Pagbantay sa Kalibutan
Paandam Tuhoy sa ‘Pacemaker’
Ang mga kasangkapan sa pagmutik sa mga kawatan nga natakod karon sa madamo nga balaligyaan kag shopping center mahimo nga makatalagam sa lawas sang mga tawo nga nagasuksok sing elektroniko nga pacemaker nga nagakontrol sang kadasigon sang ila tagipusuon. Ang Pranses nga balasahon sa medisina nga Le Concours Médical nagreport nga natalupangdan sang mga doktor sa Pransia ang problema sang ang isa ka pasyente nga nagatrabaho sa isa ka supermarket nagreklamo nga ang iya tagipusuon nagadasig sa kada tion nga magpalapit sia sa mga checkout counter sang balaligyaan. Sa pagtesting sa kapin sa 30 ka nanuhaytuhay nga sahi sang pacemaker, natukiban sang isa ka grupo sang mga doktor nga ang elektromagnetiko nga epekto sang mga sistema sa pagmutik sa mga kawatan ginabangdan sang pagdiperensia sang kalabanan nga pacemaker, kon kaisa serioso nga mga diperensia. Ang mga doktor nagpaandam nga ang mga nagagamit sing pacemaker dapat pahibaluon tuhoy sini nga katalagman.
Isa ka Makamamatay nga Ritwal
Sining karon lang ang isa ka klinika sa San Antonio, Texas, nakabaton sing isa ka tumalagsahon nga kadamuon sang pangabay gikan sa tin-edyer nga mga babayi nga usisaon sila tuhoy sa AIDS. Ginpahayag sang imbestigasyon nga ang mga lin-ay nagapakighirop nga wala sing proteksion upod sa “mga katapo sang gang nga positibo sa HIV” subong bahin sang ritwal agod batunon sila sa gang. Suno sa Daily News sang New York, ang mga opisyales nagsiling nga ang 14- kag 15-anyos nga mga lin-ay “nagahimo sini agod mangin bahin sang gang” kag agod “pamatud-an nga mabakod sila kag indi malatnan sang virus sang AIDS.” Madamo nga lin-ay ang nagbuylog sa mga gang sa pagpangita sing gugma kag paglipay nga indi nila mabaton sa ila puluy-an. Apang ginapadayag lamang sila sang gang sa kasingki, pagkasalamwanan, kag sa mga balatian nga ginapaliton sang seksuwal nga paghirupay. Sa pagbalikwat sang ginkomento sang isa ka opisyal, ang Daily News nagsiling nga ang “kalabanan sang mga lin-ay naghalin sa nabungkag nga mga pamilya. Madamo ang ginhimuslan sang mga katapo sang ila pamilya.”
Indi Bala Makontrol ang AIDS?
Indi na bala makontrol karon ang bug-os kalibutan nga paglapta sang AIDS? Siguro, siling sang 1,000-pahina nga report nga gintipon sang Global Aids Policy Coalition nga may base sa Harvard University sa Estados Unidos. Suno sa The Guardian Weekly, ang report nagapakita nga wala sing pungsod ang nakatapna sa paglapta sang AIDS kag nga ang mga nagasiling nga nalab-ot sang balatian ang putukputukan sini sa Europa mahimo nga sayop.” Ang report nagsiling: “Ang lapnag nga HIV/Aids nagasulod sa isa ka bag-o, kapin ka makatalagam nga hugna. Samtang nagadugang ang bug-os globo nga peligro, may yara madamo nga tanda sang nagadugang nga indi pagsapak, dalayon nga pagpanghiwala, kag nagbalik liwat nga pagdampigdampig.”
Pagtublag sa Babayi nga mga Mamumugon
Ang isa ka surbe kasan-o lang sa Toronto Hospital, Toronto, Canada, nagpahayag nga 70 porsiento sang kababayin-an nga mamumugon sini ang nagreklamo nga sila seksuwal nga ginatublag samtang nagatrabaho. Suno sa The Toronto Star, 2 porsiento sang mga babayi ang nagreport nga sila seksuwal nga gin-atake, kag 1 porsiento ang nagreport nga ginpahog sila agod magpasugot nga makigsekso sila. Madamo nga babayi ang nagasiling nga sila “ginatawag sa isa ka dimatinahuron ukon dinagakaigo nga paagi” kag isa ka daku nga porsiento ang “nagreklamo tuhoy sa bastos nga mga lahog.” Ang Star nagreport nga halos 60 porsiento sang kababayin-an nga mamumugon “ang nagabatyag nga wala sing kasiguruhan kon kaisa sa pila ka bahin sang” ospital.
