Aman ni Jehova, ang “mga Hinatag”

“Ang mga tagaluwas magatindog kag magapahalab sang inyo mga panong.”—ISAIAS 61:5.

1. Ngaa ang tinaga nga “manughatag” nagapahanumdom sa aton kay Jehova?

MAALWAN gid nga manughatag ang Dios! Si apostol Pablo nagsiling: “[Si Jehova] nagahatag sa tanan nga tawo sing kabuhi kag ginhawa kag sang tanan nga butang.” (Binuhatan 17:25) Kada isa sa aton sarang makabenepisyo paagi sa paghunahuna sa madamong ‘maayong hatag kag himpit nga dulot’ nga ginabaton naton gikan sa Dios.—Santiago 1:5, 17; Salmo 29:11; Mateo 7:7; 10:19; 13:12; 21:⁠43.

2, 3. (a) Paano kita dapat magahulag sa mga dulot sang Dios? (b) Sa anong kahulugan ang mga Levinhon “mga hinatag”?

² Tungod sa maayong rason ang salmista nagpalibog kon paano kita makabayad kay Jehova. (Salmo 116:12) Ang aton Manunuga wala gid nagakinahanglan sang bisan ano nga yara ukon sarang mahatag sang tawo. (Salmo 50:10, 12) Apang, ginapakita ni Jehova nga nahamuot sia kon ang mga tawo mainapresyahon nga nagahatag sang ila kaugalingon sa matuod nga pagsimba. (Ipaanggid sang Hebreo 10:5-7.) Ang tanan nga mga tawo dapat maghatag sang ila kaugalingon bilang pagdedikar sa ila Manunuga nga, mahimo man makahatag sing dugang nga mga pribilehiyo, subong sang natabo anay sa mga Levinhon. Bisan pa ang tanan nga mga Israelinhon dedikado sa Dios, ginpili niya ang Levinhon nga panimalay ni Aaron subong mga saserdote sa paghalad sa tabernakulo kag sa templo. Kamusta ang iban nga mga Levinhon?

³ Si Jehova nagsiling kay Moises: “Papalapita ang kabikahan ni Levi . . . Tatapon nila ang tanan nga gamit sang layanglayang nga tilipunan . . . Kag ihatag mo ang mga Levinhon kay Aaron kag sa iya mga anak nga lalaki. Sila mga hinatag [Hebreo, nethu·nimʹ], hinatag sa iya sing bug-os gikan sa katawhan sang Israel.” (Numeros 3:6, 8, 9, 41) Ang mga Levinhon ‘ginhatag’ kay Aaron sa paghimo sang mga katungdanan sa pag-alagad sa tabernakulo, gani makasiling ang Dios: “Sila mga hinatag, hinatag sa akon sing bug-os gikan sa katawhan sang Israel.” (Numeros 8:16, 19; 18:6) Ang iban nga mga Levinhon naghimo sing simple nga mga hilikuton; ang iban nagbaton sing dalagku nga mga pribilehiyo, subong sang pagtudlo sang kasuguan sang Dios. (Numeros 1:50, 51; 1 Cronica 6:48; 23:3, 4, 24-32; 2 Cronica 35:3-5) Iliso naton karon ang aton pagbinagbinag sa isa pa ka “hinatag” nga katawhan kag sa modernong kaanggid.

Ang mga Israelinhon Nagbalik Gikan sa Babilonia

4, 5. (a) Anong mga Israelinhon ang nagbalik gikan sa pagkatapok sa Babilonia? (b) Sa modernong panahon, ano ang kaanggid sa pagbalik sang mga Israelinhon gikan sa pagkatapok?

