamang nga epekto sa kabug-osan nga sistema sang pinansial, kag pila lamang ka manugpatago ang napierdihan sing kuwarta.” Ang ikawalo sa pinakadaku nga banko sang pungsod, ang Continental Illinois National Bank and Trust Company of Chicago, naluwas sa pagkaputo bangod sang pagpasilabot sang gobierno, sa amo napunggan ang isa ka posible nga “kadena nga reaksion sang pagkaputo sang mga banko.” Bisan pa wala sing aktuwal naputo, ang iban pa dalagku nga mga banko nag-antos sing kabudlayan bangod sang daku nga kapierdihan sang 1984. Ang listahan sang “problema nga mga banko” sang Federal Deposit Insurance Corporation nagdugang tubtob sa rekord nga 817—doble sang nagligad nga rekord nga nalab-ot sang 1976.
Siguro sa Ministro
● “Karon nga mga adlaw ang mga parokyano sa bug-os nga pungsod nagadala sang ila mga pastor sa hukmanan, nagasumbong sa ila sing bisan ano halin sa indi nagakabagay nga mga laygay tubtob sa pagbuyagyag sang mga sekreto,” report sang Oakland Tribune. “Subong resulta, ang mga ministro nagahimu sing butang nga wala nila ginbinagbinag nga kinahanglanon sang pila ka tuig nga nagligad—nagabakal sila sing malpractice insurance.” Ang legal nga mga balayran, halin sa $3,000 tubtob sa $5,000 (U.S.) sa kada kaso, masami nga tuman kadaku para sa isa ka ministro nga may manubo nga sweldo. Gani sa karon may pila ka kompanya sa siguro nga nagatanyag sing malpractice insurance—sa masami kubos sa $35 (U.S.) kada tuig—agod proteksionan ang mga klerigo batok sa nagadamu nga pagsumbong sa korte. Dapat pa anay magpatok sing legal nga kaso subong sini. “Isa ini ka hulusayon nga dapat makadangat sa Korte Suprema sang E.U. sa nanuhaytuhay nga paagi agod mapat-od sing sibu kon diin ang latid sa ulot sang iglesya kag estado tuhoy sa relihioso nga mga buhat,” siling sang isa ka abogado.
Ang Resulta sang Terorismo
● “Ang politikal nga mga lider sang kalibutan dugang pa nga nakasapo nga kinahanglan ang paggamit sing estrikto nga mga tikang agod amligan ang ila kaugalingon batok sa mga terorista kag patraidor nga mga pagpatay,” report sang The New York Times. Ang mga opisyales nga sang una hilway nga nagalakat sa tunga sang ila katawhan nakasapo karon nga kinahanglan ang pag-amlig sang may armas nga salakyan, may armas nga mga guardia, kag sang mga salakyan nga nagalipod. Estrikto nga mga tikang ang ginahimu agod proteksionan ang mga dignitaryo nga nagalakbay sa luwas nga mga pungsod, kag ang pagpakita sa publiko masami nga ginapalip-ot. Bisan si Papa Juan Paulo II, sa baylo nga makigkamusta sa mga tawo, masami na karon nga nagakawaykaway lamang sang iya kamut sa tawo sa likod sang proteksion sang indi madutlan sing bala nga plastik ukon kristal. “Sing dimalikawan, ang mas estrikto nga mga tikang sa pag-amlig nagakahulugan sing mas daku nga distansya sa ulot sang mga nagagahom kag sang mga ginagamhan,” siling sang Times.
Bulong sa Pagpanigarilyo
● Paano makombinsi sang isa ang nagamabdos nga mga babayi nga mag-untat sa pagpanigarilyo? “Ang mga doktor sa Britanya nakasapo [nga] ang isa ka paagi sa paghaylo sa nagamabdos nga babayi sa pag-untat sing panigarilyo amo ang pagpapamati sa ila sang pitik sang tagipusuon kag mga hublag sang ila wala pa mabun-ag nga mga bata sa tapos ang mga iloy makapanigarilyo,” siling sang The Toronto Star. “Madamu nga babayi ang nag-untat sa pagpanigarilyo sang mapamatian nila ang mga pagbalhin nga ginatuga sang ila pagpanigarilyo sa ila wala pa mabun-ag nga mga lapsag.”
Mga Pagbalhin sa Kuwarta sang Hapon
● Si Prinsipe Shōtoku ginpahalin sa iya katungdanan. Ang ikapitong siglo nga prinsipe nga ang iya laragway nagapuni sa 5,000-yen kag 10,000-yen nga papelon nga kuwarta sang Hapon gin-islan. Sa baylo sang mga manghimanwa, ang bag-o Hapones nga kuwarta (lakip ang 1,000-yen nga papelon) nagapadungog sa mga edukador kag mga manunulat—mga tawo nga may yara maayo nga reputasyon kag ginakilala sang madamu. Ang bag-o kag manubo nga mga kuwarta mabudlay ilugon. Ang kadamuon sang linya sa mga laragway gindugangan, kag pinasahi nga mga tinta ang gingamit sa madamu sing duag nga mga papelon. Ang nagabulto nga mga marka makita sa mga pamusod para sa kaayohan sang bulag nga mga tawo. Ang bili? Halos $250 milyones (U.S.) para sa pagdesinyo, pag-imprenta, kag pagtago lamang—indi na pagsambiton pa ang bili sang pagbalhin sa mga 300,000 ka vending machines sa Hapon agod mabaton ang bag-o nga kuwarta.