Mga Klase Tuhoy sa Biblia sa Hapones nga Unibersidad
Ang isa ka surbe kasan-o lang sa mga estudyante sa departamento sang literatura sa ginakilala nga Waseda University sang Japan nagpahayag nga “madamo nga estudyante ang nalangkag sa pagtuon sing dugang pa nahanungod sa dumaan nga mga literatura kag ilabi na sa Biblia, nga ginapatihan nga importante agod mahangpan ang mga kultura sang iban nga mga pungsod,” report sang The Daily Yomiuri. Gindugang sang unibersidad, nga kilala na sa latagon sang literatura, ang mga klase tuhoy sa Biblia sa mga kurso sini sugod sa semester sa tigpamulak sang 1993. Sanglit ang Education Ministry naghatag sa mga unibersidad sing kapin nga kahilwayan sa pagbag-o sang ila mga programa sa pagpanudlo sang nagligad nga duha ka tuig, amo ini ang una nga kaso sa Japan nga sa diin ang mga estudyante gintugutan nga makigbahin sa paghimo sang kurikulum sang eskwelahan.
Ang Pwersa sang Pag-jogging
Ang pwersa sang pag-jogging sa mga lutalutahan sang lawas napulo ka beses ang kalabawon sangsa pagbisikleta, suno sa isa ka pagtuon gikan sa Orthopedic University Clinic sa Berlin, Alemanya. Paagi sa paggamit sing isa ka artipisyal nga balikawang nga pinasahi nga ginhimo para sa sini nga katuyuan, ang mga sientipiko sa unibersidad nagmadinalag-on sa una nga tion sa pagtakus sang pwersa sa indibiduwal nga mga lutalutahan sa tion sang nanuhaytuhay nga mga hilikuton. “Bisan pa ginhaumhaum na anay nga mas pwersado ang mga lanitlanit kag mga lutalutahan sang naga-jogging sangsa mga nagabisikleta,” report sang Süddeutsche Zeitung, “bisan gani ang mga mananalawsaw mismo nakibot pa sa subong sina ka daku nga kinatuhayan.”
Ang Prostitusyon sang mga Bata Nagabaskog sa Asia
“Sa edad nga dies anyos ikaw isa ka lamharon nga adulto, sa edad nga beinte anyos ikaw isa ka tigulang nga babayi, sa edad nga treinta anyos patay ka na.” Ina, suno sa National Geographic Traveler nga magasin, isa ka kinaandan nga halambalanon nahanungod sa kabataan nga pampam sa Bangkok, Thailand. Mga isa ka milyon ka bata ang pampam sa Asia, madamo sa ila wala pa magdies anyos. Ang magasin nagsiling nga ginadabukan sang turismo ining nagabaskog nga di-legal nga industriya. Madamo nga organisasyon sang mga pedophile sa Australia, Japan, Estados Unidos, kag Nakatundan nga Europa ang nagasakdag sing mga ‘sex tour’ sa mga pungsod sang Asia. Ang The Times sang London nagreport sining karon lang nga kada tuig mga 5,000 ka lin-ay ang “ginakuha” gikan sa kabukiran sang Nepal agod mangin mga pampam sa mga balay sang mga pampam sang Bombay, India. Mga 200,000 ang didto na karon, mga katunga sa ila ang nalatnan na sing HIV, ang virus nga ginabangdan sang AIDS. Ang isa ka organisado gid nga negosyo nagapadala pa gani sing mga lin-ay sa Nakatundan nga Europa kag sa Estados Unidos.
Madasig nga Pagsimba
“Ngaa abi dapat pa sugdan ang serbisyo sang simbahan sa alas 11 s.a. kag padugayon sing isa ka oras ukon kapin pa?” Ina nga pamangkot, nga ginpautwas kasan-o lang sang isa ka ministro sang Baptist sa Florida, E.U.A., suno sa isa ka report sang Associated Press nga nagguwa sa Times-West Virginian, nagdul-ong sa isa ka mapaabot nga solusyon. Ang isa ka klerigo nagatanyag sing “Compact Mini 22-Minute Worship Service” nga, siling niya, magahatag sa iya sing tion sa “paghatag sing isa ka sermon, sa pagpanguna sa pag-amba sing himno, sa pagbasa sing Kasulatan, sa pagpangamuyo kag palakton na dayon ang iya kongregasyon.” Ang sermon pagalimitehan sa walo ka minuto lamang, nga magatugot sa ministro sa “paghimo para sa iglesia sang ginahimo sang [fast food nga restawran ni] McDonald para sa pagkaon,” suno sa Associated Press. Apang, ang report nagdugang, “daku nga tion ang itigana para sa pagpasa sing plato sa pagpangolekta.”
