Kanser—Ano ang Aton Nahimo Na?

Ining serye sang mga artikulo tuhoy sa kanser ginpresentar agod buligan ikaw nga bumalasa sa pagtigayon sing realistiko nga pagtamod sa mga pag-uswag nga nahimo sa pagbulong sini nga balatian. Sa nagligad nga mga dekada, may pag-uswag nga nahimo sa paghangop sa pila ka kabangdanan sang kanser. Matigayon na karon ang maayong laygay tuhoy sa paglikaw sa sini. Mahapos na man karon mamutikan ang maaga nga pagkatukib sa sini, kag mas daku ang posibilidad nga mabulong ini. Amo sini ang pagbilog sang Department of Health and Human Services sang E.U.:

“Maayong Balita: Indi pagkanseron ang tanan. 2 sa 3 ka Amerikano ang indi pagkanseron. Mas Maayong Balita: Kada tuig dugang kag dugang nga mga tawo nga may kanser ang napaayo. Labing Maayong Balita: May mahimo ka sa kada adlaw agod makabulig sa pag-amlig sang imo kaugalingon gikan sa kanser.”

WALA kami sing tuyo nga binagbinagon ining tema paagi sa duag-rosas nga mga antipara. Kay man, suno sa isa ka medikal nga report sa Estados Unidos lamang “58 milyones ka Amerikano nga nagakabuhi karon ang mapatay sa ulihi sa kanser.” Madamo pa nga pungsod ang may amo man sini nga proporsion. Busa, wala sing pasalig ang sayop nga pagkamalaumon. Apang, ang pagkamalaumon nga napasad sa mga kamatuoran makabulig sa tanan sa pag-atubang sa katunayan nga may paglaum kag makapalig-on man sa mga may kanser nga makig-away sing kapin ka epektibo.

Mabulong Bala ang Kanser?

Paano ginasabat sang mga eksperto ining pamangkot? Talupangda ang masunod:

“Ang kanser sarang mabulong sing madinalag-on. Sa madamo nga kaso sarang ini mabulong sing bug-os. Dimaisip nga tawo nga may kanser ang napaayo nga buhi gihapon kag mapagros, nga wala sing tanda ukon sintomas sang balatian. . . . Ang kanser pat-od nga mabulong.”—The Complete Medical Guide, ni Dr. Benjamin F. Miller.

“Ang kahadlok sa sining balatian nagpadulom sa kamatuoran nga ang halos katunga sang mga tawo nga may kanser sarang mabulong, kag ang nagakaigo nga pagbulong sa mga kanser nga indi na mapaayo makadugang sing tinuig sang masulhay kag mabungahon nga kabuhi.”—The Facts About Cancer, ni ­Dr. Charles F. Mc­Khann, Propesor sang Pagbusbos, Yale University.

“Ang iban nga kanser mahapos bulngon; apang ang iban masami nga indi na mabulong sa tion nga matukiban ini. . . . Ang kanser sa tatlo ka organo (baga, suso, kag daku nga tinai) amo sa karon ang talalupangdon gid bangod amo ini ang kabangdanan sang katunga sang nagakamatay sa E.U. bangod sa kanser.”—The Causes of Cancer, Sir Rich­ard Doll kag Rich­ard Peto, University of Oxford, Inglaterra.

Apang may yara gihapon kabalaka nga madugang sa sining laragway. Sa iya libro nga Target: Cancer, ang manunulat sa siensya nga si Edward J. Sylvester nagsiling: “Wala pa madakpi ang manugpatay. Ang makamamatay nga mga kanser sa Estados Unidos—ang kanser sa baga, kanser sa suso sa tapos sang pamulanon, kag kanser sa ariputan—indi gihapon mabulong karon subong sang katluan pa kap-atan ka tuig nga nagligad, . . . bisan pa ang mga tawo nga may subong sini nga kanser sa pila ka kaso nagakabuhi sing malawiglawig.”

Daku nga kantidad sang kuwarta ang ginagasto kada tuig sa pagpanalawsaw sa kanser, apang isa ini sang pinakamaila nga mga balatian nga nakilal-an sang tawo. Apang, may positibo nga butang sa tatlo ka kanser nga ginsambit—ang iban nga tawo “nagakabuhi sing malawiglawig.”

Kon tuhoy sa kanser, biktima bala kita tanan sang kahigayunan? Ukon may mahimo bala kita agod mapunggan ini? May kaangtanan bala ang kalan-on kag estilo sang pagkabuhi sa kanser?

Sa masunod nga mga artikulo, binagbinagon namon ang pila sang kilala nga mga kabangdanan sang kanser kag ang mga metodo sa pagtapna kag pagbulong, subong man ang halimbawa sang kadalag-an sa paglandas sa kanser. Ang katapusan nga artikulo magapaathag kon paano namon nahibaloan nga ang kanser sa dili madugay malandas.