Pamangkot sang mga Pamatan-on...

Sundon Ko Bala ang Pinakabag-o nga Uso?

TUHOY sa isa ka kasan-o lang nga uso nga nabantogan subong break-­danc­ing, ang pila ka pamatan-on nagkomento: “Ginahimo nila ina sa eskwelahan—sa gym kag sa mga alagyan.” “Nakita ko sila nga ginahimo nila ina sa ibabaw sang mga lamesa kag mga bangko sa eskwelahan.” Ang bag-o nga mga panapot kag estilo sang buhok, lakip ang punk, nangin popular man nga uso. Ang mga sapatos para sa pagdalagan nga ginaparis sa pormal nga mga amerikana kag ang video nga mga hampang nangin popular man anay. Huo, ang aton dag-on isa ka dag-on sang mga uso. Apang ngaa? Sa diin nagahalin ang mga uso?

Ang uso ginapaathag subong isa ka butang nga ginahimud-osan ukon interes nga sa masami ginasunod sang iban upod ang sobra nga kakugi apang wala nagadugay. Binagbinaga, halimbawa, ang malip-ot nga tion sang hampanganan nga nabantogan subong ang Hula Hoop. Ang Newsweek sang Disiembre 12, 1983, nagpatalupangod: “Wala sing iban nga hampanganan nga nagganyat sing daku sa kadam-an subong sang Hula Hoop. Ang $2 nga plastik nga singsing nangin uso sang 1958 kag 30 milyones ka Amerikano ang madasig nga nagsulod sini sa ila tagipusuon kag mga balikawang. Apang sing subong man sini kadasig, kinapoy sila sa tres-pie nga hoop kag sa katapusan sang tuig ang uso nadula.”

Una sa tanan, paano mangin popular ang mga uso? Sa iban nga kaso, ginapalapnag ini sang baba. Apang, sa masami, ang mga uso ginasakdag sang mga musikero, kag mga artista sa entablado kag telon, mga humalampang, mga manugprodukto, mga grupo sang mga rasa, kag sang iban pa. Ang malalangon nga mga pasayod ukon mga komersial sa TV pinasahi nga ginadesinyo agod mabihag ang igtalupangod sang mga pamatan-on. Apang ngaa masami nga mga pamatan-on ang ginapuntariya sang mga manugpasayod?

Ngaa Nagasunod sa Uso ang mga Pamatan-on?

Normal lamang nga luyag sang isa nga batunon sia sang iban, kag ang mga pamatan-on labi na nga subong sina. Bangod nahibaloan ini, ginagamit ini sang iban nga mga manugpasayod sa pagsakdag sang isa ka uso. Masami nga ginapakita sang mga pasayod ang mga pamatan-on subong popular, madinalag-on, kag malipayon bangod nagasuksok sila, nagagamit, ukon nagapamati sa sini ukon sa sina nga produkto. Suno sa isa ka tawo nga gin-interbyu sang U.S.News & World Report: “Ang mga uso, bisan diin man ini, nagatuga sing isa ka sahi sang kahimtangan. . . . Ginapukaw man sang uso ang handum sang mga tawo nga mangin bahin sang isa ka butang nga bag-o.”

Ang disiotso-anyos nga si Neil nagaugyon. “Luyag sang tanan nga batunon sila,” siling niya, sa pagpaathag kon ngaa kadamo gid nga pamatan-on ang nagasunod sa uso. Si Ger­ald, nga 18 anyos, nagsiling man nga ang mga pamatan-on nagasuksok sing bantog nga mga panapton “agod tahuron sang ila mga abyan.” Ang gahom sang pag-ipit sang mga katubotubo ginsumaryo sang 13-anyos nga si Pam sang magsiling sia: “Bangod makita mo nga ginasuksok ini sang imo mga abyan, luyag mo man nga matigayon ini.”

Ayhan may kilala kamo nga mga pamatan-on nga nagasunod sang isa ka uso indi bangod naluyagan nila ini kundi bangod amo ini ang uso. Nakabatyag ka na bala sina? Walay sapayan, ayhan nagpalibog ikaw . . .

Malain Bala ang Tanan nga Uso?

Indi gid man. Halimbawa, ang isa ka butang nga nangin popular sining karon nga mga tinuig amo ang pagdalagan. Ang iban nga nagsunod sini nga huyog sing haganhagan nagsiling nga nakabulig ini sa pagpauswag sang ila panglawas.

Apang ang mga uso indi pirme maayo sa lawas. Binagbinaga ang break-danc­ing. Ginalaragway ini subong “isa ka mapagsik nga pagsamo sang ac­ro­bat­ic kag daw robot nga mga hulag,” “kombinasyon sang ginabaton nga mga elemento subong sang ac­ro­bat­ic, pan­to­mime kag musika.” Sa pagkamatuod, ang pagsaot isa ka matinlo kag maayo sa lawas nga kalingawan.

Apang dapat tandaan nga ang iban nga porma sang break-danc­ing makatalagam suno sa report. Ginasiling nga ginabangdan ini sang pagsakit sang ubos nga bahin sang likod kag mabudlay nga pagduko, mga simtoma sang ginatawag sang American Family Physician nga break-­dance back syn­drome. Ang labi nga makatalagam amo ang pagpatiyog sang ulo. Suno sa Asiaweek, nabali ang liog sang isa ka pamatan-on sa Ma­lay­sia kag napatay samtang nagasaot sing break-danc­ing. Indi katingalahan nga sa Dja­kar­ta, In­do­ne­sia, gindumilian sang pangulohan ang pagpatiyog sang ulo, apang tugot ang iban nga porma sang pagsaot nga indi makatalagam. Maalamon bala nga tinguhaon ang isa ka aktibidad nga peligruso sa imo panglawas ukon sa imo kabuhi?—Ipaanggid ang 1 Cronica 11:17-19.

