Mga Dumuluong​—Paano Sila Magmadinalag-on?

“TAN-AWA,” sabat sang 17-anyos nga si Jaroslav, nga natak-an na sa pagsunlog sa iya bangod isa sia ka Ukrainian, “ang akon mga ginikanan nagkari diri subong mga refugee.” Ginpaathag niya nga ginbiyaan na [nila] ang ila kaugalingon nga pungsod kag bisan pa kon luyag nila magpauli, indi na sila makabalik karon. Ining eksperiensia, nga gindokumentuhan sang awtor nga si John Brown sa iya libro nga The Un-melting Pot, nagapahayag sang kinaandan nga panikasog nga ginabatas sang madamo nga imigrante kag mga dumuluong agod batunon sila. Natun-an sining pamatan-on paagi sa mabudlay nga eksperiensia nga indi makabulig ang iya pirme pagpangayo sing pasensya nga sia isa ka dumuluong. Sang ulihi namat-od sia nga gamiton ang ‘batuna ako kon ano ako’ nga paagi​—kag nagmadinalag-on ini!

Ang pag-ihig-ihig, ginasuspetsahan, kag pagkamaynadampigan amo ang mga kamatuoran nga dapat atubangon sang mga dumuluong. Apang kon ikaw isa ka dumuluong, may yara positibo nga mga tikang nga sarang mo mahimo agod magmadinalag-on ka sa imo pagsaylo.

Mga Motibo kag mga Panimuot

Bangod nahibaluan mo nga masumalang mo ang pag-ihig-ihig kag ang posibilidad nga sikwayon ikaw sa imo bag-o nga pagkabuhi, sarang mo mapasibu ang imo mga reaksion sing nagakahisuno. Si Rosemary, isa ka Ingles nga imigrante sa Hapon, nagahambal gikan sa iya personal nga eksperiensia. “Indi maakig kon ang lokal nga mga tawo maghambal sing masakit nahanungod sa imo natawhan nga pungsod,” paandam niya, nga nagadugang: “Batui ang mabaskog nga sugyot nga pangapinan ang imo kaugalingon, ang imo pungsod, kag ang imo ginhalinan. Sa pagligad sang tion, hukman ikaw sang mga tawo pasad sa imo mga panimuot kag paggawi sa adlaw-adlaw kag bag-uhon nila ang ila may nadampigan nga pagtamod. Mahimo nga magakinahanglan ini sing tinuig.”

Dumduma, ang lokal nga komunidad tuman ka sensitibo sa imo mga motibo sa pagpuyo sa ila pungsod. Ang koresponsal sang Magmata! sa Alemanya, nga sa karon may madamo nga imigrante gikan sa Sidlangan nga Europa, nagasiling: “Ang problema sa pagpasibu sa kabuhi sa isa ka bag-o nga pungsod nasandig sa motibo sang isa sa pagsaylo. Sila nga nagahimo sini bangod sang maayong rason, nagahandum nga himuon ang bag-o nga pungsod nga mangin puluy-an nila, amo sa masami ang may sugyot nga magtuon sang hambal kag magpasibu suno sa ila labi nga masarangan. Sila nga nagakabig sang ila pagsaylo subong temporaryo lamang ukon bangod lamang sang ekonomiko nga mga bentaha mapaslawan sa indi madugay. Busa, wala sila tanto nagapanikasog sa pagpasibu, nga nagadul-ong sa kapaslawan para sa ila kag para sa mga tawo nga nagapakig-angot sa ila.” Sa pagkamatuod, wala ini nagakahulugan nga ang mga imigrante indi dapat magpauli sa ila natawhan nga mga pungsod kon amo sina ang luyag nila.

Walay sapayan, ang mga panimuot kag mga motibo sang isa ka dumuluong mahimo magkahulugan sing kadalag-an ukon kapaslawan sa proseso sang pagpasibu. Kon ikaw isa ka dumuluong, kilalaha nga sa tunga sang tumandok nga mga tawo may yara, subong sang ginatawag sang U.S.News & World Report nga, mabaskog nga pagpati nga ang “mga dumuluong nagahubad sang etniko nga higot nga nagahugpong sang mga pungsod.” Apang samtang ginapamatud-an mo ang imo kapuslanan subong isa ka dumuluong kag nagahatag sang imo bulig, mangin mas mahapos para sa mga tumandok nga batunon ka kag makig-abyan pa gani sila sa imo. Subong ginapaathag ni Rosemary, ang imigrante nga ginsambit kaina: “Luyag nila nga mangin dumuluong ikaw, apang luyag man nila nga maluyagan mo ang naluyagan nila.”