⁴ Ginsugid nanday Esdras kag Nehemias kon paano ang nagkalabilin sang mga Israelinhon, nga ginpangunahan ni Gobernador Zorobabel, nagbalik gikan sa Babilonia pakadto sa ila duta, agod ipasag-uli ang matuod nga pagsimba. Ang duha ka kasaysayan nagasugid nga ining mga nagbalik nagadamo sing 42,360, Linibo sa ila “mga lalaki sang katawhan sang Israel.” Masunod nga ginlista sang kasaysayan ang mga saserdote. Nian ang 350 ka Levinhon, lakip ang Levinhon nga mga mangangamba kag mga manugbantay sang gawang. Sanday Esdras kag Nehemias nagsulat man sang linibo pa nga ayhan mga Israelinhon, mahimo mga saserdote pa, apang indi makapamatuod sang ila genealohiya ukon listahan sang kaliwatan.—Esdras 1:1, 2; 2:2-42, 59-64; Nehemias 7:7-45, 61-66.

⁵ Ining nagkalabilin sang Israel nga gintapok kag sang ulihi nagbalik sa Jerusalem kag sa Juda nagpakita sing tumalagsahon nga debosyon sa Dios kag nanaad sa paghimo sing matuod nga pagsimba. Subong sang natalupangdan, nakita naton sa modernong panahon ang nagakaigo nga katumbas sa nagkalabilin sang espirituwal nga Israel nga nagguwa sa pagkabihag sa Babilonia nga Daku sang 1919.

6. Paano ginagamit sang Dios ang espirituwal nga mga Israelinhon sa panahon naton?

⁶ Kutob sang ginhilway sila sang 1919, ang nagkalabilin sang hinaplas nga mga kauturan ni Cristo makugi nga naghulag sing abante sa matuod nga pagsimba. Ginpakamaayo ni Jehova ang ila mga panikasog nga tipunon ang katapusan nga bahin sang 144,000 nga nagahuman sang “Israel sang Dios.” (Galacia 6:16; Bugna 7:3, 4) Subong isa ka grupo, ang hinaplas nga nagkalabilin nagahuman sa “matutom kag mainandamon nga ulipon” nga klase nga ginagamit sa pag-aman sing bugana nga nagahatag sing kabuhi nga espirituwal nga pagkaon, nga ginahimulatan nila nga ipanagtag sa bug-os nga kalibutan.—Mateo 24:45-47.

7. Sin-o ang nagapakig-upod sa mga hinaplas sa matuod nga pagsimba?

⁷ Subong sang ginpakita sa nauna nga artikulo, ang katawhan ni Jehova sa karon nagalakip sa minilyon ka “iban nga mga karnero,” nga ginhatagan sang Dios sing paglaum nga makalampuwas nga buhi sa dakung kapipit-an nga magakari sa dili madugay. Luyag nila alagaron si Jehova sing dayon sa duta, diin wala na sing gutom kag kauhaw kag diin indi na magatulo ang mga luha sang kasubo. (Juan 10:16; Bugna 7:9-17; 21:3-5) May nakita bala kita nga pagkaanggid sa ila ang natabo sa mga nagbalik halin sa Babilonia? Huo!

Nagbalik Man ang mga Di-Israelinhon

8. Sin-o ang nag-upod sa mga Israelinhon sa pagbalik gikan sa Babilonia?

⁸ Sang ginhatag ang panawagan nga ang mga nagahigugma kay Jehova sa Babilonia magabalik sa Ginsaad nga Duta, linibo ka di-Israelinhon ang nagsabat. Sa listahan nga ginhatag nanday Esdras kag Nehemias, aton mabasa ang nahanungod sa “mga Netinim” (nagakahulugan, “Mga Hinatag”) kag “mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon,” nga ang bilog nga kadamuon 392. Ang kasaysayan nagasambit man sa kapin sa 7,500 pa: ‘mga alagad nga lalaki kag mga alagad nga babayi,’ subong man ang di-Levinhon nga “manug-amba nga lalaki kag babayi.” (Esdras 2:43-58, 65; Nehemias 7:46-60, 67) Ano ang nagpahulag sa tuman kadamo nga di-Israelinhon nga magbalik?

