Korona—Ang Literal kag Malaragwayon nga Paggamit sa Sini
ISA ini ka sahi sang wagkus sa ulo, simple ukon napunihan, nga ginasuksok sang halangdon nga mga tawo, subong sang mga hari, reyna, iban pa nga manuggahom, mga pari, kag mga indibiduwal nga dapat padunggan ukon padyaan sing pinasahi. Pagkatapos sang Anaw, ang mga korona gingamit subong mga simbolo sang awtoridad, dignidad, gahom, kadungganan, kag padya.
Ang dumaan nga porma sang korona mahimo nga amo ang diadema (Hebreo, neʹzer), isa ka simple nga pulos nga mahimo nga ginagamit anay sa pagpungos sa malaba nga buhok sang nagagamit sini. Apang, gingamit ini subong harianon nga gora bisan sadtong mga tawo nga may malip-ot nga buhok. Ina nga sahi sang mga pulos makit-an sa mga eskultura sang Egipto, Nineve, kag Persepolis. Sang ulihi ang kinatuhayan sang mga dungganon makilala paagi sa lainlain nga duag kag sahi sang paghabol ukon desinyo sang diadema. Ang iban sining mga pulos halos 5 sentimetros (2 pulgadas) kalapad kag himo sa lino, seda, kag sing pilak kag bulawan pa gani. Kon kaisa ginatungtong ang diadema sa isa ka kalo. May yara man nagasiwil-siwil nga mga diadema (may matulutaliwis nga mga siwil nga nagaporma kaangay sang silak sang adlaw halin sa puno sang korona), kag may yara man iban pa nga napunihan sing malahalon nga mga bato.
Ang Hebreong tinaga nga neʹzer, dugang sa kahulugan nga “diadema” (2 Cronica 23:11), mahimo nagapatuhoy sa isa ka pinili nga butang, ginpain, ukon ginhalad, subong sa kaso sang punong saserdote nga may “tanda sang paghalad, ang lana nga ihalaplas sang iya Dios.” (Levitico 21:10-12; ipaanggid ang Deuteronomio 33:16, footnote.) Bangod sining sadsaran nga kahulugan, kon kaisa nagakaigo nga ginabadbad sang New World Translation ang neʹzer subong “tanda sang paghalad,” nga nagapatuhoy sa pinanid nga bulawan nga ginatakod sang mataas nga saserdote sang Israel sa iya turbante. Natigib sa sining pinanid nga bulawan ang mga tinaga “Ang pagkabalaan iya ni Jehova.”—Exodo 29:6; 39:30, footnote; Levitico 8:9.
Ang mga diadema subong mga simbolo sang pagkaharianon ginasuksok anay sang mga Hebreong hari, subong ni Saul. (2 Samuel 1:10) Apang, ang pangunang Hebreong tinaga nga nagapatuhoy sa korona sa kinaandan nga kahulugan kag ginabadbad sa masami nga “korona” amo ang ʽata·rahʹ, gikan sa ʽa·tarʹ, buot silingon “palibutan.” (Ipaanggid ang Salmo 5:12.) Wala gid ini pirme nagapatuhoy sa isa ka diadema. Ang korona (ʽata·rahʹ) nga ginkuha ni David subong isa ka padya sang inaway gikan sa mga Amonhon sa Rabbah nabutang anay sa ulo sang idolo nga si Malcam. Wala ginasugid kon ano ang porma sining korona, apang nagabug-at ini sing isa ka “talanton nga bulawan [c. 34 kilos; 92 libras t], kag may malahalon ini nga mga bato.” “Ginbutang ini sa ulo ni David,” mahimo nga gintungtong niya sing makadali ining mabug-at nga korona sa iya ulo agod ipakita ang iya kadalag-an batok sa butig nga mga diosdios.—1 Cronica 20:2.
