Si Jehova ang Nangin Dalangpan Ko kag Kuta Ko

Gin-asoy ni Margaret West

HANDURAWA nga nagapuyo ka sa kastilyo nga sa diin si Reyna Anna Sophie sang Den­mark ginkoronahan sang tuig 1721. Ining puluy-an para sa tig-ilinit sang harianon nga pamilya sang Den­mark, sa tunga sang matahom nga mga parke, amo ang akon puluy-an sang bata ako. Ang matahom nga mga hulot, ang dumaan nga mga hagdan, ang mga kisame nga ginpinturahan sang batid nga mga Pranses anay, daw isa lamang ka damgo sadto.

Pila lamang ka tikang gikan sa kastilyo amo ang isa pa ka tinukod, nga gamay kon ipaanggid, apang ang akon 30 ka tuig nga pagtener sa sining tinukod nagpamanggaranon sang akon kabuhi sing kapin. Amo yadto ang Danes nga Beth­el, ang sanga talatapan sang mga Saksi ni Jehova sa Den­mark.

Apang tuguti ako anay nga sugiran kamo kon paano ako nakapuyo sa Frederiksberg Cas­tle sa Copenha­gen. Ang akon amay, nga isa ka koronel sa Danes nga hangaway, amo ang nagadumala sang eskwelahan sang militar nga ang ulong-talatapan sini yadto sa kastilyo. Ini nga palangakuan naghatag sa iya kag sa iya pamilya sing kinamatarong sa pagpuyo sa sining matahom nga mga palibot. Para sa isa ka lin-ay, daw isa yadto ka kabuhi sang engkatada nga naamligan sa sulod sang kural sining matahom nga duog. Nagdumdom ako nga ining makalilipay kag makakulunyag nga mga adlaw sang akon pagkabata indi na matapos. Apang nabuong ining damgo sang isa ka indi malipatan nga adlaw sang 1921.

Ginpatawag kami tanan nga mga anak sa kuarto sang akon amay. Nakita ko sia nga nagahigda kag malapsi, nga ang iya mga kamot yara sa ibabaw sang habol. Ginhakos kami ni Nanay. Ang doktor, nga yara man sa tupad sang katre, masubo gid. Si Nanay mahinay nga nagsiling: “Patay na si Tatay ninyo.” Ang akon nahauna nga ginpensar amo: ‘Indi ina mahimo! Wala sia sing balatian.’ Isa yadto ka mabug-at nga eksperiensia para sa dies anyos nga bata. Wala ko gid marealisar sadto nga ining makapasubo nga kamatayon magadul-ong sa akon paghangop sang katuyuan sang kabuhi.

Nagbalhin sing daku ang amon kabuhi bangod sang pagkapatay ni Tatay. Ang kastilyo puluy-an sang mga opisyal, gani nangita si Nanay sing iban nga duog nga mapuy-an namon. Mabudlay yadto nga tion, kag agod buligan kami nga malipatan ang malain nga natabo, naghimo sia sing isa ka butang nga nagpakibot sa amon pamilya kag sa mga abyan. Ginpauntat niya kami tanan sa pag-eskwela, kag ginlibot namon ang Europa sa bug-os nga tuig.

Ginpadyaan ang Pagpangita

Apang, pagpauli sa Den­mark, indi gihapon namon malipatan ang pagkapatay ni Tatay, kag sa liwat kag liwat ginapamangkot ni Nanay ang iya kaugalingon, Ngaa? Ngaa? Ngaa? Agod makita ang sabat, gin-usisa niya ang mga pilosopiya sang Sidlangan, apang wala sia makombinse. Nian nagliso sia sa Biblia, sa pagdumdom nga basi may sabat ini. Sang kab-uton niya ang Biblia sa bulutangan sang mga libro, nakita niya ang pula nga libro sa tupad sini, isa ka libro nga wala pa gid niya makit-i anay. Gintawag ini The Divine Plan of the Ages. Ginbakal ini sang akon utod nga lalaki sa isa ka Estudyante sang Biblia nga nagduaw sa amon.

