Ipalapnag Mo bala ang Huringhuring?

SADTONG Tungatunga nga Dag-on naglapnag ang dimapatihan nga huringhuring sa tunga sang ginatawag nga mga Cristiano sa Europa. Ginbatibati nga kada tuig sa Paskua, ginapatay sang mga Judiyo ang isa ka Cristiano kag ginagamit ang iya dugo sa ila mga rito. Kon kaisa ila kuno ginadakop ang Cristianong kabataan kag ginasakit sila sing makangilidlis antes sila patyon kag gamiton ang ila dugo. Tubtob sining siglo, sadtong panag-on sang Nazi sa Alemanya, ini nga huringhuring gingamit subong balibad agod hingabuton ang mga Judiyo.

Ang sugilanon gin-imbestigar kag madamung beses nga wala mapamatod-i, apang nagpadayon ini sa halos isa ka libo ka tuig. Kon may nagsugid sini sa imo, nakigbahin ka bala kuntani sa pagpalapnag sini? Sing malaumon, kita tanan may nagakaigo nga sentido kumon ukon kaawa nga dili ini paghimuon. Apang ang huringhuring mapinadayunon kag masibud nga butang. Basta nasugdan, mabudlay pauntaton. Bisan karon, ang dimatuod nga mga huringhuring nagaulhot kag nagalapnag nga daw kalayo.

Halimbawa, ang Procter & Gamble, isa ka daku nga kompanya nga nagasuplay sang mga produkto sa balay sa Estados Unidos, nabiktima sining karon lang sang huringhuring nga ginapadaku kuno sini ang Satanismo kag nga ang iya trademark isa gid kuno ka simbulo sang demonyo. Ang isa pa ka lapnag nga huringhuring amo nga ang kilala nga kadena sang fastfood nga balaligyaan nagabutang kuno sing lago sa ila hamburger! Sang nagligad nga tinuig lapnag nga ginpatihan nga isa kuno ka katapo sang nagaamba nga grupo sang Beatles ang napatay sa isa ka aksidente sa salakyan kag ginbuslan sang lain. Bisan ang mga publikasyon sang Watchtower Society nangin sentro sang huringhuring—halimbawa, nga isa kuno sang mga artista ang tago nga nagapakilala sang mga larawan sang demonyo sa mga ilustrasyon, natukiban sang ulihi kag ginsikway paguwa!

Nakigbahin ka bala sa pagpalapnag sa bisan diin sina nga sugilanon? Kon amo, ikaw—ayhan sing dihungod nagapalapnag sang dimatuod, sanglit ini tanan kabutigan. Sa pagkamatuod, ang huringhuring nahanungod sa mga publikasyon sang Sosiedad makahalalit, subong man mapasipalahan sa makugi nga mga Cristiano nga nagapangabudlay sing malawig nga inoras sa paghimu sing artwork agod ang magasin, brochure kag mga libro makagalanyat. Subong ini ka makahalam-ot sa pagsiling nga ang Dios, sang gintuga ang langitnon nga hubon, hungod nga nagporma sang dagway sang ‘tawo sa bulan.’

Madamung tinuig ang nakaligad, ginsilingan ni Jehova nga Dios ang mga Israelinhon: “Dili ka magpalapnag sang walay sadsaran nga huringhuring.” (Exodo 23:1, The New English Bible) May maayong rason sa sina nga sugo. Ina nga mga huringhuring may malain nga resulta. Ginahimu sini ang isa nga nagapalapnag sini nga butigon, isa nga ginadumtan ni Jehova. (Hulubaton 6:16-19) Naapektohan sini ang reputasyon sang sentro sang huringhuring. Kag ginadaya sini ang tawo nga nagapamati sa huringhuring, ayhan nagapukaw sa iya nga magpanghikot sing dimaalamon. (Numeros 13:32-14:4) Busa indi gid mahigugmaon nga dayaon ang aton mga abyan. Batok ini sa sugo sang Dios: “Dili kamo maglimbongay, ukon magbinutigay.”—Levitico 19:11; Hulubaton 14:25.

Busa, kon ipanugid naton sa iban ang sugilanon nga aton nabatian, dapat kita maghalong nga husto ang mga katunayan. Apang paano naton ina himuon? Ang isa nga makabulig sa aton amo ang paghangop sa kinaugali sang mga huringhuring.

Paano Nagasugod ang Huringhuring?

