Ang Gothic nga Biblia—Isa ka Tumalagsahon nga Hinimuan

ANG mga Goth isa ka kompederasyon sang mga tribo sa Alemanya, ayhan naghalin sa Scandinavia. Sa unang mga siglo sang aton Kumon nga Dag-on, nagsaylo sila sa bagatnan ayon sa Black Sea kag sa suba sang Danube, sa mga estasyon mismo sang Romanong Emperyo.

Ang una nga panulat nga ginsulat sa Aleman nga hambal amo ang Gothic nga Biblia. Sa karon mga pidaso lamang sini nga badbad ang makita. Apang, nagapabilin ini nga pinasahi kag ginapakabahandi nga bersion sang Balaan nga Kasulatan. Ngaa?

Si Ulfilas​—⁠Misyonero kag Manugbadbad sang Biblia

Ang manugbadbad sini nga Biblia amo si Ulfilas, nga kilala man sa iya Gothic nga ngalan nga si Wulfila. Suno sa istoryador nga si Philostorgius, si Ulfilas kaliwat sang mga bihag nga gindala sang isa ka pagsalakay sang mga Goth pakadto sa Cappadocia, nga karon bahin sang nasidlangan nga Turkey. Natawo sang mga 311 C.E., gin-ordinahan sia ni Eusebius sang Nicomedia mga 30 ka tuig sang ulihi kag ginhanas agod mangabudlay subong misyonero sa tunga sang mga Goth.

“Agod tudluan kag pamuaron ang iya mga nakombertir,” siling sang istoryador nga si Will Durant, “mapailubon niya nga ginbadbad, halin sa Griego pakadto sa Gothic, ang bug-os nga Biblia luwas sa mga Tulun-an sang mga Hari.” (The Age of Faith) Karon, luwas sa pidaso sang tulun-an ni Nehemias, ang lamang iban pa nga manuskrito sang Gothic nga Biblia nga wala madula amo ang mga bahin sang Cristianong Griegong Kasulatan.

Ang Gothic indi isa ka sinulat nga hambal. Busa si Ulfilas nag-atubang sing hangkat sa pagbadbad nga nagkinahanglan sing tumalagsahon nga ikasarang. Ginpadunggan sia sang dumaan nga eklesiastiko nga mga istoryador bangod sang pag-imbento niya sa Gothic nga alpabeto nga may 27 ka simbulo, nga ginpasad labi na sa Griego kag Latin nga mga alpabeto. Dugang pa, ang The New Encyclopædia Britannica nagakomento nga “nag-imbento sia sing Aleman nga Cristianong terminolohiya, ang pila sini ginagamit sa gihapon.”

Ang Una nga Maragtas sang Gothic nga Biblia

Natapos ni Ulfilas ang iya badbad antes sang 381 C.E. kag napatay duha ukon tatlo ka tuig sang ulihi. Ang pagkabantog sang iya sinulatan ginpamatud-an sang The Encyclopedia Americana, nga nagasiling nga “ang badbad kinaandan nga gingamit sang mga Goth nga nagsaylo sa Espanya kag Italya.” Sa pagkamatuod, pasad sa kadamuon sang nakalampuwas nga mga pidaso, maathag nga madamo nga mga kopya sining Gothic nga Biblia ang ginhimo. Ayhan, ang pila ka manuskrito ginhimo sa scriptoria sang Ravenna kag Verona, sa lugar diin gintukod sang mga Goth ang ila ginharian. Ang scriptoria mga hulot sa mga monasteryo diin ginsulat kag ginkopya ang mga manuskrito.

Ang mga Goth natapos subong isa ka pungsod sang mga 555 C.E., sa tapos malutos liwat sang Byzantinhon nga emperador nga si Justinian I ang Italya. Sa tapos sila nadula, siling ni Tönnes Kleberg, “ang Gothic nga lengwahe kag ang Gothic nga mga tradisyon sa Italya nadula, nga halos wala sing nabilin nga agi. Ang mga manuskrito sa Gothic wala na ginsapak. . . . Sa daku nga kasangkaron ginkuha kag ginpanas ini agod makakas ang sulat. Nian ang malahalon nga pidaso gingamit liwat para sulatan sing bag-o nga mga kaundan.”

