Pakadto sa Putukputukan sang Europa Paagi sa Tren
Sang koresponsal sang Magmata! sa Switzerland
ANG tawo sang ikanapulog-siam nga siglo may huyog sa paglagulad sa kinaugali. Ang Swiso nga Alps amo ang nahauna nga kandidato. Sa mga siglo ang ila dimakadtuan nga mga putukputukan sang mataliwis nga yelo kag bato naglatid sa tawo sa malayo—apang indi na karon. Sang temprano sang katuigan 1800, ang mga manugtaklad-bukid (mountaineer) nakataklad sa 4,158 metros nga Jungfrau. Bisan pa indi ang pinakamataas, isa ini sang pinakamatahom sa Alps.
Sang talipuspusan sang katuigan 1800, mga pila ka negosyante ang nagpalibog kon paano makadtuan ining putuktupukan indi lamang sang pila ka maisog nga manugtaklad-bukid. Sang ulihi ang ideya sang paghimo sing riles sa putukputukan nahunahuna.
Isa ka Maisog nga Hinimuan
Ang paghimo sing riles sa sinang mataas nga lugar isa ka daku nga trabaho, labi na bangod sang limitado nga teknolohiya nga matigayon sadto anay. Ginbinagbinag sang gobierno sang Switzerland ang pila ka panugda kon paano ini himuon kag ginpili ang mga plano ni Adolphe Guyer-Zeller, isa ka Zurich nga industriyalista. Gin-organisar niya primero ang isa ka sientipiko nga ekspedisyon sa mataas nga Alps agod pamatud-an nga masarangan sang mga trabahador kag sang mga turista ina nga kataason.
Gingamit sang iya mga plano ang Wengernalp nga riles, nga nagaangot na sa alpino nga mga nalupyakan sang Lauterbrunnen kag Grindelwald sa ubos sang Jungfrau. Agod palab-uton ang riles tubtob sa putukputukan, si Guyer-Zeller nagpanugda sa pagtukod sing 7 kilometros nga tanel paibabaw sa sulod sang Eiger kag Mönch, ang bantog nga kaingod nga mga putukputukan sang Jungfrau. Gani, ang riles indi maapektuhan sang malain nga tiempo sa guwa.
Nagsugod ang trabaho sang Hulyo 1896. Duha ka tuig ang ginkinahanglan agod matapos ang nahauna nga distansia sa wayang halin sa Kleine Scheidegg pakadto sa Eigergletscher Station, may kalayuon nga 2 kilometros lamang. Ang masunod nga trabaho amo ang pagsugod barena sa Eiger. Bangod nagahinampot ang tigtulugnaw sang 1898/99, mga ginatos ka trabahador sa tanel ang naghanda nga mahamulag sing bug-os gikan sa iban nga bahin sang kalibutan bangod sang yelo.
Ang mga tululugan sang mga trabahador kag bodega para sa kinahanglanon nangin daw isa ka minuro. Linibo ka libras sang pagkaon, materyalis sa pagpatindog, kag gatong ang gin-istak. Ang mga kinahanglanon dapat maglawig tubtob ang riles sa Wengernalp maagihan liwat, sa talipuspusan sang tigpamulak.
Ang mga trabahador nagbarena sing 24-oras sa tatlo ka tigwalo-ka-oras nga relyebo. Apang delikado ang pagtiphag sa bato. Anum ka trabahador ang napatay sa grabe nga aksidente sa mina. Apang, ang mga manugtanel nakalab-ot sa ikaduha nga distansia, ang Eigerwand Station, sang Marso 7, 1899. Gikan sa bintana sang estasyon, makita nila ang Kleine Scheidegg, sa karon 4.3 kilometros sa likod nila kag, sa ubos, ang Linaw sang Thun.
Wala Ginpaabot nga mga Sablag
Sang Abril 3, 1899, ang proyekto napalantang bangod sang hinali nga kamatayon ni Adolphe Guyer-Zeller. Apang sa panuytoy sang iya mga anak nga lalaki, ang masunod nga distansia natapos, ang Eismeer Station, sa kataason nga 3,160 metros. Nagbukas ini sang Hulyo 1905.
Ang pag-uswag sang masunod nga mga tinuig mahinay. Ang makakalapoy nga pangabuhi sa sinang kigang nga mga palibot naghimo sa mga trabahador nga mahinadlukon kag maakigon kag nag-ubos sang kusog sang mga trabahador. Apang, sang Pebrero 21, 1912, ang katapusan nga buho ginpalupok sa bato sang Jungfraujoch (nagakahulugan sing “Gota sang Jungfrau,” ang ginautlan sang Mönch kag Jungfrau). Ang makahalawathawat nga talan-awon nabuksan—mga putukputukan nga natabunan sang yelo kag mga glacier sa idalom sang bughaw nga langit, ang tanan ginasilakan sang adlaw!
Ang pinakamataas nga estasyon sang tren sa Europa, ang Jungfraujoch, nga 3,454 metros kag 9.3 kilometros halin sa umpisa sang linya, gin-inagurahan sang Agosto 1, 1912. Ang orihinal nga ideya nga lab-uton ang putukputukan sang Jungfrau (700 metros nga mas mataas) wala ginpadayon—bangod sang gasto kag kakulang sing lugar didto sa ibabaw para sa ginapaabot nga panong sang mga bisita. Ang proyekto nagsobra na sing singko milyones ka Swiss francs sa badyet sini nga dies milyones. Sa baylo sang ginplano nga 7 ka tuig, ang proyekto nagdugay sing 16 ka tuig.
Kon Magduaw Ka sa Jungfraujoch
Nagaplano ka bala nga magduaw sa Jungfraujoch? Halin sa Kleine Scheidegg, ang riles sang Jungfrau magadala sa imo, sa wala pa isa ka oras, sa putukputukan sang Europa. Ang malip-ot nga pagdulog magapahanugot sa imo nga makalaaw gikan sa bintana sang mga estasyon sang Eigerwand kag Eismeer. Pagkalab-ot mo sa putukputukan, ang manipis nga hangin sa sinang kataason mahimo magapahinay sang imo paghulag sa primero samtang ginaduaw mo ang exhibition hall sang estasyon sang sientipiko nga panalawsaw ukon ginatan-aw mo ang mga tinigib sa Ice Palace. Paagi sa elebeytor, malab-ot mo ang Sphinx Terrace nga nagatamwa sang Aletsch Glacier. Mahimo mo pa tilawan ang magsakay sa karosa nga ginaguyod sang mga ido!
Kon gutumon ka ukon uhawon, makita mo ang isa ka restawran nga igoigo sa tanan nga badyet kag luyag. Apang ang pinakamaayo wala sing bayad: ang matahom nga pagtan-aw sa binuhatan sang Manunuga, basta nga wala lang sing alapoop ukon panganod ang hinali nga maglutaw. Ang talan-awon obra-maestra gid sang pagpanuga. Kita nga magagmay nga tumalan-aw makapamalandong lamang sa sini nga may kahayanghag kag pagdayaw.
[Piktyur sa pahina 16]
Jungfraubahn (riles sang Jungfrau)
[Diagram/Piktyur sa pahina 17]
Ang ginaagyan sang riles sang Jungfrau:
1. Kleine Scheidegg (wayang);
2. Eigergletscher (wayang);
3. Eigerwand (sa tanel);
4. Eismeer (sa tanel);
5. Jungfraujoch (sa tanel)