9. Paano ang espiritu sang Dios nadalahig sa pagbalik gikan sa pagkatapok?

⁹ Ang Esdras 1:5 nagapamulong nahanungod sa “tanan nga ang ila espiritu ginpukaw sang Dios sa pagtaklad sa pagpatindog sang balay ni Jehova.” Huo, ginpahulag ni Jehova ang tanan nga nagbalik. Ginpukaw niya ang ila espiritu, kon sayuron, ang ila nagatiklod nga huyog sa hunahuna. Bisan gikan sa langit, sarang ini mahimo sang Dios paagi sa paggamit sang iya balaan nga espiritu, ang iya aktibo nga kusog. Busa, ang tanan nga ‘nagtaklad sa pagpatindog sang balay ni Jehova’ ginbuligan sang “espiritu [sang Dios].”—Zacarias 4:1,6; Hageo 1:14.

Modernong-Adlaw nga Kaanggid

10, 11. Anong pagkaanggid ang matigayon sa mga di-Israelinhon nga nagbalik gikan sa Babilonia?

¹⁰ Sin-o ang ginalandong sang mga di-Israelinhon nga nagbalik? Madamong Cristiano ang mahimo magasabat: ‘Ang mga Netinim kaangay sa “iban nga mga karnero” karon.’ Matuod, apang indi lamang ang mga Netinim; kay ang tanan nga mga di-Israelinhon nga nagbalik nagalaragway sa mga Cristiano karon nga indi sa espirituwal nga Israel.

¹¹ Ang libro nga You May Survive Armageddon Into God’s New World⁠a nagsiling: “Ang nagkalabilin nga 42,360 ka Israelinhon indi lamang ang naghalin sa Babilonia kaupod ni gobernador Zorobabel . . . May linibo pa ka di-Israelinhon . . . Luwas sa mga Netinim yara ang iban nga mga di-Israelinhon, mga ulipon, propesyonal nga mga mangangamba nga lalaki kag babayi kag mga kaliwat sang mga alagad ni Hari Solomon.” Ang libro nagapaathag: “Ang mga Netinim, mga alagad, mga mangangamba kag mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon, nagbiya sa duta sang pagkabihag kag nagbalik kaupod sang nagkalabilin nga Israelinhon . . . Gani husto bala ang maghunahuna nga sa karon ang mga tawo nga lainlain sing nasyonalidad nga indi espirituwal nga mga Israelinhon magapakig-upod sa nagkalabilin sang espirituwal nga Israel kag magapauswag sang pagsimba kay Jehova nga Dios kaupod nila? Huo.” Sila ‘nangin ang modernong-adlaw, antitipiko nga mga Netinim, mga mangangamba, mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon.’

12. Paano ginagamit sang Dios ang iya espiritu sa pinasahi nga paagi para sa espirituwal nga mga Israelinhon, apang ngaa makapat-od kita nga matigayon ini sang tanan niya nga mga sumilimba?

¹² Kaangay sa dumaan nga sulundan, ang Dios nagahatag man sang iya espiritu sa sining nagalaum nga magkabuhi sing dayon sa duta. Matuod, wala sila matawo liwat. Ang kada isa sang 144,000 makaisa lamang nga nakaeksperiensia sang pagkatawo liwat subong espirituwal nga anak sang Dios kag ginhaplas sang balaan nga espiritu. (Juan 3:3, 5; Roma 8:16; Efeso 1:13, 14) Sa pagkamatuod, inang paghaplas isa ka pinasahi nga pagpadayag sang espiritu sang Dios tungod sa diutay nga panong. Apang ang espiritu sang Dios kinahanglan man agod mahimo ang iya kabubut-on. Gani, si Jesus nagsiling: ‘Ang Amay nga langitnon magahatag sang balaan nga espiritu sa mga nagapangayo sa iya.’ (Lucas 11:13) Kon bala ang isa nga nagapangabay may langitnon nga paglaum ukon iya man sang iban nga mga karnero, ang espiritu ni Jehova matigayon sing bugana agod mahimo ang Iya kabubut-on.

