Napamatud-an Bala Nila nga Sayop ang Biblia?

NAPAMATUD-AN gid bala sang mga sientipiko kag mga kritiko sang Biblia nga ang Biblia nagaunod sing mga sayop kag piksion? Antes mo batunon ang ginasiling nila, dapat mo dumdumon nga bisan pa madamo nga eskolar ang nagapresentar sang ila mga opinyon sa isa ka positibo kag awtoritatibo nga paagi, indi sila husto pirme. Sa masami ang ila mga ideya nagatungtong sa mahuyang nga mga sadsaran.

Bilang isa ka halimbawa sang daw awtoritatibo nga pinamulong sang isa ka kritiko sa Biblia, binagbinaga ang ginsiling ni S. R. Driver nahanungod sa tulun-an ni Daniel. Ining tulun-an madugay na ginkabig nga sinulat ni Daniel mismo sa Babilonia sang ikan-om nga siglo B.⁠C.⁠E. (Daniel 12:​8, 9) Apang nagapangangkon si Driver nga ginsulat ini pagligad sina nga petsa. Ngaa? Ang isa ka “pamatuod” nga gintanyag amo nga ang tulun-an nagaunod sing Griego nga mga tinaga, kag si Driver nagsiling: “Ining mga pulong, nga sarang mapamatud-an, wala gingamit sa Tulun-an ni Daniel luwas kon ini ginsulat sa tapos mapalapta ang Griegong mga impluwensia sa Asia paagi sa mga pagpamihag ni Alejandro Daku.” Nagpamihag si Alejandro sang mga 330 B.⁠C.⁠E.

Positibo gid si Driver sa iya ginsiling. Apang, agod sakdagon ini, tatlo lamang ka Griegong ngalan ang iya ginasambit, ini tanan ngalan sang musikal nga mga instrumento. (Daniel 3:5) Sanglit ang mga Griego may suod nga pagpakig-angot sa nakatundan nga Asia sugod sang maaga nga bahin sang narekord nga maragtas, paano masiling sang isa nga ang musikal nga mga instrumento nga may Griegong mga ngalan wala gingamit sa Babilonia sang ikan-om nga siglo B.⁠C.⁠E.? Daw ano kahuyang nga sadsaran sa pagduhaduha sa petsa kag pagkasulat sa tulun-an ni Daniel!

Ang isa pa ka halimbawa amo ang pagtamod sa nahauna nga lima ka tulun-an sang Biblia. Madugay na ginsiling nga ang daku nga bahin sini ginsulat ni Moises sang mga 1500 B.⁠C.⁠E. Apang, nagasiling ang mga kritiko nga wala nagapalareho ang estilo sang pagsulat sa mga tulun-an. Subong man, natalupangdan nila nga kon kaisa ang Dios ginapatuhuyan sa iya ngalan, nga Jehova, kag kon kaisa paagi sa Hebreo nga porma para sa “Dios.” Gikan sa sina nga obserbasyon, ginahangop nila nga ining mga tulun-an sang Biblia isa lamang ka pagtingob sa mga dokumento nga ginsulat sa nanuhaytuhay nga mga tion kag ginbutang sa katapusan nga porma pagligad sang 537 B.⁠C.⁠E.

Lapnag nga ginapatihan ini nga teoriya, apang wala sing nakapaathag kon ngaa indi mahimo nga patuhuyan ni Moises ang Manunuga nga subong Dios kag subong nga si Jehova. Wala sing nakapamatuod nga indi sia makasulat sa nanuhaytuhay nga estilo kon nanuhaytuhay nga mga tema ang iya ginasulat, kag sa nanuhaytuhay nga tion sa iya kabuhi, ukon kon nagagamit sia sing mas maaga nga mga reperensya. Dugang pa, subong sang ginsiling ni John Romer sa iya libro nga Testament​—⁠The Bible and History: “Ang daku nga mapamatukan sa sining bug-os nga metodo sang pag-analisar amo nga tubtob karon wala pa sing isa ka bahin sang dumaan nga teksto ang nasapwan agod pamatud-an ang teoritiko nga bahin sang nanuhaytuhay nga mga teksto nga ginahigugma gid sang kinaalam karon.”