Ang iban sang mga problema nga imo maatubang subong isa ka imigrante sarang mahaumhaum, kon indi malikawan, paagi sa pagtuon tubtob sa masarangan mo nahanungod sa pungsod nga imo ginaplano nga kadtuan. Ang pagbasa, pagtuon, kag pagpakighambal sa iban tuhoy sa pungsod, mga kinabatasan, kag kultura sini makabulig sing daku sa paghanda sa imo para sa mabudlay nga pagpasibu sa lain nga kultura nga indi malikawan nga maeksperiensiahan mo.

Sa pagkamatuod, kinahanglan nga mangin legal ang imo pagsaylo agod tahuron ka sang lokal nga mga pumuluyo. Sa pagtamod sang madamo, ang dilegal nga mga dumuluong magarot kag makatalagam. Sa idalom sang labing maayong kahimtangan ginatamod sila subong barato sing suweldo nga mga mamumugon, nga nagahulat lamang agod mapintas nga hingalitan. Ang madinalag-on nga mga imigrante nagasiling nga mapuslanon gid kon tinguhaan mo nga mangin legal ang imo presensia. Kon interbyuhon sang awtoridad sang imigrasyon, ang matinlo, mahipid nga panagway kinahanglanon sa paghatag sing maayo nga impresyon. Magpakita sing mabinuligon nga panimuot. Indi mangin maila.

Apang subong dumuluong, may kapin pa ikaw nga mahimo agod mapahapos ang kabudlay sang pagpasibu sa isa ka bag-o nga pungsod.

Makigsimpon sa Iban

Ang kinaugali nga huyog sang kalabanan sang bag-o mag-abot amo ang magtingob sa ila kaugalingon nga mga komunidad. Halimbawa, sa Siudad sang Nueva York, ang bug-os nga mga palibot ginapangibabawan sang isa ka nasyonalidad​—diutay nga Italya, Chinatown, ang Judiyo nga bahin, sa pagsambit sang pila lamang. Ina nga mga komunidad nagaaman sing kinahanglanon nga sakdag nga mga pasilidad nga nagapabatyag sa isa ka imigrante nga daw indi malayo sa iya dutang natawhan​—isa ka duog diin masugdan ang paglagulad sa bag-o nga mga latagon.

Sing dimakalilipay, sa sini nga punto ang iban nagauklo kag nagapaiway sang mga kahigayunan kag mga bentaha nga makabulig gid sa ila. “Kon ang pagsikway kag indi pagkilala sa kultura sang pungsod nga ginsayluhan amo ang pasulabihon nga paagi sa pag-atubang sa bag-o . . . nga dalanon sang pagkabuhi,” siling sang dyurnal nga Psychology of Women Quarterly, “ang proseso sa pagpasibu mahimo nga indi gid makompleto sing madinalag-on.”

Sa kabaliskaran, ang kalabanan sang mga dumuluong nga nangin masangkad ang hunahuna sa pagpakigsimpon sing tinagipusuon sa ila ginsayluhan nga mga katilingban nagareport nga ang ila kabuhi bugana nga ginpakamaayo subong resulta sini. Ang isa ka grupo sang Amerikano nga mga estudyante, nga naghinguyang sing pila ka semana sa pagtuon sang pagsimpunay sang kultura sa Micronesia nga isla sang Guam nagkomento tuhoy sa makapasangkad sang hunahuna nga epekto sini sa ila pagtamod sa iban nga mga kultura. “Ginatamod ko ang pagkatuhay nga may interes kag pagkamausisaon sa baylo nga isa ka katalagman,” baton sang isa ka estudyante. Ang isa pa nagsiling: “Nagasugod ako sa pagtulok sa akon kultura nga may masangkad nga paghangop. . . . Ginaduhaduhaan ko ang mga talaksan kag mga butang nga sang una ginpatihan ko nga matuod. . . . Makatuon ako gikan sa ila.”

Apang, agod magmadinalag-on sa pagbukas sa mga ganhaan sang kahigayunan, may yara pila ka sadsaran nga mga kinahanglanon nga dapat malab-ot.

Mga Sekreto sa Pagpakigsimpon

“Ang pagtuon sang hambal sang ginsayluhan nga pungsod nagadul-ong sa mas madasig kag mas mahapos nga pagpasibu . . . bangod ginatugutan sini ang imigrante nga magsimpon sa kadam-an sing mas suod.” Amo sini ang ginarekomendar sang dyurnal nga Psychology of Women Quarterly. Apang mag-andam! Ang pagtuon sing hambal indi mahapos. “Sang primero nabudlayan gid ako,” alimunaw ni George, isa ka imigrante sa Hapon. “Nagakadlaw sila kon magsala ako apang indi sila magbulig.” Wala madulaan sing paglaum, nagadala si George sing radyo bisan diin sia magkadto kag nagapamati sa Hapones nga waragwagan. Sia nagadugang: “Natukiban ko nga daku ang nabulig sa akon sang pagbasa pirme agod matun-an ang hambal.”

