San-o Magasugod ang Ikatlo nga Milenyo?

NABATIAN na bala ninyo ang pangangkon nga ang ikatlo nga milenyo indi magasugod sa tuig 2000 kundi sa 2001? Husto ina nga pangangkon—tubtob sa isa ka kasangkaron. Kon ibutang naton nga si Jesucristo natawo sang ginatawag karon nga 1 B.C.E., subong amo anay ang pagdumdom sang iban, nian ang Disiembre 31, 2000 (indi ang 1999), amo gid ang magatanda sang katapusan sang ikaduha nga milenyo, kag ang Enero 1, 2001, amo ang pamuno sang ikatlo.a Apang, nagaugyon ang halos tanan nga mga iskolar karon nga si Jesucristo wala matawo sang 1 B.C.E. Bueno, kasan-o sia, kon amo, natawo?

Kasan-o Natawo si Jesus?

Wala ginasugid sang Biblia ang eksakto nga petsa sang pagkatawo ni Jesus. Apang, nagasiling ini nga natawo sia sang “mga adlaw ni Herodes nga hari.” (Mateo 2:1) Madamo nga iskolar sa Biblia ang nagapati nga napatay si Herodes sang tuig 4 B.C.E. kag si Jesus natawo antes pa sini—ayhan subong kaaga sang 5 ukon 6 B.C.E. Ginapasad nila ang ila mga paghinakop tuhoy sa kamatayon ni Herodes sa mga ginpahayag sang Judiyong istoryador nga si Flavius Josephus.b

Suno kay Josephus, wala magdugay antes napatay si Hari Herodes, may eklipse sang bulan. Ginatudlo sang mga iskolar sa Biblia ang indi bug-os nga eklipse sang bulan sang Marso 11, 4 B.C.E., subong pamatuod nga napatay si Herodes sadto nga tuig. Apang, sang tuig 1 B.C.E., may bug-os nga eklipse sang bulan sang Enero 8 kag indi bug-os nga eklipse sang Disiembre 27. Wala sing makasiling kon bala ginapatuhuyan ni Josephus ang eklipse sang 1 B.C.E. ukon ang isa sang 4 B.C.E. Sa amo, indi naton magamit ang mga pinamulong ni Josephus sa paghibalo sing pat-od sang eksakto nga tuig sang kamatayon ni Herodes. Bisan pa magamit naton, kon wala ang dugang nga impormasyon indi gihapon naton mapat-od kon kasan-o si Jesus natawo.

Ang pinakamabakod nga pamatuod naton sang petsa sang pagkatawo ni Jesus yara sa Biblia. Ang inspirado nga rekord nagasiling nga ginsugdan ni Juan Bautista, nga pakaisa ni Jesus, ang iya hilikuton subong isa ka manalagna sang ika-15 nga tuig sang Romanong Emperador nga si Tiberio Cesar. (Lucas 3:1, 2) Ginapamatud-an sang sekular nga maragtas nga si Tiberio nangin emperador sang Septiembre 15, 14 C.E., busa ang iya ika-15 nga tuig nagtuptop kutob sang hingapusan sang 28 C.E. tubtob sa hingapusan sang 29 C.E. Ginsugdan ni Juan ang iya ministeryo sadto nga tion, kag maathag nga ginsugdan ni Jesus ang iya ministeryo pagligad sang anom ka bulan. (Lucas 1:24-31) Ini, lakip ang iban pa nga pamatuod, nagapakita nga ang ministeryo ni Jesus nagsugod sang tigragas sang 29 C.E.c Ginasiling sang Biblia nga si Jesus “mga katluan ka tuig ang edad” sang ginsugdan niya ang iya ministeryo. (Lucas 3:23) Kon 30 anyos ang iya edad sang tigragas sang 29 C.E., mahimo gid nga natawo sia sang tigragas sang 2 B.C.E. Karon, kon mag-isip kita sing paabante sing duha ka libo ka tuig kutob sang tigragas sang 2 B.C.E. (ginadumdom nga wala sing sero nga tuig; busa, kutob sang 2 B.C.E. tubtob 1 C.E. duha ka tuig), mahisayran naton nga ang ikaduha nga milenyo natapos na kag ang ikatlo nga milenyo nagsugod sang tigragas sang 1999!