Nakalampuwas nga mga Manuskrito

Sa pila sining mga manuskrito ang pagpanas indi maayo, nagabilin sang orihinal nga sinulatan nga halos kitaon sa gihapon. Ang pila sining mga palimpsest, subong sang pagtawag sa sini, nakita kag ginbasa. Sing tumalagsahon, ang bantog nga Cod­ex Ar­gen­teus, nga nagaunod sang apat ka Ebanghelyo sa pagpasunod sang Mateo, Juan, Lucas, kag Marcos, natipigan nga wala maano.

Ining tumalagsahon nga codex ginhunahuna nga naghalin sa Ravenna scriptorium sa pamuno sang ikan-om nga siglo C.E. Gintawag ini nga Cod­ex Ar­gen­teus, nga nagakahulugan sing “Pilak nga Tulun-an,” bangod ginsulat ini sa pilak nga tinta. Ang mga pahina sang pidaso sini mga ginlugom nga purpura, nagapakita nga ayhan gintuyo ini para sa harianon nga tawo. Ang bulawan nga mga letra nagapatahom sa unang tatlo ka linya sang tagsa ka Ebanghelyo subong man sang mga umpisa sang lainlain nga mga seksion. Ang mga ngalan sang mga manunulat sang Ebanghelyo makita man sa bulawan sa ibabaw sang apat ka magkatupad nga mga “arko” nga ginbutang sa idalom sang tagsa ka kolumna sang iskrip. Nagapatuhoy ini sa kaanggid nga mga teksto sa mga Ebanghelyo.

Pagpasag-uli sang Teksto sa Gothic nga Biblia

Pagkatapos nadula ang Gothic nga pungsod, ang hamili nga Cod­ex Ar­gen­teus nawala. Nakita lamang ini liwat sang tunga-tunga sang ika-16 nga siglo sa monasteryo sang Werden, malapit sa Cologne, Alemanya.

Sang tuig 1569, ang Gothic nga bersion sang Pangamuyo sang Ginuo ginbalhag, nagtawag sang igtalupangod sa Biblia nga ginkuhaan sini. Ang ngalan nga Cod­ex Ar­gen­teus nakita nga naimprinta sa nahauna nga tion sang 1597. Halin sa Werden ining manuskrito nangin koleksion sa taliambong sang emperador sa Prague. Apang, pagkatapos sang Katluan ka Tuig nga Inaway sang 1648, gindala ini sang dumalaug nga mga Sweko upod sang iban pa nga mga bahandi. Sugod sang 1669 ini nga cod­ex gintago sing permanente sa Uppsala University Library, Sweden.

Ang Codex Argenteus ginahuman anay sang 336 ka pahina, 187 sini yara sa Uppsala. Ang isa pa ka pahina​—⁠ang katapusan sang Ebanghelyo ni Marcos​—⁠natukiban sang 1970 sa Speyer, Alemanya.

Kutob sang makita liwat ang cod­ex, ginsugdan nga tun-an sang mga iskolar ang iskrip agod tukibon ang kahulugan sang patay nga Gothic nga lengwahe. Naggamit sang tanan nga matigayon nga mga manuskrito kag sang nagligad nga mga panikasog nga ipasag-uli ang teksto, gintingob kag ginbalhag sang Aleman nga iskolar nga si Wilhelm Streitberg sang 1908 ang “Die gotische Bibel” (Ang Gothic nga Biblia), lakip ang Griego kag Gothic nga mga teksto sa pihak nga mga pahina.

Karon, ining Gothic nga Biblia makawiwili ilabi na sa mga iskolar. Ang katunayan nga ginbalhag kag ginpakabahandi ini sang naunang mga inadlaw sang pagbadbad sang Biblia, walay sapayan, nagapakamatuod sa handom kag determinasyon ni Ulfilas nga badbaron ang Pulong sang Dios sa moderno nga hambal sadto. Nahantop niya sing husto nga paagi lamang sa sini nga nagalaum ang mga Goth nga mahangpan ang Cristianong kamatuoran.

[Picture Credit Line sa pahina 9]

Courtesy of the Uppsala University Library, Sweden