Ang sadsaran nga pagbanta sang madamo nga kritiko sa Biblia ginpaathag sang Cyclopedia nanday McClintock kag Strong: “Ang mga imbestigador . . . nagaumpisa sa pagbanta nga ang mga kamatuoran sang maragtas nga yara sa kasaysayan kinaugali nga mga kamatuoran, kaanggid sa kinaugali sa iban nga mga kamatuoran nga nakilal-an naton. . . . Ginasiling bala sang isa ka manunulat subong kamatuoran ang isa ka hitabo nga batok sa nakilal-an nga kasuguan sang Kinaugali? Kon amo . . . ang ginasiling nga hitabo wala matabo.”

Sa amo, madamo ang nagapati nga wala sing milagro nga natabo, kay batok ini sa nakilal-an nga kasuguan sang kinaugali. Sing kaanggid, ang mga tagna nga nagadalahig sing malawig nga tion imposible gid, kay indi makita sang tawo ang malayo nga palaabuton. Ang bisan anong milagro mahimo nga isa lamang ka leyenda ukon mito. Ang bisan anong tagna nga natuman sing maathag mahimo gid nga sinulat sa tapos matuman ini.⁠a Busa, nagabais ang iban nga ang mga tagna sa tulun-an ni Daniel natuman sang ikaduha nga siglo B.⁠C.⁠E. kag busa ang tulun-an mahimo gid nga ginsulat sa tapos sadto.

Apang ini nga sahi sang pagbanta nasandig sa pagtuo: nga ang Dios wala nagaluntad, ukon kon nagaluntad man sia, wala gid sia nagapahilabot sa maragtas sang tawo. Sa pagkamatuod, ang bug-os nga punto sang Biblia amo nga ang Dios nagaluntad kag aktibo sia sa maragtas sang tawo. Kon matuod ini​—⁠kag ginapakita ini sang pamatuod⁠—​ang kalabanan sang sadsaran sang modernong pagmulay sa Biblia wala sing kalig-unan.

Napamatud-an Bala sang Modernong Siensya nga Sayop ang Biblia?

Apang, ano ang masiling sa pangangkon nga napamatud-an sang siensya nga indi naton mapatihan ang Biblia? Ang kamatuoran amo, kon ang ginasiling sang Biblia may kaangtanan sa ginatawag naton nga siensya, sa masami ang ginasiling nagahisanto gid sa ginatudlo sang modernong mga sientipiko.

Halimbawa, ang Biblia nagahatag sing praktikal gid nga mga sugo tuhoy sa pagkatinlo kag makalalaton nga mga balatian. Ang libro nga Manual of Tropical Medicine nagakomento: “Wala sing bisan sin-o nga indi mahamuot sa mga paandam para sa pagkatinlo sang Mosaiko nga panahon. . . . Matuod nga simple lamang ang pagklase sa balatian​—⁠[nga amo ang] grabe nga mga balatian, nga ginatawag ‘kalalat-an’; kag nagalukmatlukmat nga mga balatian, nga may isa ka sahi sang gurosguros, nga ginatawag ‘aro’​—⁠apang ang estrikto gid nga kasuguan sa pagkuwarentina naghimo sing daku nga kaayuhan.”

Binagbinaga, man, ang ginsiling sang Biblia: “Ang tanan nga suba nagailig pakadto sa dagat, apang ang dagat wala mapuno. Sa duog diin ang mga suba nagakadto, didto nagabalik sila.” (Manugwali 1:7) Daw isa ini ka paglaragway sa siklo sang tubig nga masapwan sa mga libro karon. Ang suba nagadul-ong sing tubig sa dagat, nga sa diin nagaalisngaw ini kag ginahimo nga porma sang mga gal-um sa ibabaw sang duta, agod mahulog subong ulan ukon niebe kag nagabalik sa mga suba.

Sing kaanggid, ang mga konklusyon sang mga sientipiko nga ang mga bukid nagabutwa kag nagausmod kag nga sang una ang kabukiran karon yara sa idalom sang dumaan nga kadagatan, nagahisanto sa mabinalaybayon nga mga pulong sang salmista: “Ang mga tubig nagtindog sa ibabaw sang mga bukid. Ang kabukiran nagbutwa, ang mga nalupyakan nag-usmod​—⁠sa duog nga imo gintukuran sa ila.”​—⁠Salmo 104:​6, 8.