Pagbutang sang Tabon sa Dengue Fever
Ang isa ka pagtuon sa Thailand nagapanaad nga kontrolon ang dengue fever, isa ka balatian nga nagahalit sa mga 100,000 ka tawo sa sina nga pungsod kada tuig. Ang dengue fever mismo malaka lang makapatay, apang sa Southeast Asia masami ini ginabangdan sang isa ka makamamatay nga balatian sa kabataan. Ang Aëdes aegypti nga lamok amo ang nagapalapta sang dengue fever. Apang, ang mga programa nga nagagamit sing mga insecticide sa pagtapna sa balatian napamatud-an nga indi epektibo, mahal, kag indi popular, suno sa Medical Post sang Canada. Sining karon lang, natukiban sang Mahidol University sang Bangkok nga ang labing kinaandan kag importante nga mga duog sa pagpadamo sang lamok amo ang dalagku nga tadyaw sang tubig sang mga tawo sa ila balay. Gani nag-imbento sila sing tabon para sa mga tadyaw nga igo sing hustuhan kaangay sang mga shower cap apang nagatugot sa pagkuha sing tubig kag sa pagpuno liwat sing tubig. Kon gamiton sing nagakaigo, ang mga tabon 100 porsiento nga epektibo sa pagpatay sa nagadala sang larvae nga balatian, suno sa nasapwan sang mga sientipiko. Napamatud-an sang mga minuro nga nagagamit sing mga tabon nga ang kadamuon sang dengue fever nagnubo halin sa ulot sang 11 kag 22 porsiento paubos sa 0.4 porsiento.
Pagpakanay sang Pagsakit sang mga Mata
Kon nagasakit ang imo mga mata sa pagtulok sa imo telebisyon ukon sa iskren sang kompyuter, mahimo nga maumpawan ka paagi lamang sa pagpanubo diutay sang kompyuter kag patangaon ini. Ining rekomendasyon, gikan sa New England Journal of Medicine, ginpasad sa haumhaum nga ang mga tawo nagapamisok sang ila mga mata sing kubos kasunson kag nagamuklat sang ila mga mata sing mas masangkad kon nagatulok sing diretso sangsa kon nagatulok paidalom. Ang kubos kasunson nga pagpamisok nagakahulugan sing kubos nga lubrikasyon sa mga mata, kag ang pagpamuklat sini sing masangkad nagapadugang sang pag-alisngaw sang mahun-og nga anib sang mga mata nga nagaamlig sa sini.
Ginabaligya nga mga Simbahan
Ang Iglesia Katolika Romana sa Italya wala nakahibalo sing sibu kon pila ka simbahan ang ginapanag-iyahan sini, apang isa ka butang ang pat-od: Indi sini masarangan mentinahon ini tanan. Ang kadamuon sang ginabiyaan nga mga simbahan nga amat-amat nga nagakaguba nagadugang kada adlaw. Sa amo, si Pietro Antonio Garlato, presidente sang Council for the Cultural Heritage of the Italian Church, nagsiling nga ginatimbangtimbang sang iglesia kon bala ibaligya ang pila ka simbahan sini nga wala ginagamit para sa relihioso nga mga katuyuan. Pila ka simbahan ang ibaligya? “Ang estimasyon,” paathag sang obispo sa Il Messaggero, “mga 10 porsiento” sang kapin sa 95,000 ka simbahan sa Italya.
Tuman Kabaskog
Ang pag-usisa kasan-o lang sa gahod nga polusyon sa Berlin, Alemanya, nakasapo nga madamo gid nga tawo ang nagapuyo sa makatalagam nga kabaskugon sang gahod. Ang pamantalaan nga Suddeutsche Zeitung nagsiling nga 40 porsiento sang mga apartment sa siudad ang yara sa mayor nga mga kalye, “diin halos pirme tuman kagahod.” Sa kamatuoran, ang kabaskugon sang gahod kon adlaw sa 95 porsiento sang mga hulot nga nagaatubang sa mga kalye nagalabaw pa sa tugot nga kabaskugon nga 65 ka decibel. Sa ikalima nga bahin sadtong mga hulot, ang kabaskugon sang gahod 75 ka decibel. Ang gahod kon gab-i tuman man kabaskog sa halos tanan nga kalye nga gin-usisa. Ang mataas nga kabaskugon sang gahod nagasablag kuno sa komunikasyon, konsentrasyon, kag sa ikasarang sang panghunahuna.