13. Paano ang espiritu nagapanghikot sa tanan nga mga alagad sang Dios?

¹³ Ang espiritu sang Dios nagpahulag sa mga Israelinhon kag sa mga di-Israelinhon nga magbalik sa Jerusalem, kag nagapabakod kag nagabulig ini sa tanan niya nga matutom nga katawhan karon. Sa kon bala ang ginhatag sang Dios nga paglaum sa isa ka tawo amo ang kabuhi sa langit ukon kabuhi man sa duta, dapat niya ibantala ang maayong balita, kag ang balaan nga espiritu magabulig sa iya nga mangin matutom sa sini. Ang kada isa sa aton—bisan diin man ang aton paglaum—dapat magpalambo sang mga bunga sang espiritu, nga ginakinahanglan naton tanan sing bug-os.—Galacia 5:22-26.

Ginhatag Para sa Pinasahi nga Pag-alagad

14, 15. (a) Sa tunga sang mga di-Israelinhon nga nagbalik, anong duha ka grupo ang ginsambit? (b) Sin-o ang mga Netinim, kag ano ang ginhimo nila?

¹⁴ Sa tunga sang linibo ka di-Israelinhon nga ginpahulag sang espiritu sa pagbalik amo ang duha ka magagmay nga grupo nga ginsambit sang Pulong sang Dios—ang mga Netinim kag ang mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon. Sin-o sila? Ano ang ginhimo nila? Kag ano ang mahimo nga kahulugan sini karon?

¹⁵ Ang mga Netinim isa ka grupo nga indi mga Israelinhon kag may pribilehiyo nga mag-alagad kaupod sang mga Levinhon. Dumduma ang mga taga-Canaan halin sa Gabaon nga nangin “mga manugpangahoy kag mga manugsag-ub sang tubig nga sa katilingban kag sa halaran ni Jehova.” (Josue 9:27) Ayhan ang iban sang ila mga kaliwat yara sa tunga sang mga Netinim nga nagbalik halin sa Babilonia, subong man sang iban nga gindugang subong mga Netinim sadtong naghari si David kag sa iban nga mga tion. (Esdras 8:20) Ano ang ginhimo sang mga Netinim? Ang mga Levinhon ginhatag sa pagtimbang sa mga saserdote, kag nian ang mga Netinim ginhatag sa pagtimbang sa mga Levinhon. Bisan para sa sirkunsidado nga mga dumuluong, isa ini ka pribilehiyo.

16. Paano ang papel sang mga Netinim nagbalhin sang ulihi?

¹⁶ Sang ang grupo nagbalik halin sa Babilonia, may pila sa ila nga mga Levinhon, ipaanggid sa mga saserdote ukon mga Netinim kag “mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon.” (Esdras 8:15-20) Ang Dictionary of the Bible, ni Dr. James Hastings, nagsiling: “Sang ulihi nakita naton [ang mga Netinim] nga napasad sing bug-os subong isa ka balaan nga opiyal nga klase, nga ginhatagan sila sang mga pribilehiyo.” Ang balasahon nga Vetus Testamentum nagasiling: “Isa ka pagbalhin ang natabo. Pagkatapos Nakabalik gikan sa Pagkatapok, ining [mga dumuluong] wala na ginkabig nga mga ulipon sang Templo, kundi subong mga alagad diri, nga nagaagom sing tindog nga kaanggid sa iban nga hubon, nga nagapanghikot sa Templo.”—Tan-awa ang kahon “Nagbalhin nga Tindog.”

