Pagpangita sa Tubig sang Kabuhi

SANG nagligad nga kapin sa duha ka libo ka tuig, isa ka mahamungayaon nga siudad nga may 30,000 ka pumuluyo ang nangin bantog sa Arabian Desert. Walay sapayan sang mabudlay kaayo nga klima sini nga lugar, diin ang nagatupa nga ulan kada tuig nagatakus sing 150 milimetros lamang, ang mga banwahanon sang Petra nakatuon sa pagpangabuhi nga may diutay lamang nga tubig. Kag ang Petra nangin manggaranon kag mahamungayaon.

Ang Nabataean nga mga pumuluyo sang Petra wala sing de-koryente nga mga bomba sang tubig. Wala sila magtukod sing dalagku nga mga dam. Apang nakahibalo sila kon paano tipunon kag tipigan ang ila tubig. Ang isa ka daku nga sistema sang magagmay nga mga pulunduhan sing tubig, mga dike, mga kanal, kag mga tangke nakabulig sa ila nga mapailig ang gintipon sing maayo nga tubig pasulod sa ila siudad kag pakadto sa ila magagmay nga puna sang duta. Halos wala sing isa ka tulo nga nauyang. Maayo gid ang paghimo nila sang ila mga bubon kag mga tangke amo nga ginagamit pa ini sang modernong-adlaw nga mga Bedouin.

“Ang hydrology amo ang di-makita nga katahom sang Petra,” siling sang isa ka enhinyero sa tubig nga may katingala. “Yadtong mga tawo mga henyo gid.” Sining karon lang, ang Israeli nga mga eksperto nagatinguha sa pagtuon gikan sa pinasahi nga kalantip sang mga Nabataean, nga nagapatubo man sing tanom sa Negeb, diin ang ulan talagsa lang nagasobra sa 100 milimetros kada tuig. Gin-usisa sang mga agronomista ang nabilin sang linibo ka magagmay nga uma sang mga Nabataean nga sa sini malantipon nga ginpailig sang mga tag-iya sini ang ulan sa tigtulugnaw pakadto sa ila magagmay kag nagahagdanhagdan nga uma.

Ang mga leksion nga natun-an gikan sa mga Nabataean nagabulig na sa mga mangunguma sa ginasalot sing pamangag nga mga estado sang Sahel sa Aprika. Apang, ang moderno nga metodo sang pagtipig sing tubig mahimo man mangin subong ka epektibo. Sa Lanzarote, isa sang mga lugar sa Canary Islands, nga nahamtang sa baybayon sang Aprika, natun-an sang mga mangunguma ang pagpatubo sang mga ubas kag mga igos diin halos wala sing ulan. Ginatanom nila ang mga ubas ukon mga igos sa idalom sang manipulon nga buho kag dayon ginatabunan ang duta sing mga abo halin sa bulkan agod indi mag-alisngaw. Nian ang bastante nga tun-og nagapanalupsop sa mga gamot agod mapat-od ang maayo nga pagtubo sang tanom.

Mga Solusyon sang Indi Pa Moderno nga Teknolohiya

Masapwan ang kaanggid nga mga sugilanon sang pagpasibu sa kigas nga mga klima sa bug-os nga kalibutan​—⁠subong sang mga Bishnoi, nga nagapuyo sa Thar Desert sang India; sa Turkana nga kababayin-an sang Kenya; kag sa Navajo nga mga Indian sang Arizona, E.⁠U.⁠A. Ang ila pamaagi sa pagtipon sing tubig sang ulan, nga natun-an sang nagligad nga madamong siglo, napamatud-an nga labi ka masaligan sa paglubad sa mga kinahanglanon sa panguma sangsa dalayawon nga mga solusyon sang modernong teknolohiya.

Ang ika-20 nga siglo isa ka dag-on sang pagtukod sing mga dam. Gingamit ang dalagku nga mga suba, kag ginhimo ang dalagku nga mga sistema sang irigasyon. Ginabanabana sang isa ka sientipiko nga 60 porsiento sang mga sapa kag suba sang kalibutan ang ginagamit sa pila ka paagi. Bisan pa ini nga mga proyekto nakahatag sing pila ka benepisyo, ginapatalupangod sang mga ekologo ang halit nga nahimo sa palibot, pati na ang epekto sa minilyon ka tawo nga nadulaan sing puluy-an.

Dugang pa, walay sapayan sang maayo nga mga tinutuyo, ang mga benepisyo sini nga mga pamaagi haluson nga nakalab-ot sa mga mangunguma nga nagakinahanglan gid sang tubig. May kaangtanan sa irigasyon nga mga proyekto sa India, ang anay primer ministro nga si Rajiv Gandhi nagsiling: “Sa sulod sang 16 ka tuig daku nga kuwarta ang amon nagasto. Ang mga tawo wala sing nakuha nga kapuslanan, wala sing irigasyon, wala sing tubig, wala sing pag-uswag sa patubas, wala sing bulig sa pagkabuhi nila adlaw-adlaw.”