Ang isa ka manunulat nagsiling: “Ginkabig sang tanan nga manunulat sang Daan nga Testamento nga matapan ang Duta, kag kon kaisa ginapatuhuyan nila ang mga haligi nga amo kono ang nagasakdag sini.” Apang, indi ini matuod. Si Isaias naghambal tuhoy sa “Isa nga nagapuyo sa ibabaw sang natipulunan sang duta.” (Isaias 40:22) Kag si Job nagsiling tuhoy sa sining Isa: “Ginauntay niya ang aminhan sa ibabaw sang wala unod nga kahawaan, kag ginabitay niya ang duta sa ibabaw sang wala.” (Job 26:7) Moderno gid pamatian ang paglaragway sa duta subong isa ka tipulon nga butang nga nagabitay sa kahawaan nga wala sing kitaon nga sakdag.

Ebolusyon

Ano ang masiling sa pagsumpakilay sang Biblia kag sang teoriya sang ebolusyon?⁠b Ang Encyclopædia Britannica nagareport: “Ang teoriya sang ebolusyon ginabaton sang kalabanan gid sa sientipiko nga komunidad.” Apang ginatudlo sang Biblia, sa hambal nga simple lamang agod mahangpan sa dag-on sa wala pa ang siensya, nga ang kabuhi resulta sang direkta nga pagpanuga sang Dios kag nga ang nanuhaytuhay nga sahi sang kabuhi wala magtuhaw kundi gintuga.​—⁠Genesis 1:​1; 2:⁠7.

Ang mga ebolusyonista indi kaangay sang mga kritiko sa Biblia. May malig-on sila nga mga pagpati kag ginapabutyag nila ang ila kaugalingon sing awtoritatibo. Apang ang pila bunayag sa pagbaton nga ang teoriya sang ebolusyon may mga kaluyahon. Ang isa nagsiling: “Ang modelo sang ebolusyon ni Darwin . . . , bangod isa ka teoriya sang pagsugponsugpon sa mga butang nga nagligad na, . . . imposible nga pamatud-an paagi sa eksperimento ukon direkta nga pagpanilag nga normal sa siensya . . . Dugang pa, ang teoriya sang ebolusyon nagbinagbinag sang isa ka serye sang tumalagsahon nga mga hitabo, ang ginhalinan sang kabuhi, ang ginhalinan sang kinaalam kag iban pa. Ang tumalagsahon nga mga hitabo indi na masulit kag indi maimbestigar paagi sa eksperimento.” (Evolution: A Theory in Crisis, ni Michael Denton) Ang isa pa nagahambal tuhoy sa “kamatuoran sang ebolusyon.” Walay sapayan, ginatudlo niya ang isa ka daku nga problema sa pagpamatuod sining “kamatuoran”: “Kon mangita ka sing mga sugpon sa ulot sang dalagku nga mga grupo sang mga sapat, wala ka sing makita.”​—⁠The Neck of the Giraffe, ni Francis Hitching.

Daw Ano ang Ila Mahibal-an?

Ang kalabanan sang ebidensia para sa ebolusyon ginapresentar sang mga geologo kag mga paleontologo​—⁠mga sientipiko nga nagatuon sang dumaan nga nagligad sang duta. Ang mga problema nga ginaatubang sining mga sientipiko indi kaangay sa problema nga ginaatubang sang mga astronomo. Paagi sa bulig sang nanuhaytuhay nga sahi sang mga instrumento, ginatan-aw sang mga astronomo ang radiasyon nga nagahalin sa malawig nga mga distansya gikan sa mga bituon, mga planeta, mga galaksiya, kag mga butang sa kahawaan subong sang quasar. Ginagamit ang kalabanan sang impormasyon nga matigayon, naghimo sila sing mga teoriya nahanungod sa madalom nga mga butang subong sang kinaugali sang mga bituon kag sang ginhalinan sang uniberso. Talagsa lang sila may kahigayunan sa pag-usisa sang ila mga teoriya, kag kon may kahigayunan sila, sa masami nasapwan nila nga kulang ini ukon sayop.

