Pagbantay sa Kalibutan
Mga Linog Indi Mahibaluan sing Abanse
Sa sulod sang madamo nga tinuig nagapati ang mga sientipiko nga posible gid mahibaluan sing abanse ang mga linog. Ginabantayan nila ang nagabulubag-o nga nibel sang water table, malalangon nga mga hulag sa kugan sang duta, pagguwa sang radon gas gikan sa mga bubon, kag iban pa nga mga palatandaan. “Madamo sang nagapanguna nga mga seismologo sang pungsod ang nagahunahuna karon nga ang mga linog duna nga indi mahibaluan sing abanse,” siling sang isa ka artikulo sa The New York Times. Nagasiling sila nga ang pagpangita sing mga paagi agod mapaandaman ang mga tawo sing mga inadlaw, mga inoras ukon mga minuto antes sang isa ka linog daw wala sing pulos. . . . Samtang ang mga pagpanalawsaw sining karon lang nagapahangop nga ang pila ka linog mahimo nga magpatubas sing palatandaan sa mga pag-idog sang kugan sang duta, ining mga palatandaan tama ka diutay, indi hilmunon kag indi makita amo kon ngaa mahimo imposible gid nga mamutikan ini sa bisan anong epektibo nga paagi.” Ang iban nga mga tawo nagapangabay na karon sa gobierno nga kuhaon ang pundo nga ginagamit sa pagpanalawsaw sa linog kag gamiton ini sa pagpanubo sang mga aksidente nga resulta sini. Apang, nagaugyon ang mga sientipiko nga kinahanglanon ang dugang pa nga ihibalo kon paano nagahulag ang duta kag kon ano ang reaksion sang mga tinukod sa tion sang linog.
Paglampuwas sa Pagkahulom sa Mabugnaw nga Tubig
Nasapwan sang mga sientipiko nga nagausisa kon ngaa ang mga tawo nga nahulog sa nagayelo nga tubig nagakapatay sang madasig nga ang kinaugali nga reaksion sang lawas sa katugnaw amo ang hyperventilation. “Ang hinali nga pagpungapunga ginasundan sang pag-inom sing madamo nga tubig—kag sang pagkalumos,” siling sang New Scientist nga magasin. Ang hyperventilation indi malikawan. Gani ang paglampuwas nasandig sa paghupot sang ulo nga nagaguwa sa tubig tubtob ang reaksion sa paghigop sing hangin magahaganhagan, sa masami sa sulod sang duha ukon tatlo ka minuto.
Isport kag ang Malawig nga Kabuhi
Ang mga Aleman nagahinguyang sing katumbas nga $25 bilyones kada tuig sa isport, ukon sing kapin sa $300 kada tawo. Ini nga kuwarta ginabayad sa mga “uniporme, galamiton, paghanas, pag-arkila sing mga halampangan, kag mga balayran sa organisasyon sang isport,” report sang Nassauische Neue Presse. Kapin sa tatlo ka milyon ka tawo ang nagaehersisyo sa mga estudyo, kag minilyon pa ang nagajogging. Kon amo, ang mga mahiligon bala sa isport mabuhi sing mas malawig ukon sing mas maayo sangsa mga yara lamang sa puluy-an? Indi gid man. Ang libro nga Physiologie des Menschen (Human Physiology) nagasiling: “Ang paghinakop nga ang isport amo ang pinakamaayo nga bulong indi gid matuod.” Ngaa? Bangod kapin sa 1.5 milyones ka Aleman ang nagakadto sa doktor kada tuig bangod sang mga kasamaran may kaangtanan sa isport sa tion sang paglingawlingaw sa mga talipuspusan sang semana ukon sa tion sang mga pagbakasyon. Ang libro nagalaygay nga ang pag-ehersisyo kag ang isport maayo sa panglawas lamang “kon ang pag-uswag sing panglawas wala ginasablagan sang mga aksidente ukon malala nga mga samad bangod sang isport.”