Pagkinot sing Kuwarta
● Tubtob sa 25 porsiento sang imo ginagasto sa gatong sang imo salakyan ang makinot, siling sang Car Care Council, paagi sa nagakaigo nga pagmentinar. Subong ginreport sa U.S.News & World Report, 11 porsiento ka dugang pa nga gasolina ang mahimu magamit sang salakyan nga nagakinahanglan sing pagkondisyon, 5 porsiento ka dugang pa kon ang mga goma kulang sing otso libra nga hangin, 2 porsiento ka dugang pa kon ang rweda nagaliw-as sing un-kuarto sang isa ka pulgada, kag 7 porsiento ka dugang pa kon ang makina nagaandar nga tuman kabugnaw bangod sang sistema sa pagpabugnaw sang thermostat nga ginapabay-an nga bukas.
Paghidait kag Maayong Kabubut-on?
● “Natabo ang inaway sang Huebes sa ulot sang Griegong Ortodokso kag Armenianhon nga mga pari nga nagapaninlo sang Church of the Nativity sang Betlehem, ang tradisyonal nga danyag sang pagkatawo ni Cristo,” siling sang balita sa Asahi Evening News sang Hapon wala madugay sa tapos sang Paskuwa. Ang rason nga ginhatag? “Bangod ang isa ka grupo nagtrapo sang dingding sang simbahan nga suno sa isa ka grupo sakop nila.” Ang simbahan ginapanag-iyahan sang tatlo ka grupo: ang Armenianhon nga iglesya, ang Griegong Ortodokso nga Iglesya, kag ang Franciscanhon nga orden, ang tagsa sa ila “maimon nga nagabantay sang ila awtoridad sa bahin sang simbahan nga ginhatag sa ila.” Ang ila daku nga mga seremonya sang tuig sa tion sang Paskuwa nagdugay sing halos isa ka bulan. Isa ka pari ang ginreport nga nasamad.
Naimpluwensiahan
● “Ang mga balita tuhoy sa mapintas nga mga pamatbat sa mga nakapatay nagdul-ong sa pag-usmod sang pagpamatay,” report sang Daily News sang Nueva York, “apang ang pagbalita sang boksing nga sa diin ang kasingki batok sa isa ka indibiduwal may premyo nagdul-ong sa pagdugang sang pagpamatay sang masunod nga mga inadlaw.” Ang pagtuon nga ginpasad sa pag-usisa sang tiempo sang kapin sa 140,000 ka pagpatay sa sulod sang pito ka tuig nga tion ginbalhag sa Journal of Communication sang University of Pennsylvania. Nasapwan sini nga 3.32-porsiento ang pag-usmod sang pagpamatay apat ka adlaw sa tapos sang pamatbat ukon pagpatay sa kriminal, kag promedyo nga pagdugang sing 3.54 porsiento sa ikatlo nga adlaw sa tapos sang heavyweight nga boksing.
‘Wala Gid sing Malain nga Impresyon’
● Sa tapos sang isa ka artikulo nahanungod sa malaglagon nga buhat sang bag-ong relihioso nga hublag, ang Wein Süd Journal sang Austria malip-ot nga nagsambit sang relihioso nga organisasyon nga masami ginasikway subong “mga sekta.” Tuhoy sa mga Saksi ni Jehova, ini nagsiling: “Ang mga Saksi ni Jehova wala gid makahatag sing malain nga impresyon, ila ginasakdag ang tradisyon sang pamilya, kag maayo ang ila reputasyon.”
Ang mga Kapahamakan Indi “Kinaugali”
● “Ang pagtamod sang kalabanan tuhoy sa ‘kinaugali nga mga kapahamakan’ bangod sang hinali nga pagbalhin,” siling sang report kasan-o lang sang Natural Disasters, Acts of God or Acts of Man? “Bisan pa ginatuga sang kinaugali nga mga hitabo subong sang mga baha kag mga linog, ang mga kapahamakan dugang pa nga ginatuga sang tawo.” Ang mga baha, malawig nga tig-ilinit, kag ang mga tiggulutom, suno sa report, masami nga ginatuga sang “pag-abuso sa palibot kag sa kinaugali nga manggad” sang sa sobra ukon kulang nga ulan. Ang iban pa nga kapahamakan, subong sang mga linog, paglupok sang bulkan kag mga unos, “ginapagrabe sang indi maalamon nga mga buhat sang tawo.” Ang tradisyonal nga bulig masami nga wala sing pulos ukon nagapagrabe pa sang kahimtangan. Apang ang pagtuon nagsiling: “Sa karon daku gid ang kahilabtanan sang tawo sa kinaugali nga mga kapahamakan amo kon ngaa indi na ini matawag nga ‘kinaugali.’”
Krimen sa Kalye
● Sa paghikot nahisuno sa tawag sa telepono, gindakop sang polis ang duha ka lalaki bangod sang pagkawat sa isa ka gatos ka tuig ang edad nga kalye. Sang primero nagdumdom ang mga polis nga isa lamang yadto ka lahog sang makabaton sila sing tawag nga usisaon ang East Mifflin Street, isa ka 250-pie ang kalabaon (76 m) nga dalan sa duog sang mga bodega sang Philadelphia nga may diutay lamang nga trapiko. Apang nasapwan nila nga mga 8,000 ka bato, sang malaka nga graniso gikan sa Belgium kag nagabug-at sing mga lima ka libra (2.3 kg) ang tagsa, ang ginpanghakot, kag ginbilin ang duta sa ubos. Ang mga bato, 12 por 6 pulgada (30 por 15 cm) kag 4 pulgada ang kadamulon (10 cm) naghalin sa Europa subong ballast sa de-karga nga mga barko sang ika-19 nga siglo. Ginapabilihan ini para sa pinasahi nga mga tinukod kag ginabaligya nga $1 (U.S.) ang tagsa sa indi legal nga merkado. Ang kalabanan nga bahin sang kalye nabawi.