Sundon Ko Bala Ina nga Uso?

Ang iban nagatugot sa iban nga magdesisyon para sa ila kon ano ang uso kag kon ano ang indi uso. Sa epekto, daw ulipon sila. Subong ginasiling sang Roma 6:16: “Wala bala kamo makahibalo nga kon ginatugyan ninyo ang inyo kaugalingon sa bisan kay sin-o subong mga ulipon sa pagtuman sa iya, mga ulipon kamo niya bangod ginatuman ninyo sia?” Sing makawiwili, ang Mc­Call’s nga magasin nagsiling: “Ang halos tanan nga butang nangin uso: ang kalan-on, mga kalingawan, mga libro, mga slang, mga kasangkapan, mga sinagod nga sapat, mga tawo, mga duog.” Apang maalamon bala nga mangin “ulipon” sang iban, ginatugutan sila nga magdesisyon kon ano ang dapat mo kaunon, basahon, ukon baklon, ukon sa diin ka dapat makadto?

Ang isa ka hulubaton sa Biblia nagasiling: “Ang bisan sin-o nga kulang sing eksperiensia nagapati sa tagsa ka pulong, apang ang maalamon nagabinagbinag sang iya mga tikang.” (Hulubaton 14:15) Nahisanto sa sinang maalamon nga laygay, maghalong sa pagtugot sa iban sa pagsugid sa imo kon ano ang uso kag kon ano ang indi uso. Indi magpadasudaso sa pagtugot sa iban nga magdikta sa imo kon ano ang mangin bahin sang imo estilo sang pagkabuhi, kalan-on, ukon panapton.

Ang isa pa ka butang nga binagbinagon antes sundon ang isa ka uso amo ang estilo sang pagkabuhi sang mga nagasakdag kag nagabuhat sini. Sa masami imoral ang kabuhi sining mga indibiduwal nga ginapakita sa mga huyog nga ila ginatukod. Ang iban nagapabutyag sing pagprotesta kag pagrebelde paagi sa uso nga ila ginasugdan. Luyag sang Cristiano nga nagatinguha sa pagpauyon sang iya kabuhi sa mga talaksan sang Biblia nga binagbinagon kon ano ang isa ka uso kon takson sa ginasiling sang Biblia sa Filipos 4:8: “Ang bisan anong matuod, ang bisan anong halangdon, ang bisan anong matarong, ang bisan anong putli, ang bisan anong hiligugmaon, ang bisan anong dungganon, ang bisan anong maayong kinaiya kag ang bisan anong dalayawon nga butang, padayon nga binagbinaga ining mga butang.” Kon ang isa indi nahisuno sa sina nga listahan, maalamon bala nga sundon ini?

Ang iban pa nga butang nga binagbinagon amo: (1) Paano ini ginatamod sang imo mga ginikanan? Antes kabigon ang imo mga ginikanan subong kinaraan ukon ‘wala sa uso,’ dumduma ang laygay sang Biblia sa Hulubaton 23:22: “Pamatii ang imo amay nga nagpakatawo sa imo, kag dili pagtamaya ang imo iloy bangod lamang tigulang na sia.”

(2) Paano sini maapektohan ang pagtamod sang iban sa imo kag ang imo ginarepresentar? Importante gid bala kon ano ang ginahunahuna sang iban? Nakita ni apostol Pablo nga kinahanglanon mangatarungan sa pila ka Cristiano sang nahaunang siglo tuhoy sa ila salabton nga binagbinagon ang pagtamod sang mga masigka-Cristiano. Nagsiling sia: “Busa, kon ang kalan-on nagapasandad sang akon utod, indi na ako liwat magkaon sing unod, agod nga indi ko mapasandad ang akon utod.”—1 Corinto 8:13.

(3) Ano ang epekto sini sa imo sa pisikal kag sa espirituwal? Antes sundon ang isa ka uso, pamangkota ang imo kaugalingon: Ang pagsunod bala sini nagapakita sing “maligdong nga hunahuna”? (2 Timoteo 1:7) Peligruso bala ini sa akon panglawas, ayhan sa akon pa gani kabuhi? Daw ano kaayo pa nga ihinguyang ang imo tion sa pagtinguha sang mga butang nga indi makahalit sa imo sa pisikal ukon makapaluya sang imo espirituwal nga pag-uswag.

Gani, bisan pa madamo nga pamatan-on ang maabtik sa pagsunod sa pinakabag-o nga mga uso, mangin tuhay ikaw. Makatuon ikaw sa paghunahuna para sa imo kaugalingon kag sa paghimo sing maalamon nga mga desisyon. “Ang danyag sining kalibutan nagabalhin,” siling sang Biblia. (1 Corinto 7:31) Indi ka dapat masiod sa walay untat nga sulog sang pagbalhin nga nagahimo sa madamo nga mabalaka kon ano ang ila himuon, hambalon, ukon isuksok. (Ipaanggid ang Mateo 6:31, 32.) Himua nga sentro sang imo kabuhi ang pagtigayon sang kahamuot sang Dios. Ang pagpalambo sing mga kinaiya nga makapahamuot sa Dios magabulig man sa imo sa pagtigayon sing matuod nga mga abyan—mga abyan nga nagabaton sa imo indi bangod ginasunod mo ang pinakabag-o nga uso kundi kon ano ikaw subong isa ka tawo.

[Kapsion sa pahina 12]

Masami nga ginapakita sang mga pasayod ang mga pamatan-on subong popular, madinalag-on, kag malipayon bangod ginasunod nila ang isa ka uso

[Mga Laragway sa pahina 13]

Nadumduman mo bala ang Hula Hoop?

Ano ang masiling mo nahanungod sa break-dancing?