Ang iban nga korona ginhimo sa inulay nga bulawan (Salmo 21:3); ang iban may tampok nga malahalon nga mga bato. (2 Samuel 12:30) Kon kaisa, ginatingob ang pila ka pulos, ukon mga diadema, kag daw amo sini ang kinaandan nga hitsura sang “harianon nga korona.” (Job 31:36) Ang ekspresyon nga “harianon nga korona” sa Zacarias 6:14, literal nga “mga korona” sa Hebreo, apang ginaupdan ini sang isa ka singular nga berbo. Sa amo, mabasa ini sa plural nga porma kon tuhoy sa pagkahalangdon ukon kabantugan.
Sang ang Naaminhan kag Nabagatnan nga bahin sang Egipto nahiusa sa idalom sang isa ka monarkiya, ang Egiptohanon nga harianon nga wagkus nangin kombinasyon nga korona. Ang korona sang Nabagatnan nga bahin sang Egipto (isa ka malapad nga pula nga kalo nga mataliwis sa likod kag may nagakuritot nga punta nga nagapabalasbas paatubangan) ginsampaw sa korona sang Naaminhan nga bahin sang Egipto (isa ka manipulon, mataas, puti nga kalo nga nagapataliwis nga may tungko sa punta). Sa masami ang uraeus (ang sagrado nga gamay nga kobra sang mga Egiptohanon) yara sa atubangan sang korona. Ang harianon nga gora sang hari sang Asiria, nga ginlaragway subong mataas nga gora, masami nga napunihan sing mga butang subong sang mga bulak kag naareglar sa mga wagkus nga seda kag lino. Isa ini ka sahi sang tulad-kono nga pulos kaangay sa isa ka moderno nga fez, apang mas mataas ini. Mas simple ang mga korona sang mga Griego kag Romano; kon kaisa nagasiwil ini nga mga diadema ukon sa porma sang mga purongpurong.
Si Jehova nagahambal tuhoy sa mga lalaki nga nagbutang sing mga pulseras sa mga kamot nanday Ohola kag Oholiba kag sing “matahom nga mga korona” sa ila mga ulo. (Ezequiel 23:36, 42) Sining karon lang nga mga siglo, ang kilala kag manggaranon nga mga babayi sa Arabia nagsuksok sing (korte-bobida nga mga kalo) mga korona sang sinalapid nga mga bulawan. Kaanggid sini nga sahi sang gora ang mahimo nga ginasuksok man sang pila ka babayi sang dumaan nga tion.
Ang Griegong tinaga nga steʹpha·nos ginabadbad nga “korona.” Subong pag-uligyat sa harianon nga kahimtangan ni Cristo kag ayhan agod dugangan ang iya pag-antos, ang Romano nga mga soldado naghimo sing korona sang mga tunok kag gintungtong ini sa ulo ni Jesus. (Mateo 27:29; Marcos 15:17; Juan 19:2) May lainlain nga haumhaum kon ano nga sahi sang tanom ang gingamit. Apang, wala ginhinambitan sang mga manunulat sang Ebanghelyo ang ngalan sang tanom.
Ang mga purongpurong ukon kulintas nga bulak gingamit anay may kaangtanan sa mga hinampang. (2 Timoteo 2:5) Ang mga nagdaug sa mga hinampang sa Gresya ginhatagan sing mga korona ukon purongpurong nga sa masami himo sa mga dahon sang mga kahoy kag ginpunihan sing mga bulak. Halimbawa, sa mga Hinampang sa Pythia ang mga nagdaug nakabaton sing korona nga himo sa laurel; ang mga nagdaug sa mga Hinampang sa Olympia ginhatagan sing mga korona nga himo sa dahon sang ilahas nga mga olibo; kag ang mga nagdaug sa mga Hinampang sa Isthmus (ginhiwat malapit sa Corinto) ginhatagan sing mga korona nga human sa pino.
