Halin sa Linukot Pakadto sa Codex​—Kon Paano Nangin Libro ang Biblia

SA SULOD sang madamo nga siglo, gintipigan sang tawo ang impormasyon sa madamo nga paagi. Sang una, ginsulat sang mga manunulat ang ila mga pinamulong sa mga monumento, sa mga tapitapi nga bato ukon kahoy, sa mga pergamino, kag sa iban pa nga mga materyal. Sang unang siglo, ang nasulat nga mga pulong gintipigan sa linukot kag ginpatok ini kag gingamit sa Natung-an nga Sidlangan. Pagkatapos sini, naimbento ang codex kag ginbuslan sini ang linukot kag nangin kinaandan ini nga paagi sang pagtipig sa mga sinulatan. Nakabulig man ini sing daku sa pagpanagtag sa Biblia. Ano ang codex, kag paano ini nag-umpisa nga gamiton?

Ang codex amo ang pinakauna nga dagway sang libro karon. Ginahuman ini sang mga pinanid nga ginpilo, gintingob, kag gintahi sa pinil-an sini. Ang mga pahina may sulat sa pihak kag pihak kag naamligan sing panghapin. Ang nauna nga mga codex indi pareho sa hitsura sang mga libro karon, apang, kaangay sang kalabanan nga mga imbension, ginpauswag kag ginbag-o ini nahisanto sa mga kinahanglanon kag mga luyag sang mga nagagamit sini.

Kahoy, Waks, kag Pergamino

Sang primero, ang mga codex masami nga human sa ginkulapan sing waks nga mga tapitapi nga kahoy. Ang may waks nga ginsulat nga mga polyptych, ukon tapitapi nga gintabid sa kilid sini, nasapwan sa Herculaneum, ang banwa nga natabunan upod sang Pompeii sang maglupok ang bulkan nga Vesuvius sang 79 C.E. Sang ulihi, ang indi mapilo nga mga tapitapi ginbuslan sang mapilopilo nga mga pinanid. Sa Latin, ining mga codex, ukon mga libro, ginatawag nga membranae, ukon pergamino, ang tawag nga ginsunod sa panit nga kinaandan na nga gingamit sa mga pahina sini.

Ang iban nga mga codex nga makita tubtob karon human sa papiro. Ang pinakadumaan sa nakilal-an nga Cristiano nga mga codex, nga gintipigan sa mamala nga klima sa pila ka duog sa Egipto, human sa papiro.a

Linukot Ukon Codex?

Mahimo gid nga ang mga Cristiano naggamit sing rolyo, ukon linukot, ayhan tubtob sang mga talipuspusan sang nahaunang siglo C.E. Ginbaisan sang mga sumalakdag sang mga codex kag sang mga sumalakdag sang mga linukot kon diin sa duha ang gamiton halin sang katapusan sang nahauna tubtob ikatlo nga siglo C.E. Ang mga naanad na sa paggamit sa linukot daw indi luyag nga talikdan ang paggamit sa sini. Apang, binagbinaga ang kinahanglan himuon kon nagabasa sing linukot. Ang linukot masami nga human sa kinaandan nga kadamuon sang mga pahina sang pinanid nga papiro ukon pergamino nga gintapik palaba, kag nian ginlukot. Ang mga sinulatan mabasa sa nagatampad nga bahin sang linukot. Agod basahon ini, ginahumlad ini sang nagabasa agod pangitaon ang luyag niya basahon. Pagkatapos basahon, ginalukot ini liwat. (Lucas 4:16-20) Ang isa ka sinulatan masami nga indi lamang nahuman sa isa ka linukot, amo nga mabaknal ini. Bisan pa mahimo gid nga mas gusto sang mga Cristiano halin sang ikaduha nga siglo nga kopyahon ang Kasulatan sa codex nga porma, ang linukot madugaydugay pa nga gingamit. Apang, nagapati ang mga eksperto nga bangod sang paggamit sang mga Cristiano sing codex, naglapnag ini.

Ang mga bentaha sang codex maathag gid—kadakuon, kasulhay, kag kahapos dalhon. Bisan pa nga nakita na sang iban sadto pa ini nga mga bentaha, indi pa handa ang kalabanan nga talikdan ang paggamit sing linukot. Apang, sa pagligad sang pila ka siglo, amat-amat nga nakita ang mga bentaha sang codex.

Kon ipaanggid sa linukot, ang codex mas barato. Ang pihak kag pihak nga pahina sarang masulatan, kag ang pila ka libro sarang matingob sa isa ka tomo. Suno sa iban, ang kadalag-an sang mga Cristiano kag sang mga propesyonal subong sang mga abogado nasandig sa kahapos nga makita ang espesipiko nga mga kinutlo sa codex. Para sa mga Cristiano, ang gamay nga sinulatan—ukon ang mahapos gamiton nga listahan sang mga kinutlo sang Biblia—mapuslanon gid sa pag-ebanghelyo. Dugang pa, ang codex may panghapin, nga masami human sa kahoy, gani mas mabakod ini sangsa linukot.

Ang mga codex praktikal man para sa personal nga pagbasa. Sang talipuspusan sang ikatlo nga siglo, ang de-bulsa nga pergamino nga Ebanghelyo gingamit sang nagapangangkon nga mga Cristiano. Halin sadto, binilyon ka kopya na sang kompleto nga Biblia ukon bahin sini ang ginhimo sa codex nga porma.

Sa karon, madamo nga kagamitan ang nagbukas sang dalan para madasig kag mahapos makita ang kaalam sang Dios nga masapwan sa Biblia. Makita ini sa mga kompyuter, mga audio recording, kag naimprinta nga pahina. Bisan ano man ang imo luyag nga porma sang Biblia, palambua ang imo gugma sa Pulong sang Dios, nga ginahunahuna ini adlaw-adlaw.—Salmo 119:97, 167.

[Footnote]

[Mga Piktyur sa pahina 15]

Ang codex nakabulig sing daku sa pagpanagtag sing Biblia