Kuwarta—Isa ka Mapintas nga Agalon

Ang pasayod nagagamit sing malalangon nga mga paagi agod pukawon ang bumalakal nga katilingban. Ginahaylo sini ang mga tawo ‘sa pagbakal sing mga butang nga indi nila kinahanglanon paagi sa kuwarta nga wala gid sa ila, kon kaiisa agod padayawon lamang ang mga tawo nga naugtan nila.’

Madamo ang ginahaylo sa pagpangita sing madamo nga kuwarta agod makatigayon sing kalig-onan. Apang nagadul-ong bala ini sa ginahandum nga resulta?

Si Liz, nga ginsambit kaina, nakapamana sing malig-on sa pinansial nga tawo. Sia nagsiling: “Sang nakapamana ako, may matahom kami nga balay kag duha ka awto kag ang amon kahimtangan sa pinansial naghatag sa amon sing kahilwayan nga makuha ang tanan nga matanyag sang kalibutan sa materyal nga mga butang, sa paglakbay, kag sa kalingawan. Sing makatilingala, ginakabalak-an ko gihapon ang kuwarta.” Ginpaathag niya kon ngaa: “Daku gid ang madula sa amon. Daw subong bala nga kon madamo ang sa imo, mas diutay ang kalig-onan mo. Ang kuwarta wala magdala sing kahilwayan sa kabalaka ukon kahangawa.”

Bisan pa ang pagpangita sing kuwarta isa ka nagapakilala nga tanda sang aton tion, talagsa lang ini nagaresulta sa matuod nga pagkakontento. “Ang sobra nga handum sa kuwarta mahimo nga daw natural sa katuigan 1980, isa ka dag-on sang materyalismo,” sulat ni David Sylvester sa Detroit Free Press. “Apang ginatamod ko ining materyalismo subong isa lamang ka sintoma sang aton pagkadimapahamtang.”

Utang Ukon Pautang

Bisan pa kon ang imo suweldo wala nagatugot sa imo sa pagbakal sing pila ka mga luho, ginapapati ka sang aton materyalistiko nga katilingban nga may kinamatarong ka sa pagtigayon sini. Ini nga pagpadaku sa mga pagkabutang, upod ang implasyon, nagpadagsa sa negosyo sang credit card, ukon plastik nga kuwarta. Ang pangatarungan amo nga ‘indi makatarunganon nga maghulat ka pa sa pagbakal kay ang presyo pat-od nga magamahal.’

Ang britanya, nga may 22.6 milyones ka credit kag charge card, amo ang “pinakadaku nga manuggamit” sa sina nga Aga kard sa Europa, nagahimo sa 6.9 milyones sang Pransya nga wala pa sa kamalingkingan. Walay sapayan sini, ginapangangkon, nga ang merkado sang Britanya “wala pa mahil-ob.” Lain na gid karon ang tion! “Ang utang sang una isa ka butang nga ginalikawan,” komento sang magasin nga The Listener. “Sa karon ginatawag ini nga credit, kag ang tanan nga bahin nagapalig-on sa mga bumalakal.”

Subong resulta, ang utang sa bilog nga globo nagtimbuok kag nagabutang karon sa peligro sa pinakamanggaranon nga mga pungsod sang kalibutan. Kag sa indibiduwal nga nibel, mas daku nga bahin sang suweldo ang ginabayad sa utang sang sa bisan ano nga tion. Ining kahimtangan indi limitado sa isa ka pungsod lamang ukon isa ka kontinente pa gani. “Sang una, ang itom nga mga tawo wala nagautang,” komento sang isa ka itom nga pumuluyo sang Bagatnan nga Aprika. Apang nagdugang sia: “Ang ila pag-utang ang nagabulig sa madamo nga kompanya, subong sang mga balaligyaan sing mga kasangkapan, nga magpabilin sa ila negosyo.”

“Kita ang kaliwatan sang IOU,” komento sang manunulat sa negosyo nga si David Sylvester, “sobra maggasto, diutay magsupot, nagakabuhi nga subong bala indi na mag-abot ang buwas—ukon kon mag-abot man, buligan kita sang seguridad sosyal.” Gani, nagdala bala sing kalipay ining materyalistiko nga tikang sa kabuhi?