Ginbasa ni Nanay ang libro kag wala madugay nakombinse sia nga nakita na niya ang mga sabat sa iya mga pamangkot. Sini nga tion, nagaeskwela ako sa Pransya, apang sang magbakasyon ako pila ka bulan sang ulihi, malangkagon nga ginsugiran ako ni Nanay nahanungod sa bag-o masapwan nga bahandi. Ginsugiran niya ako nahanungod sa Ginharian sang Dios​—⁠ang Ginharian nga magagahom sa ibabaw sang bug-os nga duta kag magatapos sang tanan nga inaway, ang Ginharian nga magadala sing indi masugid nga mga pagpakamaayo sa katawhan, lakip ang pagkabanhaw sang mga patay. Dalayawon gid yadto. Sa katapusan nakita namon ang dalangpan gikan sa pagduhaduha kag pagkawalay kapat-uran.

Sadto nga gab-i antes ako nagtulog, nangamuyo ako sa nahauna nga tion sa akon kabuhi. Indi gid kami relihioso nga pamilya, apang gintudluan kami sing Pangamuyo sang Ginuo sa eskwelahan. Gani ginpangadi ko ini nga daw nagapangalag-ag pa. Sang makalab-ot ako sa mga tinaga nga, “Magkari ang imo Ginharian . . . ,” daw malupok ang akon dughan sa kalipay. Sa katapusan nahangpan ko ang akon ginapangayo! Kan-uman ka tuig ang nagligad, apang indi ko pa malipatan ang indi malaragway nga kalipay nga nabatyagan ko sadto nga gab-i.

Sang makatapos ako eskwela sa Pransya, nagkadto ako sa Inglaterra sing isa ka tuig agod mag-ensayo sa akon Ingles. Nagapamilit si Nanay: “Ang babayi dapat magtuon sing mga hambal, kag ang lalaki sing matematika.” Sang ulihi, nakatuon ako sing lima ka hambal, nga nangin mapuslanon tanan, kag sang ulihi nga mga tuig ginpasalamatan ko pirme si Nanay bangod ginhatagan niya ako sining kahigayunan.

Sang mag-abot ako sa Inglaterra, nasapwan ko nga ginbutang ni Nanay ang libro nga The Harp of God sa akon maleta. Ginton-an ko ini sing mahalungon kag nagpanaksi sa Ingles nga pamilya nga akon ginaistaran. Nagduaw isa ka bes ang paryente sini nga pamilya, gani nagpanaksi man ako sa iya. (Nangin lantip ako sa ‘pagkuskos sang napulo ka kuwerdas’ sining “arpa.”) Bangod naluyagan sining babayi ang libro, nagsulat ako sa sanga talatapan sang Watch Tower Society sa London, kag gintudlo nila ako sa lokal nga mga utod.

Sa amo nagsugod ako sa pagpakig-upod sa sining diutay nga grupo sa Wick­ford, Es­sex, nga nagatipon sa balay sang isa sang mga Estudyante sang Biblia. Sa isa ka miting, gin-anunsio nga may “ekskursion” sa masunod nga Domingo, kag gin-agda man ako. Ginpaabot ko ang makawiwili nga pagpamasyar sa probinsia, apang pag-abot ko, may pangamuyo nga ginhimo, kag ginhatagan ako sing pila ka literatura kag ginpadala upod sa isa ka may edad-edad na nga utod nga babayi agod magbantala!

