AIDS kag ang Moral

ANO ang natabo sang katuigan 1960 kag katuigan 1970 nga nagdul-ong sa paglapnag sang AIDS sang katuigan 1980? Amo ang pagbaton sang bisan ano lang puede nga “bag-ong moralidad” sang seksuwal nga kahilwayan. Nagkomento sa sini, ang kolumnista sang Nueva York nga si Ray Ker­ri­son nagsulat:

“Ang hinali nga paglapnag sang AIDS mahimo man magtiklod sa sosiedad sa pag-usisa liwat sang mga prinsipio sini, nga nagadulhog sing madasig pa sa indi makontrol nga salakyan.

“Sa sulod sang mga tinuig, ginsakdag sang mga politiko kag mga korte ang makapatalang nga ideya nga ang pribado nga mga buhat sang pribado nga mga banwahanon indi paghilabtan ni bisan sin-o.

“Ining bill of goods mahimo lugak nga matawag nga doktrina sang pagsugtanay. Sa epekto, nagasiling ini, nga ang duha ukon kapin pa ka tawo makahimo sang luyag nila basta wala nila ginalabang ang mga kinamatarong sang iban.

“Sa amo, ang moral nga pagpugong isa-isa nga gindula, nga nagpaguwa sing baha sang matinuguton nga panimuot kag sa pagbaton sing mga talaksan nga wala pagdamgoha sang nagligad nga 30 ka tuig.

“Karon yari na sa aton ang mapait nga tig-alani.”

Ang mga homoseksuwal amo labi na ang nagaantos, kag bangod ini sang ila pagkasalamwanan sa sekso kag sang sahi sang seksuwal nga mga buhat nga kinaandan sa tunga nila. Ang Science Digest nagsiling: “Ang isa ka pagtuon sang CDC [Centers for Dis­ease Con­trol] nagpakita sing promedyo nga 1,100 ka kaupod sa sekso sa tion sang pagkabuhi sang may AIDS nga mga pasyente nga ginton-an.”

Apang indi lamang ang mga homoseksuwal ang salamwanan—ang katilingban sa kabilogan nagbaton man sang bisan ano puede nga moralidad. Subong resulta, si Harvey V. Fine­berg, deano sang Harvard ­School of Pub­lic ­Health, nagsiling nga ang AIDS nagalapnag “sing mahinay apang indi mapunggan padulong sa heteroseksuwal nga komunidad.”

Sa Aprika, labi na, ang balatian nagaapektar sa kabilogan nga pumuluyo. Sang nagligad nga Nobiembre, si Law­rence K. Alt­man, medikal nga reporter para sa The New York Times, nagsulat: “Ang AIDS daw nagalapnag paagi sa kombensional nga paghiusa sa sekso sa tunga sang mga heteroseksuwal sa Aprika kag nagaatake sa mga babayi sing halos pareho kasunson sa mga lalaki, suno sa mga mananalawsaw diri.”

Kon ang babayi makakuha sing AIDS gikan sa lalaki nga kaupod, pareho nga indi nila ini mahibal-an. Sing makapasubo, ang mga lapsag nga nagakabun-ag sa mga iloy nga may virus sang AIDS amo kon kaisa ang nangin inosente nga mga biktima. Kag ang heteroseksuwal nga mga lalaki nga may relasyon sa mga salamwanan mahimo nga tapikan sini nga balatian.

Ginahadlokan ang mga tawo bisan diin. Ano ang matabo?

Isa ka Pagbalhin sa Moral?

“Pat-od nga untaton sini ang seksuwal nga pagbag-o,” pakot ni Dr. Don­ald Fran­cis sang CDC sa Estados Unidos. Suno sa iya: “Mahimo ikaw magpasimpalad sa herpes kag hepatitis B, apang indi ikaw makapasimpalad sa sini.”

Si Dr. Walter R. Dow­dle sang CDC nagdugang: “Dapat naton mahangpan nga dapat naton bag-uhon ang aton pagkabuhi.” Suno kay Dow­dle, “indi ini hulusayon tuhoy sa moralidad. Isa lamang ini ka biolohiko nga kamatuoran.”

Apang, indi lamang ini isa ka biolohiko nga kamatuoran—nadalahig ang moralidad. Ang mga talaksan sa moral nga ginpili sang katilingban wala maghalin sa mga tawo. Ginparekord ini sang isa ka superyor nga Intelihensya madugay na. Kag ang aton pagkilala sa iya subong Soberano amo ang magabulig sa aton sa pagsunod sa sini.

Apang ano nga mga talaksan, ukon mga kodigo sang paggawi, ang iya naaman? Kag paano ang pagtuman sa sini makaamlig sa aton?

[Kahon sa pahina 8]

Pagpugong sa Paglapnag sang AIDS

Si June ­Brown, nga nagsulat sa The Detroit News, nagpaathag kon paano ini posible: “Ang isa ka maathag nga bulong nga makapahinay sang kadasigon sang pagdamo amo ang pagbalhin sa batasan sa sekso sang pungsod. Kon ang tanan magpili sing mapagros nga paris sa sekso kag magpabilin nga matutom tubtob sa kamatayon, ang AIDS halos madula. Daw isa ini ka biblikanhon nga panudlo. Apang samtang padayon sa paglutaw ang bag-o nga mga balatian nga ginapalaton paagi sa sekso, ang tagsatagsa mas makamamatay sang sa naulihi, ang ginasikway nga teolohiya nahanungod sa seksuwal nga pagkatutom hinali nga nangin makatarunganon gikan sa modernong pagtamod sa panglawas.”