Wala sing Obligasyon sa Pagsugid sang Kamatuoran
Nakuha sining karon lang nga mga kasaba sa korte sa Estados Unidos ang igtalupangod sang bug-os nga kalibutan kag nagpadayaw sa mga tumalan-aw. “Samtang ang mga manunumbong may obligasyon sa pagpresentar sang kamatuoran, ang nagadepensa nga mga abogado nagapadihot sing tuhay nga mga tulumuron,” siling sang The New York Times. “Ang trabaho sang nagadepensa nga abogado amo ang paghilway sa kasal-anan sa kliyente, ang pagpaalang-alang sa hubon sang mga hukom (paagi sa pagbutang sing nagakaigo nga pangduhaduha sa bisan isa lamang ka hurado) ukon ang pagtigayon sing pinakamanubo nga pamatbat.” “Wala sila sing obligasyon nga pamatud-an nga ang wala sing sala nga paghukom husto,” siling ni Stephen Gillers, manunudlo sang legal ethics sa eskwelahan sang abogasiya sa New York University. “Ginasugiran namon ang hubon sang mga hukom nga ang kasaba isa ka pagpangita sing kamatuoran, kag wala namon sila ginasilingan nga ang nagadepensa nga mga abogado obligado sa pagpatalang sa ila.” Kon “nagaatubang sang mga katunayan nga maathag gid nga nagatum-ok sa kliyente, ang mga abogado masami nagahimuhimo sang mga estorya para sa hubon sang mga hukom agod tabuntabunan ina nga mga katunayan kag pangayuon ang pagpakawalay sala,” siling sang Times. Ano kon nahibaluan sang mga abogado nga nakasala ang ila kliyente apang ang kliyente nagainsister gihapon nga ipresentar ang kaso sa hubon sang mga hukom? “Nian ang mga abogado nagaatubang sa korte kaangay ni Uriah Heep, nga puno sing butig nga pagkamapainubuson, kag nagapabutyag sang ila hanuot nga pagpati sa ginsugid sang ila kliyente samtang 100 porsiento nga nahibaluan nila nga sayop ini,” siling ni Gillers.
Bag-ong mga Kabilihanan
Ang mga pamatan-on sa Rusya subong man ang katilingban sang Rusya sa kabilugan yara sa idalom sang isa ka krisis sang mga kabilihanan. Nasapwan sang isa ka surbe sining karon lang sa St. Petersburg, Rusya, nga ang panimuot sang mga pamatan-on nagapadaku sang “mga kabilihanan nga kinaandan sa katawhan—nga amo ang, panglawas, kabuhi, pamilya, kag gugma subong man ang personal nga mga kabilihanan, subong sang kadalag-an, karera, kasulhayan, kag materyal nga kalig-unan,” report sang pamantalaan sa Rusya nga Sankt-Peterburgskiye. Ang iban pa importante nga mga kabilihanan nasentro sa mga ginikanan, kuwarta, kaayuhan, kalipay, pag-abyanay, kag ihibalo. Sing talalupangdon, ang pagtigayon sing maayong reputasyon kag personal nga kahilwayan amo ang duha ka butang nga yara sa hunahuna sang mga pamatan-on. Ano ang katapusan? Pagkabunayag. Ang report nagahinakop: “Kon ang pagbinutig tuman ka kinaandan, nian sa hunahuna sang nagadaku nga henerasyon ang [pagkabunayag] wala sing kabilihanan.”
Dimabungahon nga Dekada
Gindeklarar sang mga iglesia sang Britanya ini nga dekada subong ang “Dekada sang Ebanghelismo.” Sa tungatunga karon sang dekada, ano ang ila nahimuan? Ang manughambal nga si Michael Green nagsiling sa Church Times: “Ginbudlayan kami sa pagpasibu sang ebanghelyo agod sabton ang mga pamangkot sang ordinaryo nga mga tawo. Wala ako sing makita nga tanda sang mga iglesia nga nagapanghikot sa guwa sang ila mga simbahan nga may maayong balita sa komunidad. . . . Ginbudlayan kami sa paglab-ot sa wala nagasimba nga modernong mga pamatan-on, kag ina ginahuman sang 86 porsiento sang tanan namon nga mga pamatan-on sa pungsod.” Ngaa wala sing kadalag-an? “Ginapapati namon ang kaugalingon nga ang amon estilo sang kabuhi magatuman sing pag-ebanghelyo nga wala nagakinahanglan sang paghambal. Nahadlok kami sa pagsaklaw kay bisan sin-o,” siling ni Green.