17. Ngaa ang mga Netinim nakabaton sing dugang pa nga hilikuton, kag ano ang pamatuod sa Biblia para sa sini?

¹⁷ Sa pagkamatuod, ang mga Netinim indi nangin katupong sang mga saserdote kag mga Levinhon. Ang naulihi nga mga grupo mga Israelinhon, nga ginpili ni Jehova mismo kag indi maislan sang mga di-Israelinhon. Apang, ginapakita sang Biblia nga bangod diutay ang kadamuon sang mga Levinhon, ang mga Netinim ginhatagan sing dugang nga hilimuon sa pag-alagad sa Dios. Ginhatagan sila sing ilistaran nga malapit sa templo. Sang panahon ni Nehemias nagpangabudlay sila kaupod sang mga saserdote sa pagkay-o sang mga pader malapit sa templo. (Nehemias 3:22-26) Kag ang hari sang Persia nagsugo nga ang mga Netinim indi pagsukton sing buhis, kaangay sang mga Levinhon bangod sang pag-alagad nila sa templo. (Esdras 7:24) Nagapakita ini kon paano ining “mga hinatag” (mga Levinhon kag mga Netinim) gin-angot anay sa espirituwal nga mga butang kag kon paano ang mga katungdanan sang mga Netinim nagdugang nahisuno sa kinahanglanon, bisan pa wala gid sila pag-isipa subong mga Levinhon. Sang gintipon sang ulihi ni Esdras ang mga tinapok sa pagbalik, wala primero sing mga Levinhon sa tunga nila. Gani gindugangan niya ang panikasog nga matipon ang iban. Nagresulta ina sa 38 ka Levinhon kag 220 ka Netinim nga nagbalik sa pag-alagad subong “mga manug-alagad sa balay sang aton Dios.”—Esdras 8:15-20.

18. Ang mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon mahimo nga naghimo sing anong hilikuton?

¹⁸ Ang ikaduha nga grupo sang mga di-Israelinhon nga ginsambit amo ang mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon. Diutay lamang nga detalye ang ginahatag sang Biblia nahanungod sa ila. Ang iban sa ila “mga lalaking anak ni Soferet.” Si Esdras nagadugang sing definite article (sibu nga pagtumod) sa sina nga ngalan, nagahimo sini nga Has·so·pheʹreth, ayhan nagakahulugan sing “escriba.” (Esdras 2:55; Nehemias 7:57) Busa mahimo nga isa sila ka grupo sang mga escriba ukon mga manugkopya, ayhan mga escriba sa templo/administratibo. Bisan pa dumuluong, ang mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon nagpamatuod sang ila debosyon kay Jehova paagi sa pagbiya sa Babilonia kag pagbalik agod makigbahin sa pagpasag-uli sang pagsimba sa Iya.

Paghatag sang Aton Kaugalingon Karon

19. Ano ang kaangtanan sa ulot sang mga hinaplas karon kag sang iban nga mga karnero?

¹⁹ Sa panahon naton, ginagamit sang Dios ang hinaplas nga nagkalabilin sing gamhanan sa pagpanguna sa putli nga pagsimba kag pagbantala sang maayong balita. (Marcos 13:10) Daku gid ang ila kalipay nga makita ang napulo ka libo, ginatos ka libo, kag nian minilyon ka iban nga karnero nga nagabuylog sa ila sa pagsimba! Kag daw ano ka makalilipay nga pagbuligay sa tunga sang nagkalabilin kag sang iban nga mga karnero!—Juan 10:16.

20. Anong bag-ong paghangop ang makatarunganon tuhoy sa pagkaanggid sang mga Netinim kag sang mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon? (Hulubaton 4:18)

²⁰ Ang tanan nga di-Israelinhon nga nagbalik gikan sa pagkatapok sa dumaan nga Babilonia nagaanggid sa iban nga mga karnero nga nagaalagad karon kaupod sang nagkalabilin sang espirituwal nga Israel. Apang, kamusta ang katunayan nga ginasambit sang Biblia ang mga Netinim kag ang mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon? Sa sulundan ang mga Netinim kag mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon ginhatagan sing mga pribilehiyo nga labaw sa iya sang iban nga di-Israelinhon nga mga nagbalik. Nagakahulugan ini nga ang Dios karon nagahatag sing pribilehiyo kag dugang nga katungdanan sa pila ka hamtong kag kinabubut-on nga iban nga mga karnero.

