Pagbantay sa Kalibutan

Ang Pagpakamaayo sang Iglesia sa Cuba

Sa Vat­i­can Em­bas­sy sa Havana sang nagligad nga Pebrero, ginkamusta kag ginhakos sang emisaryo nga kardinal sang papa nga si Eduardo Pironio ang bise presidente sang Cuba, nga si Carlos Rafael Rodriguez bilang tanda sang pag-uliay sang Iglesia Romana Katolika kag sang pangulohan sang Cuba. Ang pagpakamaayo sang Iglesia sa pangulohan ginhatag bilang baylo sang bag-ong kahilwayan para sa hilikuton sang mga Katoliko sa Cuba. “Ginbuksan sini ang bag-o nga butang sa pangluwas nga pagsulundan sang Batikano sa Komunista nga mga pungsod,” siling ni Enrique Lopez Oliva, propesor sa maragtas sang iglesia sa University of Havana, suno sa The Miami Herald.

Ang Kometa nga Halley sa Kamera

Ang mga sientipiko nga nagtipon sa So­vi­et In­sti­tute of ­Space Re­search naghulat sing siam ka minutos agod makita ang una nga mga laragway sang nagayelo nga sentro sang kometa nga Halley sa paglakbay sang 109 milyones ka milya (175 milyones km) pabalik sa duta. Apang sang magguwa ang laragway sa telon, nagguob ang palakpak sa mayor nga kuwarto nga talan-awan sang in­sti­tute. Samtang ang wala sing tawo nga salakyan sa espasyo sang So­vi­et nga Vega 1 nagalabay sa kometa sa kadasigon nga 47 ka milya (76 km) kada segundo, 500 ka “laragway” sa telebisyon ang nakuha sa sulod sang tatlo ka oras. Ang kalapiton sang salakyan sa sentro sang kometa mga 5,500 ka milya (8,900 km). Ang taga-Hun­ga­ry nga pisisista, isa sang kapin sa isa ka gatos ka sientipiko nga nagtipon nga nagrepresentar sa 12 ka pungsod, nagpaanggid sang maayo nga pagkalitrato sa sentro sa “pagkakita sa Eif­fel Tower sa isa ka bagyo sa Sahara.”

Palaligban sang mga Intsik

Bisan pila ka gatos ka libo na nga personal nga kompyuter ang naimportar sang China sining karon lang, ginabanta nga 70 porsiento sina ang wala gihapon ginagamit. Ngaa? Bangod wala sing ginabaton nga sistema, sa tunga sang mga 400 ka sistema nga nagaluntad, sa pagpasulod sang Intsik nga mga karakter. Ginsikway na karon ang mga panikasog nga ang Inintsik nga hambal isunod sa Romano nga alpabeto kag biyaan ang 6,000 ka ginagamit sing kinaandan nga mga id­e­o­gram, subong amo ang pagtawag sa Inintsik nga mga karakter. Samtang, ang mga awtoridad naghimo sing tulumuron nga hayluhon ang populasyon sang kapin sa isa ka bilyon ka tawo nga maghambal sing isa ka hambal. Indi ini mahapos nga hilikuton, bangod madamo nga dialekto ang ginahambal didto. Bisan pa Mandarin ang opisyal nga hambal sang China, madamo sa bagatnan (subong man sa Hong Kong) ang nagahambal sing Can­ton­ese. May yara man Shang­haiese, Fukie­nese, kag ang mga dialekto sang 56 ka minoridad nga katawhan sang pungsod.

Ginabaligya nga Kabataan

Ginabanta nga napulo ka libo ka lamharon nga mga bata nga babayi kag mga lalaki, nga nagaedad sing 8 pa 14 anyos, ang nagabaligya sang ila kaugalingon subong mga salamwanan sa Manila, siling sang Aleman nga magasin sang balita nga Stern. Subong ginreport sa World Press Review, ang pagkawala sing trabaho kag ang kaimulon nagtiklod sa dugang kag dugang nga mga tawo pakadto sa mga siudad, nga sa diin madamo sang kabataan ang nagakadalahig sa krimen kag pagkasalamwanan. Apang nagakatabo man ini sa iban nga mga duog. Ginabanta sang pamantalaan sang Bel­grade nga Politika nga napulo ka libo ka taga-Yu­go­sla­via nga kabataan sa ulot sang edad nga 7 kag 13 anyos ang ginbaligya kutob sang 1975 sa propesyonal nga mga kawatan sa Italya. Ginahanas sila didto sa pagpang-agaw sing mga bag, pagsuwitik sa mga bulsa, ukon pagsulod sa mga balay kag mga awto. Kon indi sila makadala sing bastante nga kinawatan, ginapintasan sila. Kon madakpan, sa idalom sang kasugoan sang Italya ang isa ka kriminal nga kubos sa 14 anyos ang edad indi mabilanggo.