Sang makabalik ako sa Den­mark, nagpadayon ako sa pagpakig-upod sa mga Estudyante sang Biblia, kag sang 1929 ginbawtismuhan ako. Indi ko gid malipatan ang asambleya sa Copenhagen sang 1931. Diri sini nga asambleya nga ginbaton namon ang ngalan nga mga Saksi ni Jehova. Agod pahibaluon ang mga gumalahom tuhoy sini, ang pamulongpulong ni Broth­er Ruth­er­ford kag ang nagsunod nga resolusyon nga ginpalig-on sa asambleya ginbalhag sa polyeto nga The Kingdom, the Hope of the World. Idul-ong namon ini sing personal sa tanan nga kilala nga mga tawo sa komunidad, lakip ang mga hukom, mga katapo sang pangulohan, kilala nga mga negosyante, kag tanan nga mga klerigo.

Ang Gamay nga Babayi kag ang Obispo

Nabaton sang hari sang Den­mark ang iya kopya gikan sa manugtatap sang sanga. Ginhatagan ako sing isa ka hantal sang mga polyeto, upod ang mga sobre nga may mga ngalan kag mga direksion sang mga tawo nga kaladtuan ko sa sining kampanya. Nakibot ako sa nahauna nga ngalan sa listahan. Amo yadto ang kilala nga Luterano nga obispo nga kilala gid sa iya pagpamatok sa mga Saksi ni Jehova.

Nagapuyo ang obispo sa isa ka eksklusibo nga bahin sang Copenhagen, kag sang gintublok ko ang bell, ginabaton ko nga sa pamatyagan ko daw nagkupos ako gikan sa akon 1.5 metros nga kataason. Kabulig ang nagbukas sang puerta, gintulok niya ako ibabaw idalom nga nagasuspetsa, kag namangkot: “Sin-o ang ginapangita mo, palihog?” “Salamat, luyag ko makighambal sa obispo,” sabat ko. Ginpahulam ni Nanay sa akon ang iya elegante nga astrakhan nga amerikana para sa sadto nga okasyon kag siguro nagkombinse yadto sa kabulig nga ihatag ang ginapangabay ko, kay pagkatapos sang malawig nga pagdulog nga daw wala sing katapusan, nagsiling sia: “Dali lang.” Wala madugay nagbalik sia kag ginpasulod ako sa malaba nga pasilyo, ginbuksan ang ganhaan, kag didto sa atubangan sang daku nga lamisa nagapungko ang obispo. Mataas sia kag mabukod nga tawo. Gintulok niya ako kag nagyuhum.

Ginpahanumdom ko ang akon kaugalingon nga ang Isa nga yara sa likod ko daku pa sa isa nga yara sa atubangan ko, ginpaathag ko sa iya ang katuyuan sang akon pagduaw, kag gindaho sa iya ang sobre. Ginkuha niya ini kag dayon ginhaboy sa ibabaw sang iya lamisa nga daw sa kalayo. Hinali sia nga nagtindog, gin-uyatan ang akon kamot, kag ginbutong ako pabalik sa daw walay katapusan nga pasilyo padulong sa puerta sa atubang. Ginpalagbong niya ang puwerta, apang nagyuhum ako sa akon kaugalingon. Ang polyeto yadto sa iya lamisa; nahimo ko ang akon hilikuton.

Nagpayunir ako sang 1933, bangod ginbatyag ko nga amo yadto ang maayo nga paagi sa pag-alagad kay Jehova sing kapin ka bug-os. Isa ka tuig sang ulihi ginpamana ko si Broth­er Albert West, ang Ingles nga utod nga ginpadala sa Den­mark sang duha ka tuig nga nagligad. Nag-alagad kami sa Danes nga Bethel sing 30 ka tuig.

Ang Pag-agaw sang mga Nazi

Indi ko gid malipatan ang Abril 9, 1940. Ginpukaw ako sang alas sies sang aga sang bagrong sang eroplano nga daw nagalupad sa ibabaw sang amon ulo. Ano ang nagakatabo? Ang Den­mark isa ka pungsod nga wala sing nadampigan. Sa guwa, nagtinipon ang mga tawo, nagahinuringhuring, makahaladlok gid ang palibot. Nian nag-anunsio ang radyo: “Ang Den­mark naagaw sang Aleman nga mga puwersa.”

