Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa
◼ Ang mga sientipiko nagasiling nga ang iban nga mga bituon nagakasunog ukon nagalupok, gani ngaa ang Isaias 40:26 nagasiling nga “wala sing isa [sa mga bituon] nga nakulang”?
Wala diri ginahambalan ni Jehova kon bala pahanugutan niya ang mga bituon nga madula. Ginapadaku niya ang kasangkaron sang iya kaalam kag ikasarang.
Ginpaalinton ni manalagna Isaias kay Hari Ezequias ang paandam sang Dios nga bihagon sang mga Babilonianhon ang mga Judiyo. (Isaias 39:5-7) Sarang bala bihagon sang mga Babilonianhon ang katawhan sang Dios tubtob sa tion nga dinapat-od? Indi. Wala lamang pagtuyua ni Jehova nga hilwayon sila pagkaligad sang 70 ka tuig kundi himuon gid niya ina. Wala sing makapugong sa Isa nga ‘makasukub sang mga tubig sa siku-ong sang iya tapnay kag makatakus sang langit sa iya dangaw.’ Indi mahimo nga magakonsulta sia kay bisan sin-o, kay “ang tanan nga pungsod subong sang isa ka tulo gikan sa timba” sa iya. (Isaias 40:12-17) Agod ipadaku ang iya tumalagsahon nga ikasarang, ginpatalupangod ni Jehova ang iya ikasarang nga makita sa pagpanuga, nga ginkilala sang nagligad ni Ezequias. (Isaias 37:16, 17) Ang Dios nagsiling:
“ ‘Sa kay sin-o bala ipaangay ninyo ako agod nga mangin tupong ako sa iya?’ siling sang Balaan. ‘Itangla ang inyo mga mata sa hitaas kag tan-awa. Sin-o bala ang nagtuga sini sa ila? Sia nga nagapaguwa sang ila kasoldadosan sa isip, ginatawag niya sila tanan sa ngalan. Paagi sa kadaku sang iya gahom, kag bangod nga makusog sia sa gahom, wala sing isa nga nakulang.’ ”—Isaias 40:25, 26.
Ginabantabanta sang mga sientipiko nga may yara linibolibo ka minilyon ka bituon sa aton galaksiya sang Milky Way, kag may yara mga isa ka gatos ka libo ka milyon ka galaksiya. Apang, kilala sang Dios ang tagsa ka bituon sa ngalan, ayhan sa indibiduwal nga ngalan ukon sa kaangay sang ngalan nga designasyon, ayhan sa balaan nga hambal. Sia ang nagamando sang ila kahimtangan. Kaangay sang isa ka heneral nga makasarang sa pagtipon sa mga tropa, mahimo matawag ni Jehova ang mga bituon sa pagtipon. Kon mahimo niya ini, wala sing “nakulang.” Nakahibalo sang kahimtangan sang tagsa ka bituon, bisan pa kon ang iban sa ila kinaugali nga nagakadula, indi ini makakilibot sa Isa nga nakahibalo sang tanan nga nagakatabo.—Ipaanggid ang Isaias 34:16.
Ginahunahuna sang mga astronomo kag mga pisista nga ang mga bituon nagakasunog ukon nagalupok. Sa Red Giants and White Dwarfs, ginateoriya ni Robert Jastrow kon paano ini mahimo matabo: “Sa sulod sang . . . bituon ang mga serye sang nuklear nga reaksion nagakatabo, diin ang tanan iban pa nga mga elemento sa uniberso ginahimo gikan sa sadsaran nga ingrediente, ang hidroheno. Sa ulihi ining nuklear nga mga reaksion nagauntat, kag ang kabuhi sang bituon nagatapos. Bangod wala na sing makuhaan sang nuklear nga enerhiya, nagakapukan ini bangod sang iya kabug-at, kag pagkatapos sang pagkapukan nagakatabo ang paglupok, nagasab-ug sa espasyo sang tanan nga materyal nga gintuga sa sulod sang bituon sa bug-os niya nga pagkabuhi.”
Ang iban nga mga bituon, nagkonsumo sang ila hidrohena, nangin mapula nga mga higante (red giants) kag nian nangin puti nga mga duwende (white dwarfs) ukon mga supernova, ang iban nangin neutron nga mga bituon ukon, sing teoretiko, itom nga mga buho (black holes) sang ulihi.
Bisan pa inang mga paathag ginabaton sing lapnag, ang katapusan nga pulong mahimo nga wala pa mabatii; madamo pa ang mahimo maton-an. Binagbinaga, halimbawa, ang ginsiling sang The New York Times sang Enero 24, 1989: “Ang mga sientipiko nagapati nga yara sila sa bibi sang dalagku nga mga tukib nahanungod sa ‘madulom nga dag-on’ sang uniberso, ang kritikal nga dag-on halin sa tatlo ka minuto pagkatapos sang paglupok sang pagpanuga tubtob sa paglutaw sang madamong galaksiya. . . . Upod ang diutay katama direkta nga ebidensia, ang ginhalinan sang pagkahuman indi mahangpan sang mga sientipiko. Si James S. Trefil, isa ka pisiko sang George Mason University sa Fairfax, Va., nagsulat: ‘Ang problema nahanungod sa pagpaathag sang pagluntad sang mga galaksiya napamatud-an nga isa sang pinakamabudlay sa kosmolohiya. Sa bisan paano, dapat nga wala sila didto, apang didto sila nagalingkod.’ ”
Ginahinun-anunan sang artikulo kon ano ang mahimo nga natabo sa “nahaunang tatlo ka minuto,” subong sang ginapaathag ni Dr. John Mather, isa ka astropisiko. Apang, aton mabasa: “Si Dr. Mather, nakamutik sa dugang nga pagkagumon sang manug-interbyu, nagsumpakil sang iya paghatag sang ginabaton nga danyag sa pagpanuga sa pagsiling, ‘Sa pagkamatuod, ginahimu naton ini tanan,’ buot silingon nga isa ini ka pagpasobra sang mga teoriya pasad sa mga opinyon.”
Huo, ang tawhanon nga mga sientipiko limitado katama sa kon ano gid ang nahibaluan nila kag mahimo mahibaluan. Apang, tuhay gid sa Manunuga. Ang iya ihibalo kag dinamiko nga kusog nagakabagay gid sang kahadlok naton. Ang salmista makatarunganon nga nagsiling: “Ginaisip niya ang kadamuon sang mga bituon; ginatawag niya sila tanan sa ila mga ngalan. Daku ang aton Ginuo kag gamhanan sa gahom; ang iya paghangop wala sing katubtuban. . . . Dayawa ninyo si Jah!”—Salmo 147:4, 5, 20.
[Picture Credit Line sa pahina 31]
Retrato sang NASA