Ang hambal sang isa ka pungsod amo ang alagyan padulong sa kultura sini. Samtang sa ulihi mahimo nga mahibaluan mo ang hambal, ang bag-ong kultura mas mabudlay tun-an. Diri sini kinahanglan ang isa ka kadakuon sang pagkabalanse. Ang isa ka dumuluong nga luyag magmadinalag-on dapat mangin handa sa pag-atubang sang kabudlayan sa pagtuon sing bag-ong kultura, samtang sa amo man nga tion ginahuptan ang iya kaugalingon nga personalidad kag pagtahod sa kaugalingon. Subong sang ginsiling sang Yugoslav nga manunulat nga si Milovan Djilas, “sarang mabiyaan sang isa ka tawo ang tanan nga butang​—ang balay, pungsod, duta​—apang indi niya mabiyaan ang iya kaugalingon.” Ang pagkabalanse sa sini isa ka daku nga hangkat.

Paghiusa sang Pamilya

Ang tagsa ka tawo may tuhay nga reaksion sa bag-o nga palibot. Sing halangpunon, masapwan sang mas tigulang nga mga tawo nga ang ila tumandok nga kultura kag hambal madalom nga naturok. Apang, mas madasig makatuon ang kabataan sing hambal kag kultura. Sa indi madugay, mahimo nga sila ang mangin manugbadbad, kag ang ila mga ginikanan masami nga makasapo sang ila kaugalingon sa kahimtangan sang mga estudyante. Ining dikinaugali nga pagbaliskad sang mga papel masami nga nagadul-ong sa pagbangigay sa sulod sang pamilya. Mahimo ginabatyag sang mga ginikanan nga wala na sila ginatahod, samtang ang kabataan nagapangakig nga ang ‘kinaraan’ nga kultura sang ila mga ginikanan ginapilit sa ila. Gani, paano malandas sang dumuluong nga mga pamilya ining nagabug-at nga mga pag-ipit?

Una, dapat binagbinagon sang mga ginikanan ang epekto sang bag-o nga palibot sa ila mga anak. Nagakahulugan ini sing pagpanikasog nga makigsimpon upod sa ila mga anak​—wala sila ginapaabot nga magkabuhi sa isa ka kultura apang magmatutom sa isa pa. Ining pagpaumod nagakinahanglan sing paghangop sa bahin sang imigrante nga mga ginikanan, apang daku ang mahimo sini agod madula ang tension sa sulod sang puluy-an. Amo sini ang pagpabutyag sang isa ka prinsipio sang Biblia: “Paagi sa kaalam ginapatindog ang balay, kag paagi sa paghangop ginapalig-on ini.”​—Hulubaton 24:3.

Subong man, dapat kilalahon sang mga anak nga bisan pa ang ila mga ginikanan naghalin sa tuhay nga kultura, nakatapos sila sa eskwelahan sang kabuhi kag busa mas kapin sila ka eksperiensiado. Ang nagakaigo nga pagtahod sa ila isa ka daku nga bulig para sa isa ka malinong nga kabuhi sang pamilya.

Sa amo, walay sapayan nga masibod ang pagsimpon, daku ang imo mahimo, subong dumuluong, agod ining eksperiensia mangin sa imo bentaha. Ang isa ka madinalag-on nga hoben pa nga Portuges nga imigrante nga si Tony nagsumaryo sini sing subong sini: “Bisan pa madamo nga kabudlayan ang inagihan ko, nagpauswag ini sa akon sang ulihi. Ang paghangop sa duha ka hambal kag kultura nakahatag sa akon sing mas masangkad nga pagtamod sa kabuhi.”

[Kahon sa pahina 10]

Paano Magmadinalag-on ang mga Dumuluong?

Himua ang . . .

▶ pagtuon sang hambal

▶ pagbaton kag paghangop sa bag-ong kultura

▶ pagpauyon sa lokal nga mga kinabatasan

▶ pagtuon sang imo bag-o nga palibot kag pagpamangkot sing mga pakiana nahanungod sini

▶ pagpanikasog nga makigsimpon subong pamilya

▶ pagkooperar sa mga awtoridad; paghimo sang imo labing masarangan nga himuon nga legal ang imo kahimtangan

Indi . . .

▶ magpain gikan sa imo ginsayluhan nga komunidad

▶ pagkabiga ang imo kaugalingon nga kultura nga mas superyor

▶ pag-unaha ang kuwarta kag pagkabutang sa imo kabuhi

▶ pagpaabuta ang imo mga anak nga mag-unong sa imo orihinal nga kultura

▶ pagtamaya ang imo mga ginikanan bangod tuhay ang ila ginhalinan

▶ magsaylo nga indi dungan sa imo pamilya, kon malikawan mo ini

[Piktyur sa pahina 9]

Kon tun-an mo ang hambal sang imo bag-o nga pungsod, mapasangkad mo ang imo mga pagpakig-angot