Mga Mapa nga Nagaaman sang Imo mga Kinahanglanon

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA BRITANYA

ANG pagpangita sang imo alagyan sa disunado nga pungsod ukon siudad isa ka hangkat. Una, dapat mo hibaluon kon sa diin ikaw nahamtang. Nian, mamat-od kon diin ang pinakamaayo nga ruta. Paano mo mahibaluan? Nagakinahanglan ikaw sing mapa!

Mga Mapa​—Kasan-o Nagsugod, kag Ngaa?

Ang paghimo sing mapa, ukon cartography subong amo ang pagtawag sa sini, may malawig, maayo kag malain nga inagihan. Ginasumay sang pila ka awtoridad ang paghimo sing mapa 4,300 ka tuig ang nagligad sa mga gintigib sa mga tabliya sa Babilonia. Apang ang una nga mga Griego nga nagdibuho sing mga tsart amo ang ginsundan sang moderno nga mga mapa. Pagkatapos gindibuho ni Claudius Ptolemy ang mapa sang dumaan nga kalibutan sang ikaduha nga siglo C.E., nagnubo ang kalidad sang cartography bangod sang impluwensia sang Madulom nga Dag-on. Nagtuhaw ang wala malagulad nga mga lugar subong puluy-an sang makahaladlok nga mga sapat kag mga higante. Gin-impluwensiahan gid sang relihion ang paghimo sing mapa amo nga madamo ang naglarawan sing isa ka kalibutan nga ginapangibabawan sang hardin sang Eden. Ang Jerusalem kag ang Natung-an nga Sidlangan makit-an na sa ibabaw sang mga mapa sang kalibutan nga nakilala sadto.

Ang una nga mga mapa sang Britanya nagapakita man sing isa ka eklesiastiko nga impluwensia. Ang isa ka mapa nag-usoy sing ruta nga ginsunod sang mga perigrino padulong sa relihioso nga balaan nga mga duog sang Inglaterra. Ginadetalye ang “Panguna nga Aminhan nga Dalan sang Peregrino,” ining mapa naghimo sing ruta gikan sa naaminhan nga banwa sang Durham tubtob sa pantalan sang nabagatnan nga baybayon sang Dover.

Ang amay sang moderno nga cartography amo si Gerardus Mercator (1512-94). Gindesinyo niya ang isa ka sahi sang mapa nga nagbantog sa mga nagapanakayon bangod sang pagkasibu sini, kag madamong mapa nga gindibuho suno sa sahi nga gindesinyo ni Mercator ang makita sa moderno nga mga atlas.

Para sa mga tag-iya sang duta, ang mga mapa nangin isa ka pagpakamaayo. Ang pagtan-aw sa maathag nga mga linya sang dulunan sini nagbulig sa paghusay sing legal nga mga binangig. Nagdugang ang interes sang panguluhan sa mga mapa, bangod ang balayran nga buhis nasandig sa sibu nga pagrekord sang ginapanag-iyahan nga duta.

Karon nga mga adlaw, ginaaman sang mapa ang matag-adlaw nga mga kinahanglanon. Ang mga atlas nagabulig sa mga estudyante nga mahangpan ang sadsaran nga bahin sang geograpiya. Ang mga tsart nakabulig sa mga reporter sa tiempo agod mapakita sing maathag kon ano ang aton mapaabot nahanungod sa mga kahimtangan sang tiempo. Ang mapa makabulig sa aton nga mapanginpuslan sing maayo ang publiko nga mga salakyan. Kag para sa pagliwaliwa sang pamilya, makapakita ang mapa sing pinakamatahom nga ruta nga pagaagyan.

Ginbinagbinag man ang pagkinahanglan sang mga espesyalista. May population-density nga mga mapa para sa mga manugplano sang banwa. Ang mga mapa sang letso sang dagat nagabulig sa mga nagabantay sang nalugdang nga mga barko ukon sa mga nagapangita sing minahan. Ang arkeolohiko nga mga mapa nagabulig sa mga nagakutkot sing impormasyon nga wala anay mahibaluan. Ti, para sa mga mananalawsaw sang espasyo may mga mapa pa gani sang bulan kag sang pila ka planeta! Bangod sinang bugana nga suplay sang impormasyon sa mga mapa, para sa imo kaayuhan nga palambuon kag pauswagon ang imo pagbasa sini.

Kon Paano Basahon ang Mapa

Ang pagpanginpulos sa imo mapa kaangay sa pagtuon sing isa ka dumuluong nga lenguwahe. Kon magtuon ikaw sing iban nga lenguwahe, ginaatubang ka sing bag-o nga bokabularyo kag tuhay nga gramatika. Sa lenguwahe sang mapa, ang mga simbulo mahimo ipaanggid sa mga tinaga, samtang ang mga scale contour kag mga grid mapaanggid sa gramatika. Kalabanan nga mapa may upod nga kahon nga nagaunod sing paathag sa mga simbulo nga ginagamit sa mapa. Nagaserbe ini subong isa ka diksionaryo, nga nagahatag sing kahulugan sang mga simbulo.

Ginapili sing maayo ang mga simbulo agod magpaalinton sang ila kahulugan. Sa pagpangita sing parola, halimbawa, pangitaa ang simbulo nga kaangay sini. Ang mga simbahan kag moske mahimo simbuluhan sing itom nga mga kuwadrado ukon mga tipulon nga may krus ukon lati sa ibabaw.

Paano ka mangin pamilyar sa kahulugan sinang mga simbulo? Si John Wilson, awtor sang Follow the Map, nagapanugyan “sing makalilipay nga kalingawan sang ‘pagbasa sa mapa’ ” Nagdugang sia: “Tuguti nga ang imo mata magpanuluktulok sa mapa, kag hangpa ang mga simbulo kon makita mo ini.”

