Pagbantay sa Kalibutan

Nagaantos nga Kabataan

Suno sa Olandes nga magasin nga Internationale Samenwerking, ang report kasan-o lang sang UNICEF (United Nations Children’s Fund) nagapinta sing isa ka makapasubo bug-os globo nga laragway sang minilyon ka wala sing balay, nahalitan, kag gutom nga kabataan nga ginbiyaan sang pamilya kag sang katilingban. Ang Internationale Samenwerking nagsiling nga walay sapayan sang tratado sang NU sang 1989 nga nagabalay sang mga kinamatarong sang kabataan, mga 30 milyones ka wala sing balay nga kabataan ang nagalihuliho sa mga kalye sang kalibutan. Mga pito milyones ka kabataan ang nagakatawo kag nagadaku sa mga refugee camp sang kalibutan. Kag sining karon nga tinuig, 200,000 ka kabataan nga kubos sa edad nga 15 anyos ang ginkuha subong mga soldado kag sa pila ka kaso ginhimo pa sila nga buhi nga manugpangita sing nalubong nga mga bomba agod mangin walay peligro ang alagyan para sa mga tropa. Dugang pa, kada adlaw mga 80 milyones ka kabataan, edad 10 pa 14, ang ginapilit sa pagtrabaho sing mabudlay, indi maayo sa lawas nga mga trabaho nga manubo sing suweldo.

“Deklarasyon sang Paghidait” Gikan sa Hiroshima

“Bangod indi gid naton malipatan ang kakugmat sini nga inaway, nga nagsugod sa pagsalakay sa Pearl Harbor kag natapos sa paghulog sing bomba atomika sa Hiroshima kag sa Nagasaki, determinado kita liwat nga magpanikasog para sa bug-os kalibutan nga paghidait,” siling ni Meyor Takashi Hiraoka sang Hiroshima sang Agosto 6, 1991, sa tion sang serbisyo nga nagmarka sang ika-46 nga anibersaryo sang paghulog sing bomba atomika. Nagsiling sia sa iya “Deklarasyon sang Paghidait,” suno sa Mainichi Daily News: “Ang Hapon nagtuga sing daku nga pag-antos kag kasubo sa katawhan sang Asia kag sang Pasipiko sang nagahari ini sa mga kolonya kag sa tion sang inaway. Indi mapasaylo ini nga mga buhat.”

Alkohol kag Balatian sa Tagipusuon

Ang haganhagan nga pag-inom sing alkoholiko nga mga ilimnon nagabuhin sang katalagman nga magbalatian sa tagipusuon, pangangkon sang mga sientipiko sa Harvard School of Public Health, nga ginreport sa magasin nga Lancet. Nagapati ang mga mananalawsaw nga ginapadugang sang alkohol ang kadamuon sang duha ka sahi sang HDL (high-density lipoprotein) sa dugo, ang ginatawag nga maayo nga kolesterol. Daw ginahawan sang HDL ang tambok nga mga deposito nga nagasupon sa mga arterya, sa amo nagabuhin sang balatian sa tagipusuon. Ang alkohol mahimo man nga nagapugong sang pagkorta sang dugo paagi sa pagpanubo sang nibel sang LDL (low-density lipoprotein) sa dugo. Ang mataas nga nibel sang LDL amo ang daku nga kabangdanan sang atake sa tagipusuon. Apang, kon mag-inom man ang isa ka tawo sing alkoholiko nga ilimnon, mas maayo nga mag-inom sia sing ‘diutay lamang nga alak para sa iya suluksulok.’​—1 Timoteo 5:23.

Atubangon sang mga Pediatrician ang Pag-abuso sa TV

“Kinahanglanon gid nga ang mga pediatrician maghimo sing kapin ka aktibo nga papel tuhoy sa pagtan-aw sing telebisyon,” rekomendar sang Pediatrics nga magasin, nagadugang nga “dapat nila tudluan ang mga ginikanan tuhoy sa makahalalit nga mga epekto sang kasingki sa telebisyon kag sang iban pa nga programa nga indi nagakaigo para sa kabataan.” Ang surbe kasan-o lang sa Canada tuhoy sa batasan sa pagtan-aw sing telebisyon sang 311 ka pamilya nagpakita nga ang tanan may isa ka telebisyon sa dimagkubos. Sa 16 porsiento ka panimalay, nagaandar ini sa bug-os nga adlaw. Ang mga mananalawsaw nagsiling nga “madamo nga kabataan ang nagatan-aw sing telebisyon nga wala ginalimitehan sang ila mga ginikanan kag nagatan-aw sing masingki nga mga eksena sa edad nga madali maimpluwensiahan kag madali mahalitan.”

Mga Klerigo kag ang Prostitusion

Duha ka kilala nga taga-Australia nga klerigo ang nagrekomendar kasan-o lang sing kapin ka lugak nga pagtamod sa prostitusion. Ang isa, nga isa ka Anglikano nga obispo, nangabay nga himuon ini nga legal, bisan pa nagdugang sia nga sia mismo indi ugyon sa prostitusion. Apang, nagapati sia nga ang legalisasyon amo ang labing maayo nga paagi agod matapna ang paglapnag sang balatian kag agod proteksionan ang “seksuwal nga mga mamumugon.” Apang, ang isa pa ka klerigo, nagsiling nga sia nagapati nga ang mga pampam may “positibo nga papel” sa kalig-unan sang katilingban. Ang The Canberra Times nga pamantalaan nagbalikwat sa iya subong nagasiling: “Sa banta ko nagaaman sila [mga pampam] sing duog sang paumpaw, isa ka duog sang isa ka kadakuon sang paglugpay kag terapiya para sa madamo nga lalaki nga ang ila kabuhi mangin mas mabudlay kon wala sini. Daw makatarunganon nga kilalahon ina. Nagapati ako nga ginakilala ini ni Cristo.” Sang ginpamangkot kon bala nagapati sia nga ang isa ka Cristiano mahimo mangin isa ka pampam, ini gihapon nga klerigo nagsabat: “Huo nagapati ako. Wala ako sing problema sa sina. May yara pila ka hamtong nga mga tawo nga mahimo nagatamod sang ila papel subong pampam nga isa ka makapaumpaw gid, makalugpay nga katumanan sang ila misyon sa kabuhi.” Apang, ginalaragway sang Biblia ang pampam subong “isa ka madalom nga buho” nga “nagapangayam sing bilidhon nga kalag.”​—Hulubaton 6:​26; 23:​27; tan-awa man ang Bugna 22:15.