Importante gid bala ina? Halimbawa, ang pagsugod bala sang ikatlo nga milenyo magatanda sang pamuno sang Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom ni Jesucristo, nga ginpatuhuyan sa tulun-an sang Bugna? Indi. Wala gid sing ginapakita ang Biblia sang bisan ano man nga kaangtanan sa ulot sang ikatlo nga milenyo kag sang Isa ka Libo ka Tuig nga Paggahom ni Cristo.

Ginpaandaman ni Jesus ang iya mga sumulunod batok sa paghaumhaum tuhoy sa mga petsa. Ginsilingan niya ang iya mga disipulo: “Indi inyo ang paghibalo sang mga tion ukon mga panahon nga ginpat-od sang Amay sa iya kaugalingon nga pagbulut-an.” (Binuhatan 1:7) Antes sini, ginpahayag ni Jesus nga bisan gani sia wala pa sadto makahibalo kon san-o ipatuman sang Dios ang paghukom sa sining malaut nga sistema, nga magahanda sing dalan para sa Milenyo nga Paggahom ni Cristo. Sia nagsiling: “May kaangtanan sa sinang adlaw kag oras wala sing nakahibalo, bisan pa ang mga anghel sang mga langit bisan pa ang Anak, kundi ang Amay lamang.”—Mateo 24:36.

Makatarunganon bala ang magpaabot nga si Cristo magabalik sing eksakto 2,000 ka tuig kutob sang petsa sang iya pagkatawo? Indi. Nahibal-an gid ni Jesus ang petsa sang iya pagkatawo. Kag nahibal-an gid niya kon paano mag-isip sing 2,000 ka tuig kutob sa amo nga petsa. Apang, wala sia makahibalo sang adlaw kag sang oras sang iya pagkari. Maathag nga indi subong sina ka simple ang paghibalo sing pat-od sang petsa sang iya pagbalik! Ang ‘mga tion kag mga panahon’ yara sa pagbulut-an sang Amay—ang orasan nga sia lang ang nakahibalo.

Dugang pa, wala ginsugo ni Jesus ang iya mga sumulunod nga hulaton sia sa isa ka espesipiko geograpiko nga lokasyon. Ginsilingan niya sila, nga indi magtipon sing tingob kag maghulat, kundi maglinapta “tubtob sa ukbong sang duta” kag maghimo sing mga disipulo sa mga tawo sa tanan nga kapungsuran. Wala gid niya ginbawi yadto nga sugo.—Binuhatan 1:8; Mateo 28:19, 20.

Ang Ila Bala Ginalauman sa Milenyo Malugaw-an?

Walay sapayan sina, ang pila ka relihioso nga pundamentalista may daku nga ginapaabot para sa tuig 2000. Nagapati sila nga sa masunod nga pila ka bulan, literal nga matuman ang mga bahin sang tulun-an sang Bugna. Sa pagkamatuod, nakita nila ang ila kaugalingon nga nagapakigbahin sing personal sa sina nga katumanan. Halimbawa, ginatudlo nila ang tagna nga narekord sa Bugna 11:3, 7, 8, nga nagasiling tuhoy sa duha ka saksi nga nagapanagna sa isa ka “dakung siudad nga sa espirituwal ginatawag Sodoma kag Egipto, diin ang ila Ginuo ginlansang man.” Sang matapos na nila ang ila pagpanaksi, ang duha ka saksi ginpatay sang sapat nga mapintas nga nagaguwa sa kadadalman.

Suno sa report sang The New York Times Magazine sang Disiembre 27, 1998, ang lider sang isa ka relihioso nga grupo “nagsiling sa mga sumulunod nga isa sia sa duha ka saksi nga ginpalad nga magpahibalo sing kalaglagan sang duta kag sing pagkari sang Ginuo—kag dayon patyon ni Satanas sa mga kalye sang Jerusalem.” Halangpunon nga ang mga awtoridad sa Israel nahangawa. Nahadlok sila nga basi tinguhaan sang pila ka aktibista nga “tumanon” ang tagna sa ila kaugalingon—bisan pa magakahulugan ina sang pagpukaw sang armado nga binangig! Apang, indi kinahanglan sang Dios ang “bulig” sang tawo agod matuman ang iya katuyuan. Ang tanan nga tagna sa Biblia matuman sa gintalana nga tion kag paagi sang Dios.