21. Paano ang iban nga mga kauturan nga may dutan-on nga paglaum nakabaton sing dugang nga mga katungdanan kag pribilehiyo?

²¹ Ang dugang nga mga pribilehiyo sang mga Netinim gin-angot sing direkta sa espirituwal nga mga hilikuton. Ang mga lalaking anak sang mga anak ni Solomon mahimo nga nakabaton sing administratibo nga mga responsabilidad. Sa kaanggid karon, ginpakamaayo ni Jehova ang iya katawhan sing “mga hiyas sa mga tawo” sa pag-atipan sang ila mga kinahanglanon. (Efeso 4:8, 11, 12) Nalakip sa sining aman amo ang ginatusgatos ka hamtong, eksperiensiado nga mga kauturan nga lalaki nga nagapakigbahin sa ‘pagbantay sa mga panong,’ nagaalagad subong mga manugtatap sa sirkito kag distrito kag mga Komite sang Sanga sa 98 ka sanga sang Watch Tower Society. (Isaias 61:5) Sa bug-os kalibutan nga ulong-talatapan sang Sosiedad, sa idalom sang panuytoy sang “matutom nga tulugyanan” kag sang Nagadumala nga Hubon sini, ang sangkol nga mga lalaki ginahanas sa pagbulig sa paghanda sing espirituwal nga pagkaon. (Lucas 12:42) Ang iban sang madugay na nga dedikadong mga boluntaryo ginhanas sa pagpalakat sang mga puluy-an kag mga pabrika sa Bethel kag sa pagtatap sang mga programa sa bug-os nga kalibutan sa pagtukod sing bag-ong mga pasilidad sang sanga kag mga tilipunan para sa Cristianong pagsimba. Nangin lantip sila sa ­pag-alagad subong suod nga mga kabulig sang hinaplas nga nagkalabilin, nga nagahuman sang bahin sang harianon nga pagkaserdote.—Ipaanggid ang 1 Corinto 4:17; 14:40; 1 Pedro 2:9.

22. Ngaa nagakaigo nga ang iban sa iban nga mga karnero hatagan sing mabug-at nga mga responsabilidad karon, kag ano ang aton reaksion sa sini?

²² Sang una nga panahon, ang mga saserdote kag mga Levinhon nagpadayon sa pag-alagad sa tunga sang mga Judiyo. (Juan 1:19) Apang, sa karon, ang nagkalabilin sang espirituwal nga Israel sa duta nagadiutay. (Ipaanggid ang Juan 3:30.) Sa ulihi, pagkatapos laglagon ang Babilonia nga Daku, ang tanan nga 144,000 ka ‘pinat-inan’ mangin sa langit para sa kasal sang Kordero. (Bugna 7:1-3; 19:1-8) Apang sa karon ang iban nga mga karnero nagadugang. Ang katunayan nga ang iban sa ila, ipaanggid sa mga Netinim kag sa mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon, ginahatagan karon sing mabug-at nga mga responsabilidad sa idalom sang pag-atipan sang hinaplas nga nagkalabilin wala nagahimo sa ila nga matinaastaason ukon magbatyag nga nagapaimportante sa kaugalingon. (Roma 12:3) Nagahatag ini sa aton sing pasalig nga samtang ang katawhan sang Dios “nagaguwa sa dakung kapipit-an,” may eksperiensiado nga mga tawo—mga prinsipe—nga handa sa pagpanguna sa iban nga mga karnero.—Bugna 7:14; Isaias 32:1; ipaanggid ang Binuhatan 6:2-7.