Lakip sa iban nga mga butang, ang Ingles nga tinaga nga “crown” ginapatuhoy man sa ibabaw sang ulo. Ginagamit man ini sa Kasulatan sa sini nga kahulugan.—Genesis 49:26; Deuteronomio 28:35; Salmo 68:21.
Malaragwayon nga Paggamit
Ang maayo nga asawa ginakabig nga “isa ka korona sang nagapanag-iya sa iya,” bangod ang iya maayong pagginawi nagapadungog sa iya bana, nagapataas sa pagkilala sang iban sa iya bana. (Hulubaton 12:4) Ang simbuliko nga babayi nga Sion nangin “isa ka korona sang katahom” sa kamot ni Jehova, mahimo nga nagapahangop nga bunga sia sang iya buhat nga ginauyatan sang kamot, kon sayuron, agod dayawon sia sang iban.—Isaias 62:1-3.
Ang ministeryo ni Pablo kag sang iya nagalakbay nga mga kaupdanan nagresulta sa pagkatukod sing Cristianong kongregasyon sa Tesalonica, nga malipayon nga ginkabig ni Pablo subong “korona sang kalipay,” bangod amo gid ini ang panguna nga nagpahalipay sa iya.—1 Tesalonica 2:19, 20; ipaanggid ang Filipos 4:1.
Ang ubanon nga ulo kaangay sa mahimayaon nga “korona sang katahom kon yari ini sa dalanon sang pagkamatarong,” sa amo ang kabuhi nga ginhinguyang sa kahadlok kay Jehova matahom sa iya pagtamod kag ginatahod sang tanan nga tawo subong huwaran. (Hulubaton 16:31; tan-awa ang Levitico 19:32.) Ang kaalam, kaangay sang korona, nagabayaw kag nagadala sing pagtahod sa mga nagaangkon sini. (Hulubaton 4:7-9) Si Jesucristo, nga ginhimo nga “kubos diutay sa mga anghel,” “ginkoronahan sing himaya kag dungog [subong langitnon nga espiritu nga tinuga nga ginbayaw labaw sa mga anghel] bangod gin-antos niya ang kamatayon.” (Hebreo 2:5-9; Filipos 2:5-11) Sa langit, ang hinaplas nga mga sumulunod ni Jesus nagbaton sing “wala nagalubad nga korona sang himaya,” isa nga “dimadinulunton” subong padya para sa katutom. (1 Pedro 5:4; 1 Corinto 9:24-27; 2 Timoteo 4:7, 8; Bugna 2:10) Apang ang pagkadimatutom nga nagaresulta sa pagkadula sang isa sing mga intereses sang Ginharian sa duta nagakahulugan man sing pagkadula niya sing langitnon nga korona. Sa amo, ang ginhimaya nga si Jesucristo nagalaygay: “Hupti ang yara sa imo, agod nga wala sing isa nga makakuha sang imo korona.”—Bug 3:11.
Sa Cristianong Griegong Kasulatan, ang Griegong tinaga nga di·aʹde·ma ginbadbad nga “diadema” sang modernong mga badbad. Pirme ini ginagamit subong simbolo sang harianon nga dungog, matuod man ukon pangangkon lamang. Ang “daku kag pula nga dragon” (si Satanas nga Yawa) may diadema sa tagsa sang pito niya ka ulo. (Bugna 12:3, 9) Napunihan sing diadema ang tagsa sang napulo ka sungay sang simbuliko may pito ka ulo nga “mabangis nga sapat” nga nagtakas sa “dagat.” (Bugna 13:1) Ang ginatawag nga Matutom kag Matuod, nga amo, si Jesucristo, may “madamo nga diadema” sa iya ulo, bangod halin sia kay Jehova, ang matarong nga Tuburan sang awtoridad kag gahom. (Bugna 19:11-13; 12:5, 10) Sa Bugna 6:2 kag 14:14, si Jesucristo ginalaragway man nga nagasuksok sing korona (steʹpha·nos).