Ang tulun-an sang Bugna ginsulat “sa mga tanda.” Suno sa Bugna 1:1, luyag ni Jesus ipakita sa “iya mga ulipon” (indi sa kalibutan sa kabilugan) ang mga butang nga mahanabo sing madali. Agod mahangpan ang tulun-an sang Bugna, kinahanglan sang mga ulipon, ukon mga sumulunod ni Cristo, ang balaan nga espiritu sang Dios, nga ginahatag ni Jehova sa mga nagapahamuot sa iya. Kon ang tulun-an sang Bugna hangpon sing literal, bisan ang mga tawo nga wala sing pagtuo makabasa sini kag makahangop sini. Nian indi na kinahanglan nga mangamuyo pa sing balaan nga espiritu ang mga Cristiano agod mahangpan ini.—Mateo 13:10-15.

Nakita na naton nga suno sa pamatuod sang Biblia, ang ikatlo nga milenyo kutob sang pagkatawo ni Jesus nagsugod sang tigragas sang 1999 kag nga inang petsa ukon ang Enero 1, 2000, ukon Enero 1, 2001, wala sing pinasahi nga kahulugan. Apang, may isa ka milenyo nga interesado gid ang mga Cristiano. Kon indi ang ikatlo nga milenyo, ano ini? Ini nga pamangkot sabton sang katapusan nga artikulo sining serye.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 5]

2000 Ukon 2001?

Agod mahangpan kon ngaa ginapangangkon sang iban nga ang ikatlo nga milenyo kutob sang pagkatawo ni Jesus magasugod sa Enero 1, 2001, binagbinaga ining ilustrasyon. Pananglitan nagabasa ikaw sing isa ka libro nga may 200 ka pahina. Kon makalab-ot ikaw sa ibabaw sang pahina 200, nabasa mo na ang 199 ka pahina, nga may isa pa ka pahina nga nabilin. Matapos mo lang ang libro kon makalab-ot ka na sa katapusan sang pahina 200. Sing kaanggid, 999 ka tuig sang karon nga milenyo, subong sang kinaandan nga pagtamod, ang magaligad sa Disiembre 31, 1999, kag may isa pa ka tuig nga nabilin tubtob sa katapusan sang milenyo. Paagi sa sina nga kalkulasyon, ang ikatlo nga milenyo magasugod sa Enero 1, 2001. Apang, wala ina nagakahulugan nga sa sina nga petsa eksakto 2,000 ka tuig ang magalipas kutob sang pagkatawo ni Jesus, subong ginapakita sining artikulo.

[Kahon sa pahina 6]

Kon Paano Nagsugod ang B.C.-A.D. nga Sistema sang Pagpetsa

Sang maaga nga bahin sang ikan-om nga siglo C.E., ginsugo ni Papa Juan I ang isa ka monghe nga si Dionysius Exiguus nga maghimo sing isa ka sistema sang kalkulasyon nga magabulig sa mga simbahan sa pagtalana sang opisyal nga petsa para sa Paskwa sang Pagkabanhaw.

Ginsugdan ni Dionysius ang hilikuton. Nag-isip sia sing paisol, sa tapos sang kamatayon ni Jesus, tubtob sa ginhunahuna niya nga tuig sang pagkatawo ni Jesus; dayon sugod sini nga tuig gin-isip niya ang kada tuig paabante. Ginhingadlan ni Dionysius ang panag-on kutob sang pagkatawo ni Jesus nga “A.D.” (para sa Anno Domini—“sa tuig sang aton Ginuo.”) Bisan pa tuyo lamang nga makaimbento sing isa ka masaligan nga paagi sa pagbulubanta sang Paskwa sang Pagkabanhaw kada tuig, di-hungod nga ginpakilala ni Dionysius ang ideya sang pag-isip sing mga tuig kutob sang pagkatawo ni Cristo padayon.

Bisan pa madamo nga iskolar ang nagaugyon nga wala matawo si Jesus sa tuig nga gingamit ni Dionysius nga basihan sang iya mga kalkulasyon, ang iya sistema sang kronolohiya nagatugot sa aton nga mahibaluan ang mga hitabo sa lakat sang tion kag makita ang ila kaangtanan sa isa kag isa.