Ang huringhuring isa ka “hambal ukon opinyon nga naglapnag katama nga wala sing mahibal-an nga ginhalinan”; ukon, “hambal ukon balita nga bag-o nga wala sing kilala nga awtoridad para sa kamatuoran sini.” (Webster’s New Collegiate Dictionary) Ang mga huringhuring mahimu magalapnag paagi sa baba ukon sa daw labi ka “opisyal” nga dagway, sa balasahon ukon radyo. Ang katunayan nga ang isa ka butang yara sa telebisyon ukon pamantalaan wala nagakahulugan nga matuod ini.

Paano nagasugod ang huringhuring? Sing masami imposible ini ihambal. Ang dimahalungon nga komento sang isa mahimu nga mabatian, suliton kag pasobrahan. Ang ginsiling nga basi may matabo madali masiling nga mahanabo ini, kag dayon isiling nga natabo gid ini. Bisan ang isa ka lahog sugdan sang huringhuring kon hangpon ini sang isa sing serioso kag ipanugid ini.

Ang huringhuring madasig nga nagaulhot sa palibot sang kahadlok. Sang nagtagna sia sa mga kahimtangan sang Jerusalem samtang nagahinampot ang katapusan sini, si manalagna Ezequiel nagsiling: “Ang kalaglagan nagaabot, kag magapangita sila sing paghidait kag wala gid. Ang kalainan magaabot sa kalainan, ang huringhuring sa huringhuring.” (Ezequiel 7:25, 26, NE) Samtang ginahugakom sang kahadlok ang katawhan, ang Jerusalem nangin duog sang huringhuring.

Ang mga huringhuring sarang masugdan sing hungod. Sang ginbalita sang mga soldado nga nagbantay sa lulubngan sang ginlansang nga si Jesus ang makatilingala nga hitabo nga ila nasaksihan sang pagbanhaw kay Jesus, ginsingganan sila sang mga tigulang sa Judiyo nga ipalapnag ang butig nga huringhuring. Nagsiling sila: “Isiling ninyo, ‘Ang iya mga disipulo nagkari sa kagab-ihon kag nagkawat sa iya sang nakatulog kamo.’” Ang mga soldado nagtuman. “Gani ginbaton nila ang kuarta kag naghimu suno sa gintudlo sa ila; kag ini nga patopato ginapalapnag sang mga Judiyo tubtob karon nga adlaw.”—Mateo 28:13-15.

Kon Ngaa Nagalapnag ang Huringhuring

Labi ka makawiwili amo ang pamangkot: Ngaa ang huringhuring, basta nasugdan, nagalapnag sing subong ka mapinadayunon? Sing masami bangod kay luyag sang mga tawo patihan ini. Ang iban nga mga reporter sa pamantalaan nagahimu nga karera sang pagsulitsulit sa mga huringhuring nahanungod sa kilala nga mga tawo. Madulaan sila sing obra kon indi mabaligya ina nga mga sugilanon. Madamung tawo ang kaangay sa mga Griego sang kaadlawan ni Pablo, pirme nalangkag mamati sa “butang nga bag-o.”—Binuhatan 17:21.

Nagalapnag man ang huringhuring bangod nagaugyon ini sa ginapatihan sing lapnag nga mga sayop nga opinyon kag mga may ginadampigan nga ideya. Ang butig nga huringhuring nahanungod sang pagpatay sa mga Judiyo sa mga Cristiano walay duhaduha nga nagtupa sa mabinatunon nga mga dulunggan bangod wala mahangpi sang mga di-Judiyo ang mga Judiyo. Ginkahadlokan nila sila ukon ginakahisaan sila. Ang mga huringhuring magapakita man sang lapnag nga pagkadimahim-os nahanungod sa lago sa hamburger nagpadayon bangod sang kakulba sang mga tawo sa mga pangpagana kag sekreto nga mga ingrediente sa kalan-on. Kag ang huringhuring nahanungod sa Procter & Gamble mahimu nanggamut bangod tuman kadamu ang nawili sa demonismo kag espiritismo.

Bugana man ang huringhuring kon diin ang mga pangulohan ukon awtoridad magahulag sing tago. Kag ginapadaku ini sang mahandumon nga hunahuna. Sing mga dekada, naglapnag ang mga sugilanon nga naghugpa kuno ang mga flying saucer, nga kuno may nagasakay nga mabuot nga mga tinuga gikan sa mauswagon sa siensia nga katilingban sang iban nga planeta. Sa sining magamo nga ika-20 ka siglo, nalipay ang iban nga tawo magpati nga nagluntad gid ining tinuga.

