Ang Palaabuton sang Relihion Bangod sang Nagligad sini

Bahin 1: 4026-2370 B.C.E.—Relihioso nga Pagbinahinbahin—Kon Paano Nagsugod

“Ang tawo sa iya pagkahuman isa ka relihioso nga sapat.”—Edmund Burke, Irlandes nga manghimanwa sang ika-18 nga siglo

ANG mga tawo may duna nga kinahanglanon sa pagsimba. Ang The New Encyclo­pædia Britannica nagasiling nga “tubtob sa natukiban sang mga eskolar, wala gid sing katawhan nga nagluntad, sa bisan diin, sa bisan anong tion, ang indi sa isa ka kahulugan relihioso.” Sugod gid sa ginsuguran sang katawhan, ang lalaki kag babayi makatarunganon nga nagdayaw sa ila Manunuga. Nagsandig sila sa iya subong Awtoridad nga magahatag sa ila sing tuytoy kag laygay. Sa amo, sa tanan nga katuyuan, ang pagkabun-ag sa duta sang relihion naghisanto sa pagtuga kay Adan. Suno sa kronolohiya sang Biblia, natabo ini sang tuig 4026 B.C.E.

Ang iban mahimo mamatok sa paggamit sa termino nga “pagtuga kay Adan.” Apang ang wala pa mapamatud-an nga teoriya sang ebolusyon ginpamatukan kasan-o lang, bisan sang mga sumalakdag sini. Para sa dugang pa nga impormasyon, tan-awa ang libro nga Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? nga ginbalhag sang Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

Sa karon, indi makapangatarungan ang isa ka tawo nga ang kasaysayan sang Biblia nga isa ang ginhalinan sang tawo indi sientipiko. Ang isa ka artikulo sa 1988 nga Newsweek nagreport nga ang mga ge­net­icist daw nagaugyon karon nga ang modernong tawo naghalin gikan sa isa ka iloy. Ginbalikwat sini ang paleontologo sa Harvard nga si S. J. ­Gould subong nagsiling nga “ang tanan nga tawo, walay sapayan sang mga kinaiya sa panagway, mga katapo gid sang isa ka persona nga naghalin sa isa ka duog.” Nagdugang sia: “May yara isa ka sahi sang biolohiko nga pag-ululutod nga mas suod sang sa aton narealisar.”

Ining mga kamatuoran nagahambal dampig sa pagkasibu sang Biblia. Nagapakita ini nga wala kita sing rason nga duhaduhaan ang paathag sini kon paano nagsugod ang relihioso nga inaway.

Kon Paano ang Isa ka Relihion Nangin Duha

Ang The Encyclopedia of Religion nagasiling nga ang halos tanan nga relihion may pila ka pagtuluohan nga, bisan pa nagakatuhay sa detalye, makapakibot nga pareho. Halimbawa, nagatuo sila nga ang katawhan napukan gikan sa orihinal nga posisyon sang pagkanahamut-an sang Dios, nga ang kamatayon indi kinaugali, kag nga ang halad kinahanglanon agod matigayon liwat ang kahamuot sang Dios. Isa ini ka malig-on nga ebidensia nga ang tanan nga relihion karon may isa ka ginhalinan.

Ginapaathag sang Biblia kon paano ini natabo. Nagasugid ini sa aton nga ginsikway sang una nga lalaki kag babayi ang pagtuytoy sang Dios, kag nagpaabot sing tuytoy kag laygay gikan sa tuhay nga bahin. Bisan pa wala sing ihibalo tuhoy kay Satanas kag sa iya pagrebelde batok sa Dios, nagbuotbuot sila sa ila kaugalingon kag nagsunod sa laygay sang isa ka tinuga, nga gintiglawas sang man-ug, sa baylo nga sa Manunuga. Ginpahayag sang ulihi sang Biblia nga si Satanas ang matuod nga tingog sa likod sang nagapatalang nga man-ug.—Genesis 2:16–3:24; Bugna 12:9.