Ang problema sa gilayon amo ang kon ano ang himuon sa tanan nga literatura nga ginpundo namon sa tinukod. Ang kauturan sa Copenha­gen nagpakita sing dalayawon nga panan-aw kag kaalam. Wala madugay ginpanagtag ang mga libro sa lokal nga mga utod, kag ang mga rekord sang sanga ginpatago sa isa ka tigulang na apang listo nga utod nga babayi, nga nagtago sini sa idalom sang iya katre tubtob natapos ang inaway.

Ang isa pa ka problema amo ang kon ano ang himuon sa 350,000 ka polyeto nga bag-o lang mag-abot. Ginpamat-od nga ipanagtag ini sa gilayon. Indi gid ako makapati nga sarang mo masaka ang madamo gid nga mga hagdan sa duha ka adlaw lamang. Ginhimo ini tanan nga ginalikawan ang magsuspetsa ang Aleman nga mga soldado nga nagapatrol sa mga kalye. Kon nagalabay sila, nagapakunokuno kami nga nagatan-aw sa mga baligya. Ang tanan nga kauturan, bata kag tigulang, nagpakigbahin sa sining madasig nga pagpanagtag, kag pagligad sang 48 ka oras, ang tanan nga polyeto yara na sa mga kamot sang publiko.

Bangod sang pagkabihag, nautod ang tanan nga pagpakig-angot sa ulong-talatapan sa Brook­lyn, apang wala magmala ang abiyo sang espirituwal nga pagkaon. May isa ukon duha ka utod nga nagaobra sa diplomatiko nga serbiyo, kag wala ginausisa ang ila bagahe. Bangod regular sila nga nagalakbay pakadto sa Sweden, ginadal-an nila kami sing Ang Lalantawan sa Sueco. May diutay ako nga nahibal-an sa Sueco, gani ginpabadbad sa akon ang tagsa ka guwa sa Danes. Isa ka daku nga hangkat, apang nagtuon ako sing maayo sa masarangan ko. Sa sining paagi, may regular kami nga abiyo sang Ang Lalantawan sa bug-os nga tion sang inaway.

Sa kamatuoran, nakapadala pa kami sing pila ka Danes nga kopya sa mga kauturan sa Nor­way. Kinarton-karton sang mga itlog para sa Nazi nga mga opisyal ang regular nga ginapadala gikan sa Den­mark pakadto sa Nor­way. Ginaputos namon ang mga itlog sa mga pahina sang Lalantawan nga magasin sa Danes, nga ginahukas sing mahalungon sang taga-Norway nga kauturan antes ihatag ang mga itlog sa mga Aleman.

Isa ka Tumalagsahon nga Engkwentro

Sa tion sang inaway, si Broth­er Eneroth, nga amo ang alagad sang sanga sa Sweden, gintugutan sa pagduaw sa Den­mark, kag ginsugat sia ni Albert sa pantalan. Sang manaug si Broth­er Eneroth sa andamyo, duha ka Aleman nga opisyal ang nag-abot kag ginpangabay si Albert kag si Broth­er Eneroth nga mag-upod sa ila.

Gindala sila sa Hotel Cosmopo­lite, isa sang ulong-talatapan sang militar sang Aleman nga hangaway, kag gin-updan sa isa ka opisina sa ikaduha nga panalgan, nga sa diin ginsug-alaw sila sang isa ka Aleman nga wala nakauniporme. Talunsay sa Ingles, sia nagsiling: “Subong nahibaluan ninyo, may inaway karon. Isa ako ka negosyante gikan sa Ham­burg, kag ginpadala ako diri subong manug-usisa. Ginausisa ko ang mga sulat sang Watchtower Bible Society [sa ulot sang Den­mark kag Sweden]. Indi ko luyag himuon ini, apang wala ako sing mahimo. Ginadayaw ko ang inyo mga sulat, nga bunayag kag makapasulhay basahon. Wala ini sing daya subong sang nakita ko sa mga sulat sang pila ka kompanya.”