Dugang pa, ang huringhuring mahimu sugdan ukon mapalig-on paagi sa sayop nga pagpatpat sa mga kamatuoran. Sang nahaunang siglo ginhuringhuring nga ginapalig-on ni apostol Pablo ang mga Judiyo nga mag-apostata gikan kay Moises. (Binuhatan 21:21, 24) Ang huringhuring binutig, apang mahimu ini nga gindabokan sang katunayan nga si Pablo, nagtuman sa desisyon sang mga apostoles kag mga gulang sa Jerusalem, nagpanudlo nga ang Gentil nga mga Cristiano indi na dapat magpaidalom pa sa Mosaikong Kasugoan.—Binuhatan 15:5, 28, 29.

Paina ang Matuod Gikan sa Butig

Kon amo, tanantanan bala nga ginapalapnag sang baba butig nga huringhuring? Indi gid man. Sadto anay sang kaadlawan ni Josue, ginsilingan ni Rahab sang Jerico ang mga Israelinhon nga espiya: “Kay amon nabatian kon paano nga ginpamala ni Jehova ang tubig sang Dagat nga Mapula sa atubangan ninyo sang pagguwa ninyo sa Egipto, kag kon ano ang ginhimu ninyo sa duha ka hari sang mga Amornon nga yadto sa tabok sang Jordan.” (Josue 2:10, 11) Ining mga sugilanon nga nabatian ni Rahab matuod.

Sing kaanggid, sang si Jesus nagahimu sang mga tanda sa palibot sang duta sang Israel, ang Biblia nagsiling: “Kag ang balita nahanungod sa iya nagtugub sa bug-os nga Siria; kag gindala sa iya ang tanan nga nagamasakit, ang mga nagaantos sang sarisari nga mga balatian kag mga kasakit, ang may mga yawa, ang mga alabuton, kag ang mga nagakalamatay ang lawas, kag gin-ayo niya sila.” (Mateo 4:23, 24) Ang balita nahanungod kay Jesus matuod man.

Gani paano naton mahibal-an kon bala ang isa ka sugilanon matuod ukon huringhuring lamang? Yari ang pila ka butang nga dumdumon kon may isa nga magapaambit sa imo sing impormasyon:

Sin-o ang nagasugid sang sugilanon? Isa bala sia ka tawo nga wala anay nagahambal sang bisan ano tubtob sigurado sia sa iya mga katunayan? Ukon pirme bala sia nagapanghilabot sa iban nga tawo? Ginatinguhaan bala niya nga mangin una sa pagsugid sang maduagon nga mga sugilanon? Daku gid nga kinatuhayan ang mahimu sang ginhalinan sang sugilanon kon bala mahimu ini nga husto ukon indi. Kag nagapahanumdum ini sa isa pa ka may labot nga punto: Ang yara sa posisyon nga salaligan ukon responsabilidad, subong sang mga gulang sa kongregasyon ukon hamtong nga Cristianong mga babayi, magapat-od gid sang katunayan antes isugid sa iban ang sugilanon, kon bala dapat gid ini ipanugid. Ang mga tawo madali magpati sa ginasiling nila kag dayon ginapanugid man nila ini liwat.—Binuhatan 20:28; Tito 2:3.

Ang nagsugid bala sa imo sang sugilanon yara sa posisyon nga mahibal-an ang mga kamatuoran? Ang tipiko nga mga huringhuring masami nagasugod sing subong sini: “Akon nabatian sa akon tiyo nga nakakilala sa iya nga nagaobra sa . . .” Kon makabati ka sina nga sahi sang introduksion, mag-andam! Ang mga bata nagahampang sing hampang diin nagatindog sila sing palibot kag ang isa nagahutik sing malip-ot nga dinalan sa iya kaingod. Ginahutik ini sang iya kaingod sa masunod, nga nagaliton man sini sa isa pa. Kon mahutik na ang dinalan sa tanan nga yara sa palibot, ang mga bata malipay makita kon daw ano kadaku ang pagbag-o sini. Madamu sa aton ang nakahampang sina, apang naton-an bala naton ang leksion gikan sa sini? Kon ang mga sugilanon isugid sa isa pakadto sa isa, dimalikawan nga magabag-o ini kag sa ulihi diutay lamang ang kaanggid sa orihinal. Gani kon indi mo matudlo ang ensakto nga ginhalinan sang sugilanon, mas maayo nga kabigon ini nga tiko ukon bug-os nga butig.