Ang mga solusyon sang indi pa moderno nga teknolohiya, sa pihak nga bahin, napamatud-an nga mas mapuslanon kag indi tanto ka makahalalit sa palibot. Ang magagmay nga mga punong kag mga dam nga gintukod sang lokal nga mga komunidad nangin madinalag-on gid sa China, diin anom ka milyon ang gintukod. Sa Israel, nasapwan sang mga tawo nga paagi sa diutay nga pagkamapahituon, ang tubig mismo nga ginagamit sa paghugas, magamit man sa sanitasyon, kag dayon sa irigasyon.

Ang isa pa ka praktikal nga solusyon amo ang drip irrigation, nga nagatipig sang duta kag nagagamit lamang sing 5 porsiento sang tubig nga kinahanglanon sang tradisyonal nga pamaagi. Ang maalamon nga paggamit sing tubig nagakahulugan man sang pagpili sing mga tanom nga nagakabagay sa mainit nga klima, subong sang sorghum ukon millet, sa baylo sang mga nagakinahanglan sing dalagku nga irigasyon, subong sang tubo ukon mais.

Sa diutay nga panikasog, ang mga panimalay kag industriya makabuhin man sang kinahanglanon nila nga tubig. Halimbawa, ang isa ka kilo nga papel mahimo mapatubas paagi sa paggamit sing mga isa ka litro nga tubig kon ang tubig sang pabrika ginaresiklo​—⁠isa ka pagkinot sing kapin sa 99 porsiento. Gin-islan sang Mexico City ang kinaandan nga mga kasilyas sang mga kasilyas nga nagagamit lamang sing un-tersia nga kadamuon sang tubig. Ginsakdag man sang siudad ang kampanya sa impormasyon nga gintuyo sa pagbuhin sing daku sa ginagamit nga tubig.

Kon Ano ang Kinahanglan Agod Magmadinalag-on

Ang solusyon sa krisis sa tubig​—⁠kag sa kalabanan nga problema sa palibot​—⁠nagakinahanglan sang mga pagbag-o sa mga panimuot. Kinahanglan magkooperar ang mga tawo sa baylo nga mangin makagod, magsakripisyo sing makatarunganon kon kinahanglanon, kag mangin determinado sa pag-atipan sa duta para sa ulihi nga mga pumuluyo sini. May kaangtanan sa sini, si Sandra Postel, sa iya libro nga Last Oasis​​—⁠Facing Water Scarcity, nagapaathag: “Kinahanglan naton ang moral nga mga prinsipio sa tubig​—⁠isa ka giya sa nagakaigo nga paggawi sa pag-atubang sa masibod nga mga desisyon tuhoy sa kinaugali nga mga sistema nga wala naton kag indi naton mahangpan sing bug-os.”

Sa pagkamatuod, ining “moral nga mga prinsipio sa tubig” wala lamang nagakinahanglan sing lokal nga mga pamaagi. Kinahanglan magbuligay ang mga pungsod subong man ang mga kaingod, sanglit ang mga suba nagatabok sa mga dulunan sang pungsod. “Ang kabalaka tuhoy sa kadamuon kag kalidad sang tubig​—⁠nga ginakabig sang nagligad nga magkatuhay​—⁠dapat tamdon karon subong isa ka bug-os kalibutan nga problema,” siling ni Ismail Serageldin sa iya report nga Beating the Water Crisis.

Apang ang pagpaugyon sa mga pungsod sa pag-atubang sang bug-os kalibutan nga mga hulusayon indi mahapos, subong sang ginabaton sang sekretaryo-heneral sang Nasyones Unidas nga si Kofi Annan. “Sa kalibutan karon diin ang mga pungsod naangot sing suod,” siling niya, “ang mga mekanismo nga matigayon para sa bug-os globo nga pagpanghikot bag-o pa lamang. Tion na nga hatagan naton sing maathag nga kahulugan ang ideya sang ‘internasyonal nga komunidad.’”

Maathag nga ang nagakaigo nga suplay sang maayo nga tubig​—⁠bisan pa importante​—⁠indi lamang ang kinahanglan agod matigayon naton ang mapagros kag malipayon nga kabuhi. Dapat kilalahon anay sang mga tawo ang salabton sa Isa nga naghatag sang tubig kag kabuhi mismo. (Salmo 36:⁠9; 100:3) Kag sa baylo nga hingalitan ang duta kag ang mga manggad sini nga wala ginahunahuna ang palaabuton, dapat nila ‘pangumahon kag atipanon ini,’ subong sang ginsugo sang aton Manunuga sa aton orihinal nga mga ginikanan.​​—⁠Genesis 2:​8, 15; Salmo 115:16.

Isa ka Superyor nga Sahi sang Tubig

Bangod ang tubig importante kaayo, indi katingalahan nga ginhatagan ini sa Biblia sing malaragwayon nga kahulugan. Sa pagkamatuod, agod mangin malipayon sa kabuhi suno sa gintuyo sa aton, dapat naton kilalahon ang tuburan sining malaragwayon nga tubig. Dapat man naton tun-an nga ipabanaag ang panimuot sang babayi sang unang siglo nga nagpangabay kay Jesucristo: “Ginuo, hatagi ako sini nga tubig.” (Juan 4:15) Binagbinaga ang natabo.