Ginpamangkot niya ang mga utod. “Ano ang back-call?” Nagpakita si Albert sing malip-ot nga pasundayag sang back-call, ukon pagbalik duaw, nga ginagamit si Broth­er Eneroth subong iya tagbalay. Nian ginhinakpan sang opisyal ang interbyu, nga nagasiling: “Salamat sa inyo, amo lamang ina ang luyag ko mahibal-an.” Siguro amo ini ang iya paagi sa pagpaandam sa kauturan nga maghalong sa ila ginabutang sa ila mga sulat.

Imbitasyon pa Gilead

Sa talipuspusan sang 1945, ginduaw kami ni Broth­er ­Knorr kag ni Broth­er Hen­schel. Sa sini nga pagduaw, gin-agda kami ni Albert sa Watch­tower Bi­ble ­School of Gil­ead, kag nag-eskwela kami sa ika-11 nga klase sining eskwelahan para sa mga misyonero sang 1948. Sa tapos sang amon paghanas sa Gil­ead, nag-alagad ako upod sa akon bana nga ginpadala subong manugtatap sa sirkito sa anom ka bulan sa Mary­land, ­Virginia, kag Wash­ing­ton, D.C., antes nagbalik sa Den­mark.

Pagligad sang pila ka tuig, nagmasakit si Albert, kag sang ulihi ang balatian napamatud-an nga kanser. Gin-atipan ko sia sing napulo ka tuig samtang ginahimo ang akon masarangan subong manugbadbad, tubtob sang mapatay sia sang 1963. Sang tuig nga nagsunod, isa pa ka salabton ang nag-abot. Ang akon iloy 88 anyos na karon kag nagakinahanglan sing isa nga magaatipan sa iya. Sa amo, masubo nga ginbiyaan ko ang bug-os tion nga pag-alagad. Nagkabuhi si Nanay sing 101 anyos kag nangin matutom tubtob sa katapusan.

Masako nga Pagretiro

Sa tion sang hingapusan nga mga tuig sang kabuhi ni Nanay, ginhinguyang namon ang mga bulan sang tigtulugnaw sa Espanya. Gani sang mapatay sia, namat-od ako nga magpabilin didto. Nakatuon ako sing Espanyol kag ginbatyag ko man nga sa sining paagi makaalagad ako sa dumuluong nga latagon. Bisan pa indi ko mahimo ang luyag ko himuon, bangod sang akon edad kag iban pa nga mga salabton, makaauxiliary payunir gihapon ako sing regular.

Ginhinguyang ko ang kapin sa 20 ka tuig sang akon kabuhi sa pag-atipan sa balatianon nga bana kag tigulang nga iloy. Apang, wala ko gid ini pagtamda nga isa ka lulan. Ginbatyag ko nga takus sila sadto nga pag-atipan kag konsiderasyon, kag gintamod ko ini subong bahin sang akon pag-alagad kay Jehova, nga nagbulig sa akon pirme sa pagbatas sang kasubo kag mga pagtilaw sa idalom sinang mga kahimtangan.

Nagapuyo ako karon sa diutay nga apart­ment, nga tuhay gid sa daku nga kastilyo nga sa diin natawo ako. Apang ang mga tinukod indi gid makahatag sing kalig-onan, nga akon natukiban sang una pa. Sa pihak nga bahin, nakatukib ako sing daku pa nga dalangpan kag kuta, nga wala gid magpaslaw sa akon. Makasiling gid ako, subong sang salmista: “Ikaw ang akon dalangpan kag ang akon kuta, ang akon Dios, sa imo nagasalig ako.”​—⁠Salmo 91:⁠2.