Mapasipalahon bala ang sugilanon? Kon ang sugilanon nagapierde sa maayong ngalan sang pila ka tawo, propesyon, rasa ukon organisasyon, kabiga ini nga may sobra nga paghalong. Matuod ini bisan pa nga daw indi ikaw mainabyanon sa sina nga grupo ukon tawo. Ang pasipala pasipala kag ang butig butig, bisan sin-o man ang mga biktima. Si Jesus prangka sa iya pagpakamalaut sa mga escriba kag mga Fariseo, apang mahanduraw mo bala sia nga nagapalapnag sang mapasipalahon nga mga huringhuring nahanungod sa ila?—1 Pedro 2:21, 22.

Daw matuod bala ang sugilanon? Mahimu gid bala nga ginaduaw ang aton planeta sang mga salakyan sa kahawaan? Ukon nga ang daku nga komersial nga kompanya makigsosyo sa Yawa? Ukon nga ang dedikado nga mga artista nagatago gid sing mga nawong sa mga larawan sa magasin? Ang mga sugilanon nga daw indi matuod indi dapat pagpatihan sing bug-os.

Untata ang Huringhuring, Ipalapnag ang Kamatuoran

Indi ini pagsiling nga wala gid nagakatabo ang makatilingala nga mga butang. Kon kaisa nagakatabo ini. Apang kon may mabatian kita nahanungod sini dapat kita maghulag sing maalamon kag indi dayon magpati sa tanan nga sugilanon nga mabatian. Sang naglapnag ang sugilanon sa palibot sang Palestina nga ang isa ka panday gikan sa Nasaret nagahimu sing mga milagro ang balita, subong sang natabo, matuod. (Mateo 4:24) Apang, sang mabatian ini ni Juan Bautista, ginpadala niya ang iya mga disipulo agod tan-awon kon ano gid ang matuod. (Mateo 11:2, 3) Timbang ina nga reaksion.

Sang mabatian ni apostol Tomas ang tuhoy sa pagbanhaw kay Jesus, nagduhaduha sia. (Juan 20:24, 25) Apang sa sining hitabo narealisar niya kuntani nga indi ini walay sadsaran nga huringhuring. Nahibal-an niya ang tuhoy sa mga pagbanhaw nga ginhimu mismo ni Jesus, kag nabatian niya si Jeusus nga naghambal tuhoy sa iya nagapakari nga kamatayon kag pagkabanhaw. (Mateo 16:21; Juan 11:43, 44) Dugang pa, ang mga tawo nga naghatag sa iya sing balita mga tawo nga nahibal-an niya nga masaligan niya. Kag wala nila ginasugid ang sugilanon nga ila nabatian sa iban. Mga saksi sila, kag yara sila nga mapamangkot niya agod hibaluon kon basi nagsayop lamang sila.

Huo, ang iban nga sugilanon nga mabatian naton mahimu nga matuod. Apang ang sentido kumon magasugid sa aton nga sa bisan ano nga pungsod, minuro ukon organisasyon, ang huringhuring magalapnag, labi na ang mga huringhuring nga nagapakita sang sadsaran nga handum ukon kahadlok sang komunidad. Kag yara pirme ang makusog nga posibilidad nga ang huringhuring mahimu nga pagpatiko sang kamatuoran. Gani, kon makabati ikaw sing sugilanon kag indi matudlo ang ginahalinan sini, hunahunaa anay kag pat-ora ang imo katunayan antes mo ini ipanugid sa iban. Dumduma, “sa kadam-an sang mga pulong wala ginakulangi sing paglapas, apang ang nagapugong sang iya mga bibig nagahimu sing maalamon.” (Hulubaton 10:19) Indi mangin alagyan sang huringhuring, kundi sa baylo, mangin “dulonan.” Sa amo matuman mo ang ginsiling ni apostol Pablo: “Busa, sa ginauba ang kabutigan, maghambal kamo sing kamatuoran ang tagsatagsa sa iya isigkatawo, kay mga bahin kita ang isa sang isa.”—Efeso 4:25.

[Blurb sa pahina 20]

Ang huringhuring mapinadayunon. Basta nasugdan, mabudlay ini pauntaton

[Blurb sa pahina 21]

Kon ginapalapnag mo ang huringhuring, mahimu nagapalapnag ka sing kabutigan

[Blurb sa pahina 22]

Indi tanantanan nga ginapalapnag sa baba butig nga huringhuring

[Blurb sa pahina 23]

Ang nagsugid bala sa imo sang sugilanon yara sa posisyon nga mahibal-an ang mga kamatuoran?