Lago nga Elixir

“Ang pluido sang lago” madugay na ginkilala nga mapuslanon sang tradisyonal nga Intsik nga mga doktor sa pagbulong sang almoranas, balatian sa batobato, ulser, hilanat, hapo, palanghubag, indi makaihi, kag mataas nga presyon sang dugo. Apang, karon, si Ji Heli, isa ka manunudlo sa chem­is­try sa Shang­hai ­Light In­dus­try Col­lege, nakatukib sing metodo sa paglaga sa pluido sang lago nga “wala sing baho kag lagdo,” report sang New Scientist. Nalipay ang mga direktor sang mga pabrika kag ang mga negosyante sa sining bag-o nga proseso. Ngaa? Bangod sang posibilidad nga mapasangkad sini ang industriya sang China sa pagpamuad sing mga lago. “Ang likido sang lago masustansya man nga ilimnon,” siling ni Ji Heli, “nga sarang masamo sa alkoholiko nga mga ilimnon, mahugmay nga mga ilimnon kag malakot pa gani sa mga tinapay.”

Mapuslanon nga mga Pagwali

Duha ka Saksi ni Jehova ang nagatindog sa puertahan sang apart­ment ni G. Guntar R. sa Frank­furt agod makighambal sa iya nahanungod sa Biblia. “May kaugot, ginpalakat niya sila sa maayo nga paagi apang may kalig-on, kag ginsira ang puertahan,” suno sa Aleman nga pamantalaan nga Frank­furter Rundschau. Apang, lima ka minuto sang ulihi nagtindog sila liwat sa atubangan sang iya puertahan. Sini nga tion wala sila magkari agod magwali sing maayong balita gikan sa Biblia kundi sing malain nga balita tuhoy sa nagapanimaho nga gas gikan sa ibabaw sang apart­ment. Ang duha ka Saksi kag si Gunter nagdalidali sa pagsaka. Sang buot na tublukon ni Gunter ang door­bell, “napunggan” sia sang mga Saksi. Sang ulihi, pilit nga ginbuksan sang mga bombero ang apart­ment kag natukiban nga nagatulo ang gas. “Isa ka butang ang pat-od; ang pagpatunog sa bell magatuga sing lupok,” siling sang pamantalaan, nga nagadugang: “Ang iban nga ‘mga wali’ maathag nga mapuslanon gid.”

Jumbo nga Makina sa Pag-imprinta

Ang silindro nga sahi sang pag-imprinta nakahimo sing “higante” nga pag-abante paagi sa bag-o nga makina sang Hapon nga Full-­Colour Jum­bo Fac­sim­i­le. Nagabug-at sing 14 ka tonilada, gindesinyo ini sa pag-uyat sing 52 por 23 pie (16 por 7m) nga kalaparon sang papel. Ang mga bill­board nga sang una matapos sa duha ka semana sa manual nga paagi, sarang na karon maimprinta sa sulod sang isa ka oras kag tunga. Paano sini ginahimo ini? Ang mga laragway ukon mga drowing, nga ang mga orihinal mahimo nga subong ka diutay sa pahina sang isa ka magasin, ginausisa kag ginatago subong isa ka dig­i­tal code sa memorya sang kompyuter. Ang operator mahimo makadugang sing teksto, makabalhin sang balanse sang kolor, kag makahimo sing iban pa nga mga pagbalhin. Nian nagabulos ang four ­spray jets samtang ang 8-pie sing diametro (2.5 m) nga dram nagasugod sa pagtiyog. Ang Asiaweek nagreport nga ang mga tabon sa dingding kag mga ginapakabit sarang man maimprinta sa sining bag-o nga metodo.