Sa amo nagguwa ang tawo gikan sa teokratikong paggahom kag naghimo sang iya kaugalingon nga mga talaksan tuhoy sa maayo kag malain. Paagi sa ila independiente nga mga buhat, ginpahamtang ni Adan kag ni Eva ang katawhan sa isa ka dalanon nga magaresulta sa madamong nanuhaytuhay nga relihion, ang tanan dimatuod nga pagsimba sa pagpatuhay sa matuod nga pagsimba nga ginhimo sang matutom nga mga saksi ni Jehova sa bug-os nga maragtas. Sing direkta ukon indi direkta, ang benepisyaryo sadtong dimatuod nga pagsimba amo ang dakung Kaaway, si Satanas. Sa amo, si apostol Pablo nagsulat: “Ang mga butang nga ginahalad sang mga pungsod ginahalad nila sa mga demonyo, kag indi sa Dios; kag indi ko luyag nga mangin mga umalambit kamo sa mga demonyo.” Nagpadayon sia sa pagpakita nga may duha lamang ka porma sang pagsimba, nga nagasiling: “Indi kamo makainom sa tagayan ni Jehova kag sa tagayan sang mga demonyo; indi kamo makaambit sa ‘latok ni Jehova’ kag sa latok sang mga demonyo.”—1 Corinto 10:20, 21.

Busa, ang pagrebelde ni Adan nag-umpisa sang ikaduha nga porma sang pagsimba, isa ka pagsimba nga nag-una sang tinuga sa Manunuga. Kag ang matuod nga sumalakdag sinang bag-ong relihion amo ang nagtangdo sang iya kaugalingon nga “dios,” si Satanas nga Yawa.—2 Corinto 4:4; 1 Juan 5:19.

Ang una nga duha ka anak ni Adan kag ni Eva, si Cain kag si Abel, naghalad sa Manunuga, nga nagapakita nga sila nga duha relihioso. Apang, ang resulta sini nagpakita nga wala sila nahiusa sa relihion. Nangin hayag ini pagligad sang 130 ka tuig sa maragtas sng katawhan, sang ang halad ni Abel ginbaton sang Manunuga, samtang ginsikway ang kay Cain. Sing maathag, wala ginbaton sang Dios ang bisan anong personal nga pagsimba. Wala niya ginkahamut-an ang personal nga relihion. Ining kamatuoran nagpaakig kay Cain kag nagtiklod sa iya nga patyon ang iya utod.—Genesis 4:1-12; 1 Juan 3:12.

Sa nahauna nga tion sa maragtas sang tawo, ginmantsahan sang relihioso nga dumot ang duta sing walay sala nga dugo. Indi yadto ang katapusan. “Ayhan katunga ukon kapin pa sang mga inaway karon sa bug-os nga kalibutan ang dayag nga relihioso nga mga inaway ukon nadalahig sa relihioso nga mga pagsinuay,” patalupangod sang modernong-adlaw nga kolumnista sa pamantalaan.

Sang mga adlaw ni Enos, hinablos ni Cain kag ni Abel, “ginsugdan ang pagtawag sa ngalan ni Jehova.” (Genesis 4:26) Sanglit ginsugdan na anay ni Abel ang pagtawag sa ngalan sang Dios pasad sa pagtuo, ining naulihi nga “pagtawag sa ngalan ni Jehova” ginhangop nga nagakahulugan nga ang mga tawo nagsugod sa paggamit sang ngalan sing mapasipalahon ukon sa isa ka nagapakanubo nga paagi. Maathag nga isa yadto ka relihioso nga pagkasalimpapaw.

Ang Jewish Jerusalem Targum, ukon pagpaathag sang kahulugan, nagapatalupangod: “Amo yadto ang kaliwatan nga sang ila mga adlaw nagsugod sila sa paghimo sing sala, kag sa paghimo sing mga idolo, kag ginhingadlan nila ang ila mga idolo sing ngalan sang Pulong sang Ginuo.” Ang idolatriya, upod ang pagpakunokuno nga nagatiglawas sa Dios, amo ang tanda sang dimatuod nga relihion sugod sa ginsuguran.

Sa Judas 14, 15, mabasa naton ang tagna sang matutom nga si Enoc tuhoy sa idolatroso nga katawhan sang nahauna nga milenyo. Sia nagsiling: “Yari karon! Nag-abot si Jehova upod sa linaksa sang iya mga balaan, sa paghukom sa tanan, kag sa pagsilot sang tanan nga didiosnon nahanungod sang tanan nila nga binuhatan sang pagkadidiosnon nga ginhimo nila sing didiosnon, kag sang tanan nga butang nga makapakibot nga ginhambal batok sa iya sang mga makasasala nga didiosnon.” Natuman ining tagna sang ikaduha nga milenyo sang maragtas sang tawo sang lapnag ang dimatuod nga relihion. Ang pagkadidiosnon mahimo nga naglakip pa sa pag-idolo sa mga anghel nga sa paglalis sa Dios nagmateryalisar sa duta kag nagpangasawa sa “mga anak nga babayi sang mga tawo,” kag nagpatubas ini sing mestiso nga kaliwatan sang “gamhanan nga mga lalaki nga kutob sa dumaan, mga lalaki nga bantog.”—Genesis 6:4.