Nagdulog si Jesus sa isa ka madalom nga bubon malapit sa modernong-adlaw nga Nablus​—⁠maathag nga amo man ini nga bubon ang masunson nga ginapamasyaran sang mga tawo gikan sa nagkalainlain nga bahin sang kalibutan bisan tubtob karon. Sadto nga tion, isa ka Samaritana ang nag-abot man sa bubon. Kaangay sa madamo nga babayi sang unang siglo, wala duhaduha nga pirme sia nagasag-ub sing tubig didto para sa iya puluy-an. Apang nagsiling si Jesus nga mahimo sia niya mahatagan sing “buhi nga tubig”​—⁠isa ka tuburan sang tubig nga indi gid mahubsan.​​—⁠Juan 4:​10, 13, 14.

Halangpunon nga napukaw ang interes sang babayi. Apang, siempre, ang “buhi nga tubig” nga ginpatuhuyan ni Jesus indi literal nga tubig. Ginhunahuna ni Jesus ang espirituwal nga mga aman nga makabulig sa mga tawo agod mabuhi sing dayon. Apang, may yara kaangtanan sa ulot sang malaragwayon kag literal nga tubig​—⁠lunsay naton kinahanglan ini agod magkabuhi sing bug-os.

Kapin sa isa ka okasyon, ginhatagan sang Dios ang iya katawhan sing solusyon sa isa ka aktuwal nga kakulang sing tubig. Milagruso sia nga nag-aman sing tubig para sa daku nga kadam-an sang nagpalagyo nga mga Israelinhon kag nagtabok sa desyerto sang Sinai padulong sa Ginsaad nga Duta. (Exodo 17:​1-6; Numeros 20:​2-​11) Si Eliseo, isa ka manalagna sang Dios, nagtinlo sang mahigko nga bubon sa Jerico. (2 Hari 2:​19-​22) Kag sang nagbalik ang nagkalabilin sang mahinulsulon nga mga Israelinhon gikan sa Babilonia sa ila dutang natawhan, gintuytuyan sila sang Dios padulong sa ‘tubig sa kahanayakan.’​​—⁠Isaias 43:​14, 19-​21.

Hilingagawon nga kinahanglan sang aton planeta karon ang wala nagakaubos nga suplay sang tubig. Sanglit ang aton Manunuga, si Jehova nga Dios, nag-aman sing solusyon sa mga problema sa tubig sang nagligad, indi bala niya ini pagahimuon liwat sa palaabuton? Ginapasalig sa aton sang Biblia nga himuon niya ini. Nagalaragway sang mga kahimtangan sa idalom sang iya ginsaad nga Ginharian, ang Dios nagasiling: “Sa upaw nga kabakuluran magabukas ako sing mga suba, kag sa tunga sang patag nga nalupyakan, sing mga tuburan. Himuon ko ang kahanayakan nga tabun-akon nga linaw sang tubig, kag ang kadutaan nga wala sing tubig nga mga tuburan sang tubig, . . . agod ang mga tawo makakita kag makahibalo kag magtalupangod kag makatigayon sing paghantop sa amo man nga tion, nga ang kamot mismo ni Jehova ang naghimo sini.”​—⁠Isaias 41:​18, 20.

Ang Biblia nagasaad sa aton nga kon mag-abot na inang tion, ang mga tawo ‘indi na paggutumon, ni uhawon sila.’ (Isaias 49:10) Bangod sang bag-o nga pagdumalahan sa bug-os nga kalibutan, may yara pat-od nga solusyon sa krisis sa tubig. Ini nga pagdumalahan​—⁠ang Ginaharian, nga gintudlo sa aton ni Jesus nga ipangamuyo​—⁠magapanghikot “paagi sa katarungan kag paagi sa pagkamatarong, kutob karon kag tubtob sa tion nga walay latid.” (Isaias 9:​6, 7; Mateo 6:​9, 10) Subong resulta, ang mga tawo bisan diin nga bahin sang duta sa katapusan mangin isa ka matuod nga internasyonal nga komunidad.​​—⁠Salmo 72:​5, 7, 8.

Kon pangitaon naton karon ang tubig sang kabuhi, makalaum kita nga makita ang tion nga may yara gid bastante nga tubig para sa tanan.

[Mga retrato sa pahina 10]

Ibabaw: Ang dumaan nga mga pumuluyo sang Petra nakahibalo kon paano tipigan ang tubig

Ubos: Isa ka kanal sang tubig sang mga Nabataean sa Petra

[Credit Line]

Garo Nalbandian

[Retrato sa pahina 10]

Ang mga mangunguma sa isa sang mga lugar sa Canary Islands nakatuon sa pagpatubo sing mga tanom sa lugar nga halos wala sing ulan

[Mga retrato sa pahina 13]

Ano ang buot silingon ni Jesus sang nagsaad sia sa sining babayi sing “buhi nga tubig”?