Nasapwan mo bala nga ang imo ginapuy-an nga duog daw tuhay sa kon ano ang ginapakita sang imo mapa? Ngaa amo sini? Bueno, sing kinaugali ginatamod naton ang aton mga palibot gikan sa aton kaugalingon nga kataason, 1.5-1.8 metros gikan sa duta. Apang ginapakita sang mapa ang duta gikan sa bahin nga mas mataas sa tagsa ka nahamtangan. Agod mahangpan ini, importante nga mahangpan mo ang gramatika sang mapa.

Takus, Kataason, kag Nahamtangan

Ang hangkat sa manughimo sing mapa amo ang pagrekord sing nagkalainlain nga kataason gikan sa katupungan sang dagat kag sang bisan ano nga hinimuan sang tawo sa duta. Ang tanan sini dapat isulat sa papel nga may iguigo nga kalaparon. Agod mahimo ini, ginapabagaybagay ang takus sang mapa. Ginapakita sang isa ka bantog Britaniko nga serye sang mapa ang pungsod sa takus nga 1:50,000​—nga nagakahulugan nga ang tagsa ka sentimetro sa mapa nagarepresentar sing 50,000 sentimetros nga kasangkaron sang duta.

Apang, paano ang isa ka papel nga mapa magapakita sing nanuhaytuhay nga kataason? Ang nagahilay nga mga linya nga nagalaragway sang epekto sang handong amo ang isa ka paagi sang pagdugang sing ikatlo nga takus. Ginapakita ang adlaw nga magbutlak gikan sa ibabaw nawala nga pamusod sang mapa. Ang nagahilay nga linya nga nagaatubang sa sidlangan kag bagatnan-sidlangan, bangod yara sa handong, ginakoloran sing masili. Ang moderno nga mga mapa sa masami may contour nga mga linya nga nagaangot sang mga bahin nga may pareho nga kataason gikan sa promedyo nga katupungan sang dagat. Ang pagsulat sining mga marka sa malus-aw nga mga kolor nagalikaw nga makatublag sa iban pa nga bahin sang mapa.

Madamo nga mapa ang nagagamit sing sistema sang nagatinabuay nga mga linya sa pagbulig sa imo nga mahibaluan sing maathag ang imo nahamtangan. Ining grid, subong amo ang pagtawag sa sini, nagatugot sa bisan diin nga lokasyon nga ihatag subong isa ka grupo sang letra ukon numero nga mga coordinate nga nagapakita sing lokasyon sa grid nga mga linya. Halimbawa, ang isa ka banwa mahimo nahamtang sa G-13, buot silingon G sa pataas nga linya kag numero 13 sa pahigda. Kon diin magtabuay ining duha ka linya dira mo masapwan ang banwa. Apang, paano mo masiguro nga ang imo mapa magahatag sa imo sing sibu nga paglaragway?

Mga Mapa sa Dag-on sang Kompyuter

Ang mga kinahanglanon sang militar masami nga nagresulta sa pagbalhag sing tuman ka sibu nga mga mapa. Sang nagligad nga 40 ka tuig, ang sibu nga paghimo sing mapa nga nagagamit sing stereoscopic nga pagpaanggid sang mga laragway nga ginkuha gikan sa kahawaan nangin katunayan, upod ang madamong pungsod nga nagasunod sang amo man nga pamaagi.

Sa karon, may yara na nagahulag de-kompyuter nga mapa nga makita sa pila ka mga awto subong man detalyado nga mga mapa sa paglakbay para sa mga kompyuter sa puluy-an. “Micro Chips Take the Wheel,” siling sang pangulong dinalan sa The Observer. Ginpaathag sang report ang isa ka eksperimento nga proyekto nga nagagamit sing mga disc sang kompyuter upod ang impormasyon sa mapa nga gin-angot sa mga synthesizer sang tingog. Ginapasulod lamang sang tsuper ang mga tinaga sang pagmando sa mapa sa screen sang kompyuter agod itudlo ang iya padulungan. Indi na kinahanglan magkabalaka tuhoy sa makalilibog nga mga ginsang-an sang dalan! Ngaa? Bangod samtang nagahilapit ang awto sa ginsang-an, isa ka tingog ang nagatudlo sa tsuper sing direksion nga sundon. Ginarekord sang compass kag mga sensor sang manibela ang direksion sang kotse. Ang mga naimbento sining ulihi pa gid mas kapin pa gani ka masaligan kag kapin ka simple.

Ano ang mangin kahulugan sini sa palaabuton sang mga mapa? Ang mga mapa bala nga papel mangin isa sang mga koleksion na lamang? Mahibaluan ini pagligad sang panahon. Ano man ang hitabo, ang mapa magapadayon subong isa ka mapuslanon nga instrumento sa pag-aman sang imo kinahanglanon sa paglakbay.

[Map/Mga piktyur sa pahina 23]

Madamo nga mapa ang nagalakip sing lista ukon leyenda sa pagpaathag sing mga simbulo nga ginagamit

Ginapakita sang contour nga mga linya ang pagkananuhay- tuhay sa kataason, masami sa malus- aw nga kolor

Ang grid nga sistema nagatugot sa isa ka lokasyon nga matudlo sa mapa

Masami nga ginapakita sang mapa kon ano ang katumbas sang isa ka pulgada ukon isa ka sentimetro sa kadaygan sang duta (wala diri ginapakita)

Ang takus sa milya ukon kilometro nagatugot sa imo sa pagtakus sang kalayuon sa ulot sang mga lugar

[Credit Line]

Crown Copyright Reserved

[Picture Credit Line sa pahina 18]

Gikan sa libro nga Die Heiligkeit der Gesellschaft Jesu