Apang, si Noe “nakapahamuot sa mga mata ni Jehova” bangod sia “naglakat upod sa matuod nga Dios.” (Genesis 6:8, 9) Sia kag ang iya pamilya, may kabilugan nga walo ka sumalakdag sang matuod nga relihion, nalabawan sa kadamuon sang mga malauton. Bangod ang dimatuod nga relihion kag ang mga nagabuhat sini ang kalabanan, “ang kalautan sang tawo bugana sa duta,” kag “ang duta napuno sing kasingki.” (Genesis 6:5, 11) Nagdesisyon ang Dios nga magpadala sing anaw agod laglagon ang katawhan nga nagbuhat sing dimatuod nga relihion. Si Noe lamang kag ang iya pamilya ang naluwas sa idalom sang pag-amlig sang Dios, nga nangin rason sa ila sa tapos sadto nga ‘magtukod sing halaran kay Jehova’ subong buhat sang matuod nga pagsimba. (Genesis 8:20) Maathag nga ginpakilala sang Anaw kon diin sa duha ka nagaluntad nga relihiosong mga sistema sang adlaw ni Noe ang matuod kag kon diin ang dimatuod.

Ang nagligad ginpasad sa pangatarungan nga ang rekord sang Biblia matuod. Apang dugang sa mga pamatuod nga nasambit na sa umpisa sang amon artikulo, tan-awa ang pamatuod sa kahon nga “Natabo Gid Bala ang Tugob-Globo nga Anaw?”

Palaabuton sang Relihion—Ang Imo Palaabuton

Importante nga mahibal-an ang nagligad sang relihion bangod duha lamang ka sahi ang relihion—ang isa kalahamut-an sa Manunuga sang katawhan kag ang isa maathag nga indi kalahamut-an. Sing makatarunganon, nian, agod ang isa ka tawo mahamut-an sang Manunuga, dapat nga mag-ugyon sia sa Iya mga pagtamod sa relihion. Indi pagkalimti nga nadalahig kita tanan bangod “ang tawo sa iya pagkahuman isa ka relihioso nga sapat.”

Sa pag-usisa sang nagligad sang relihion, himuon naton ini nga bukas ang aton hunahuna, kag labi ka importante, upod ang mabinatunon nga tagipusuon. Kon ginausisa ang isa ka partikular nga relihion, magdulog kita agod pamangkuton ang aton kaugalingon kon ang mga panudlo sini mahangpan, maathag, kag makatarunganon. Kag kon ano ang mga nahimuan sini? Nabuligan bala sini ang mga katapo sini nga mangin suod pa sa Manunuga paagi sa pagpasalop sa ila sang pagkaimportante sang pagtuman sa iya mga sugo, ukon sa baylo gintugutan bala sini sila nga magtukod sang ila kaugalingon nga mga talaksan sa paggawi? Gintudluan bala sang relihion ang katawhan nga magsalig sa Dios sa paglubad sang mga problema sa kalibutan? Ukon sa baylo ginpatalang bala sini sila nga magsalig sa politikal nga paagi sa paghimo sini? Ginsakdag bala sini ang paghiusa kag paghidait sa tunga sang mga pumuluyo sang duta, ukon sa baylo nagpukaw ini sing pagbinahinbahin kag mga inaway?

Ini kag ang iban pa nga mga pamangkot magabulig sa aton sa pagkilala sang isa ka orihinal nga relihion nga ginpakilala sang Manunuga sang katawhan kag sang madamo nga huwad nga mga sahi nga ginpakilala sang iya kaaway.

Nadalahig bala ang relihion sa karon nga pagkalusod sang moral kag pagkapukan sang talaksan sang paggawi? Binagbinagon sa malip-ot sang masunod nga artikulo ina nga pamangkot.