Ang astronomo sa radyo nga si Gerrit Verschuur nagsulat: “Ginpadayag sang kasan-o lang nga pag-usisa sang E.U. sa mga planeta ang makapakibot nga kakulang sing matuod nga ihibalo tuhoy sa kaundan sang cosmos. Sang ginpalapitan didto sa ibabaw, ang Mars natukiban nga malayo gid sa aton paglaragway gikan sa duta. . . . Wala sing astronomo ang nagpaabot nga ang mga paha sang Jupiter matahom gid . . . Ang Saturn naghatag sing daku nga sorpresa sang ang kamera sang Voyager nagpakita sing nagasalapid nga mga singsing, nagabulosbulos sa pag-unahay nga mga bulan kag kapin sa 1,000 ka diutay nga mga singsing. . . . Ang matuod sa kahawaan daw matuod sa mga espisemen sa laboratoryo nga naretratohan sa amat-amat nga kadakuon. Ang tagsa ka malapit nga pag-usisa nagapakita sing wala gid ginapaabot nga impormasyon nga nagapalibog sang amon ulo kag nagabag-o sang amon nagligad nga pag­pati.”

Ang mga geologo, mga paleontologo, kag iban pa nga nagahatag sing madamo nga “pamatuod” sa ebolusyon, kaangay sang mga astronomo, interesado gid sa mga hitabo kag mga butang nga malayo gid​—⁠indi sa distansya kundi sa katuigon. Subong nga ang mga astronomo nagapasad sang ila impormasyon sa malubog nga kapawa nga nagahalin sa indi mahanduraw nga kalayuon, ining iban nga mga sientipiko napilitan sa pagpasad sa mga agi nga nabilin bangod sang aksidente gikan sa madugay na nga nagligad sang aton planeta. Indi malikawan nga kaangay sang mga astronomo, sila ­man mahimo nga sayop sa madamo sang ila mga konklusyon.

Mapatihan Mo Bala ang Biblia?

Busa, indi dapat magpadala ang mahunahunaon nga mga tawo sa mga opinyon sang maalam nga mga tawo tubtob sa punto nga indi mo mapatihan ang Biblia. Apang, ini lamang wala nagapamatuod nga sarang mo mapatihan ini. Agod mapatihan mo ini, dapat mo himuon ang wala ginhimo sang madamo sang mga kritiko sang Biblia​—⁠buksi ang Biblia para sa imo kaugalingon, kag basaha ini upod ang wala sing nadampigan nga hunahuna. (Binuhatan 17:11) Sang pila ka tuig nga nagligad, ang isa ka taga-Australia nga manunulat sing drama, nga nagamulay anay sa Biblia, nagtu-ad: “Sa nahauna nga tion sa akon kabuhi ginhimo ko ang normal nga una nga katungdanan sang isa ka reporter: usisaon anay ang mga kamatuoran. . . . Kag nakibot gid ako, bangod ang ginabasa ko [sa kasaysayan sang Ebanghelyo] indi leyenda kag indi piksion sang naturalista. Nagareport ini. Mga kasaysayan ini sang nakasaksi gid kag sang ikaduha nga tawo nga ginpaalintunan sini tuhoy sa tumalagsahon nga mga hitabo. . . . Ang pagreport may matahom nga estilo, kag ina nga estilo yara sa Mga Ebanghelyo.”

Ginapalig-on namon ikaw nga sundon ang iya huwaran. Basaha ang Biblia para sa imo kaugalingon. Kon binagbinagon mo ang madalom nga kaalam sang Biblia, ang paagi sang pagkatuman sang mga tagna sini, kag ang makatilingala nga paghiusa sini, marealisar mo nga indi ini isa lamang ka koleksion sang disientipiko nga mga mito. (Josue 23:14) Kon makita mo para sa imo kaugalingon ang paagi nga mabag-o sang kaalam sang Biblia ang imo kabuhi para sa mas maayo pa, wala gid sing duhaduha nga ang Biblia Pulong sang Dios. (2 Timoteo 3:​16, 17) Huo, mapatihan mo ang Biblia!​—⁠Juan 17:⁠17.

[Mga footnote]

[Piktyur sa pahina 7]

Nabudlayan ang mga paleontologo sa paghantop kon ano ang natabo sa madugay na nga nagligad kon paano man ang mga astronomo nabudlayan man sa paghantop sa kinaugali sang mga butang nga nagluntad sa malayo gid nga rehiyon sang kahawaan