Paano Nagbag-o ang Aton Kalibutan?
NAGBAG-O bala ang imo kalibutan? Ang dumaan nga Griegong pilosopo nga si Heracleitus nagsiling: “Wala sing nagapadayon kundi ang pagbag-o.” Ang pagbag-o isa ka dalayon nga butang sa kabuhi naton tanan.
Kon balikdon mo ang nagligad nga 10, 20, 30 ka tuig, ukon kapin pa, ano nga mga pagbag-o ang nakita mo? Mahimo nakita mo ang pagbag-o sa porma sang pagkamoderno kag sa pagsikway sa kinaandan nga mga talaksan. Walay duhaduha, nakita mo nga ang iban nga mga pagbag-o positibo kag ang iban negatibo.
Kon ikaw kapin na sa 70 anyos, ano nga mga pagbag-o ang nakita mo kutob sang tion nga pamatan-on ka? Madumduman mo ang tion nga wala sing TV, nga ang mga eroplano mahinay nga nagalupad sing 150 kilometros kada oras, nga ang kalabanan nga ginasakyan sa paglakbay padulong sa iban nga mga pungsod amo ang dalagku nga mga barko, nga ang pag-abuso sa droga daw ginahimo lamang sa natago nga mga duog diin ginayupyop ang mga opio, nga ang mga awto talagsa sa malaka. Huo, ang imo kalibutan nagbag-o gid.
Ang Nagbag-o nga Katilingban sang mga Konsumidor
Apang nagbag-o ang kalibutan bisan para sa mga pamatan-on. Sang nagligad nga 45 ka tuig lamang, ang nagapangibabaw sa mga merkado sang kalibutan amo ang mga produkto kag mga kalantip halin sa Nakatundan. Sa karon, ang Oriental nga mga pungsod malapit sa ubay sang Dagat Pasipiko nagapanguna sa pagprodukto sing mga awto, mga kompyuter, mga kamera, mga TV, kag madamo pa nga sahi sang elektroniko nga mga gamit.
Ginapakita ini sang ginsugid anay sang isa ka Intsik nga biyahero sa Awake!: “Sang nagligad nga 30 ukon 40 ka tuig lamang, ang damgo sang kinaandan nga Intsik amo ang makabakal sing isa ka bisikleta kag isa ka makina sa panahi. Amo sina anay ang simbulo sang kadalag-an sa kabuhi. Ang damgo sa karon amo ang makapanag-iya sing de-kolor nga TV, VCR, repridyeretor, kag motorsiklo.” Nagbag-o ang mga luyag kag mga handum sang katilingban sang mga konsumidor, sa Tsina ukon sa bisan diin.
Ini nga sahi sang pagbag-o sa pagtamod natabo sa madamo nga pungsod sang mag-uswag ang ekonomiya sang ila pungsod. Si Pedro, taga-Catalonia nga kuwarentahon na, nagsiling: “Sa Espanya sang nagligad nga 30 ka tuig, ang ambisyon amo ang makapanag-iya sa dimagkubos sing 600 cc Seat [Fiat] nga awto. Sa karon ang mga Espanyol nagahandum sing BMW nga produkto sang Alemanya!” Si Jagdish Patel, isa ka pumuluyo sa Estados Unidos, nagkomento tuhoy sa iya ulihi nga paglakbay sa iya natawhan nga India: “Nakibot ako sa kadamuon sang mga awto nga nakita ko karon sa dalanon sang India. Makita mo sa gihapon ang kinaandan nga Hindustan nga mga awto, apang karon ginbuylugan na sila sang moderno nga mga bersion sang mga awto, mga motor scooter, kag mga motorsiklo nga ginhimo sa India sa idalom sang pahanugot sang taga-luwas nga mga kompanya.”
Mga Pagbalhin sa Siensia
Sang nagligad nga 25 ka tuig lamang, madamo gihapon ang nagtamod sa bulan subong isa ka makawiwili nga misteryo. Kutob sadto, ang tawo nakabilin sing mga marka sang iya mga tapak kag sing sientipiko nga mga instrumento sa sadtong dumuluong nga palibot kag nagdala pabalik sing sampol nga mga bato agod pagatun-an. Ang mga paglupad sang salakyan sa kahawaan sang Amerika isa na karon ka kinaandan nga butang, kag ang mga sientipiko sang E.U. nagahambalanay sa pagpatindog sa kahawaan sing isa ka permanente nga estasyon kag sa pagkadto sa Mars.
Sin-o ang nakabati sang AIDS sang nagligad nga 15 ka tuig? Isa ini karon ka kalalat-an sa bug-os nga kalibutan, kag minilyon ang nagakabuhi nga may kahadlok sa sini.
Politikal nga mga Pagbag-o
Sang nagligad nga apat ka tuig lamang, ang daw indi marumpag nga pader nagatunga sang siudad sang Berlin; may yara Komunista nga Unyon Sobyet kag Cold War. Sa karon ang Berlin amo ang napilian subong kapital sang isa ka nahiusa nga Alemanya, kag 11 sa 15 ka republika sang anay Unyon Sobyet ang nagporma sing isa ka Commonwealth of Independent States.
Sang nagligad nga pila ka tuig lamang, ang Nasyones Unidas isa lamang ka arena para sa pagbangigay sang kapitalista kag Komunista nga kagamhanan, samtang ang ginatawag nga wala nagaugyon nga mga pungsod nagalikaw sa pagdampig kag nagatan-aw lamang. Sa karon ang mga pungsod sang Sidlangan kag Katundan nagahambalanay nahanungod sa paghidait kag kalig-unan, kag ang Nasyones Unidas may kapin nga gahom kag pagkamadinalag-on. Makapadala ini sing mga puwersa militar sa magamo nga mga duog sa bug-os nga kalibutan. Sang nagligad nga tatlo ka tuig, may mga pungsod nga nakilal-an subong Yugoslavia kag Czechoslovakia. Sa karon ining duha nangin pila ka magagmay nga independiente nga mga Estado.
Bangod sining tanan nga pagbag-o, nag-uswag bala sing daku ang kalibutan padulong sa matuod nga paghidait, katarungan, kag alangay nga pagbahinbahin sing pagkaon kag manggad? Nangin kapin bala ka sibilisado ang kalibutan? Makalakat ka bala sa mga kalye nga walay kahadlok sa mga kriminal? Naedukar bala kita amo kon ngaa wala na kita nagadumot sa iban bangod sang ila rasa, relihion, politika, estilo sang pagkabuhi, ukon hambal? Ang pagbag-o bala nagapadulong sa matuod nga pag-uswag para sa pamilya sang tawo sa kabilugan kag para sa aton puluy-an, ang duta? Diin kita nagapadulong? Ang masunod nga mga artikulo magausisa sini kag sang iban pa nga mga pamangkot.