23. Ngaa dapat naton tanan ipalambo ang mahinatagon nga espiritu may kaangtanan sa pag-alagad sa Dios?

²³ Ang tanan nga nagbalik halin sa Babilonia handa sa paghimakas kag sa pagpamatuod nga ang pagsimba kay Jehova amo ang pinakaimportante sa ila hunahuna kag tagipusuon. Amo man sa karon. Kaupod sang hinaplas nga nagkalabilin, “ang mga tagaluwas magatindog kag magapahalab sang inyo mga panong.” (Isaias 61:5) Gani bisan ano man ang aton ginhatag sang Dios nga paglaum, kag bisan ano man ang mga pribilehiyo nga ginahatag sa gintangdo sang espiritu nga mga gulang sa wala pa ang adlaw sang pagbindikar kay Jehova sa Armagedon, palambuon naton tanan ang dimaiyaiyahon, maayo, mahinatagon nga espiritu. Bisan pa indi gid kita makabayad kay Jehova tungod sang tanan niya nga maayong mga benepisyo, kabay nga mangin bug-os kalag kita sa bisan ano man nga ginahimo naton sa sulod sang iya organisasyon. (Salmo 116:12-14; Colosas 3:23) Busa mahatag naton tanan ang aton kaugalingon para sa matuod nga pagsimba, samtang ang iban nga mga karnero nagaalagad sing suod upod sa mga hinaplas, nga gintangdo sa ‘paggahom sa duta.’—Bugna 5:9,10.

[Footnote]

Mga Punto nga Dumdumon

◻ Sa anong paagi ang mga Levinhon “mga hinatag” sa Israel anay?

◻ Anong mga di-Israelinhon ang nagbalik gikan sa pagkatapok, nagalandong kay sin-o?

◻ Anong pagbalhin ang natabo sa mga Netinim?

◻ Nahanungod sa mga Netinim kag sa mga lalaking anak sang mga alagad ni Solomon, anong kaanggid ang maapresyar karon?

◻ Anong pagsalig ang ginahatag sang kooperasyon sa ulot sang mga hinaplas kag sang iban nga mga karnero?

[Kahon sa pahina 14]

NAGBALHIN NGA TINDOG

Madamong diksionaryo kag ensiklopedia sa Biblia ang nagakomento tuhoy sa mga pagbalhin nga naeksperiensiahan sang iban sa mga di-Israelinhon nga nagbalik gikan sa pagkatapok. Halimbawa, sa ubos sang “Pagbalhin sa ila tindog,” ang Encyclopædia Biblica nagasiling: “Ang ila sosyal nga tindog, subong sang ginpakita na, nagakaigo nga ginbangon sa amo man nga tion. [Ang mga Netinim] indi na mga ulipon sa estrikto nga kahulugan sina nga tinaga.” (Gin-edit ni Cheyne kag Black, Tomo III, pahina 3399) Sa The Cyclopædia of Biblical Literature, si John Kitto nagasulat: “Indi mapaabot nga madamo sa ila [mga Netinim] magabalik sa sining kubos nga kahimtangan sa Palestina . . . Ang boluntaryo nga pagkadebotado nga ginpakita sining mga tawo nagpataas sang kahimtangan sang mga Netinim.” (Tomo II, pahina 417) Ang The International Standard Bible Encyclopedia nagasiling: “Sa kapawa sining pag-updanay kag sang ila ginhalinan sadtong panahon ni Solomon, mahaumhaum nga ang mga alagad ni Solomon may importante nga mga responsabilidad sa ikaduhang templo.”—Gin-edit ni G. W. Bromiley, Tomo 4, pahina 570.

[Laragway sa pahina 15]

Sang ang mga Israelinhon nagbalik sa pagtukod liwat sang Jerusalem, linibo ka di-Israelinhon ang nag-upod sa ila

[Kapsion]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Laragway sa pahina 17]

Ang Komite sang Sanga sa Korea. Subong sadto anay sa mga Netinim, ang mga lalaki sa iban nga mga karnero may mabug-at nga mga responsabilidad sa matuod nga pagsimba karon