Masubo nga mga Resulta

“Ang daku sing suweldo nga mga negosyante sa siudad ‘nagapamag-an sa lulan paagi sa cocaine,’” amo ang siling sang ulong dinalan sa The Daily Telegraph sang London. Huo, kapin kag kapin sang madinalag-on nga mga negosyante, bangod sang daku nga mga pag-ipit samtang nagatransaksion sila sa kuwarta, ang nagakahulog sa nagadaku nga kalalat-an: ang pagkagiyan sa droga.

Ang distrito sa pinansial sang Nueva York, nga nasentro sa Wall Street, naapektohan man sini nga epidemya. Ang isa ka ahente sang Federal Drug Enforcement Administration nagsiling suno sa report: “Ang mga tawo nga nadalahig tuman ka mainandamon. Wala sila nagapasayangsayang sa pagsinghot sing coke apang indi ka magsala, 90% sa ila sa distrito sang pinansial ang nagabaton sang paggamit sini. Ang lantip kag hoben pa nga mga negosyante nga nalulanan sang tanan nga pag-ipit sa ila nahadlok gid nga indi sila makahimo sing transaksion kon indi sila hubog sa isa ka butang.”

Apang ang kriminal nga pagpanghikot nga nagamantsa karon sa merkado sang pinansial indi limitado sa pag-abuso sa droga. May mga report ptuhoy sa mga pagpangdaya kag pagpakighimbon sang mga negosyante sa mga tawo sa sulod.

“Paano ang mga tawo nga nagasuweldo sing kapin sa $1 milyon kada tuig nagakinahanglan gid sing kuwarta nga bisan ang paglapas sa mga kasuguan himuon nila god makatigayon sing dugang pa?” pamangkot sang isa ka saykayatris sa Wall Street nga si Jay B. Rohrlich. Nagasabat sang iya kaugalingon nga pamangkot, si Rohrlich nagpadayon: “Ang iban nga mga tawo nagamanggaranon gid kag nagakasaw-id sa kuwarta sa pareho nga paagi nga ang iban nagakagiyan sa alkohol kag sa cocaine kag sa iban pa nga mga droga.” Para sa ila, paathag niya, “ang kuwarta amo ang solusyon sa kapigaduhon.”

Sa aton kalibutan nga nagamateryalistiko sing dugang pa, ang pagtipon sing kuwarta wala na ginakusmuran. Ang isa ka surbe, nga ginbalhag sa Pranses nga magasin nga Le Figaro, nagsiling nga ang kuwarta ‘indi [na] mabaho.’ Sing makawiwili, sang ginpamangkot kon ano sa banta nila ang mahatag sang kuwarta, 45 porsiento sang mga Pranses nga ginsurbe ang nagsabat: kalipay. Apang, sing makapasubo, baliskad gid ang matuod.

May mahimo bala agod mapamatukan ang sobra nga handum sa kuwarta nga nagresulta sa daku gid nga kasubo?

Kinahanglan nga Usisaon ang kaugalingon

Mahimo masiling ka nga indi ikaw magiyan sa kuwarta. Apang binagbinaga: Ang kuwarta bala ukon ang mabakal sang kuwarta ang daku nga topiko sa pagpakighambal mo? Ginapadaku mo gid bala ang kuwarta? Nagapangatarungan ka bala nga ang imo pagtamod kinaandan lamang kag gani nagapakamatarong sa pagkalangkag sa sini?

Indi ini maduhaduhaan, may katalagman nga mahulog ka sa lupay sang kuwarta, mangin ulipon sini. Ang isa ka maalam nga manunudlo sang nagligad nga duha ka libo ka tuig nagpaandam tuhoy sa “malimbungon nga gahom” sini kag ginpaangay niya ang kalipay sang pagpanag-iya sing madamo nga kuwarta sa mga tunok nga nagalumos sang kabuhi sang hamunga nga mga tanom sa tupad sini. (Mateo 13:22) Ang Biblia nagapaandam man nga “ang gugma sa kuwarta amo ang gamot sang tanan nga sahi sang makahalalit nga mga butang” kag ang mga nagapangita sini ‘nagasuntok sang ila kaugalingon sing madamo nga kasakitan.’—1 Timoteo 6:10.

Sa pagkamatuod, kon kuwarta ang nagagahom, isa ini ka mapintas nga agalon. Apang mapuslanon ini sa kalibutan karon—subong isa ka alagad.