Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa
Ano ang himuon sang isa ka Cristiano kon gintawag agod mag-alagad sa hurado?
Sa pila ka kadutaan, ang hudisyal nga sistema nagagamit sing mga hurado nga ginpili gikan sa mga banwahanon. Kon mag-utwas ini, dapat mamat-od ang isa ka Cristiano kon ano ang iya himuon kon ginsugo nga magreport agod mag-alagad sa hurado. Madamong Cristiano nga may maayong konsiensia ang naghinakop nga wala ginadumili sang mga prinsipio sang Biblia ang mag-alagad sa hurado, kay ginsunod bisan nanday Sadrac, Mesac, kag Abednego ang sugo sang panguluhan sang Babilonia nga magkadto sa kapatagan sang Dura kag subong man sanday Jose kag Maria nagkadto sa Betlehem sa sugo sang Romanong awtoridad. (Daniel 3:1-12; Lucas 2:1-4) Apang, may pila ka butang nga dapat binagbinagon sang sinsero nga mga Cristiano.
Ang paggamit sing mga hurado indi lapnag sa kalibutan. Sa pila ka kadutaan, ang sibil kag kriminal nga mga kaso ginadesisyunan sang isa ka propesyonal nga hukom ukon sang isa ka grupo sang mga hukom. Bisan diin, nagaluntad ang ginatawag nga common law, kag ang mga hurado isa ka bahin sang hudisyal nga proseso. Apang, madamo nga tawo ang wala sing nagakaigo nga ihibalo kon paano ginapili ang mga hurado kag kon ano ang ila ginahimo. Gani ang pagtigayon sing kabilugan nga ihibalo makabulig kon bala magaalagad ka sa hurado ukon indi.
Ang katawhan sang Dios nagakilala kay Jehova subong ang Supremo nga Hukom. (Isaias 33:22) Sa dumaan nga Israel, ang eksperiensiado nga mga lalaki nga matarong kag wala sing ginadampigan nag-alagad subong mga hukom agod husayon ang pila ka binangig kag nagadesisyon suno sa kasuguan. (Exodo 18:13-22; Levitico 19:15; Deuteronomio 21:18-21) Sang yari pa si Jesus sa duta, ang hudisyal nga hilikuton ginadumalahan sang Sanhedrin, ang mataas nga korte sang mga Judiyo. (Marcos 15:1; Binuhatan 5:27-34) Wala sing duog ang kinaandan nga Judiyo sa sibil nga hurado.
Ang iban nga mga pungsod nagagamit sing mga hurado nga ginahuman sang mga banwahanon. Si Socrates ginhukman sang 501 ka hurado. Ang kasaba paagi sa hurado nagluntad man sa Republika sang Romano, walay sapayan nga gindula ini sa idalom sang mga emperador. Sang ulihi, si Hari Henry III sang Inglaterra nagsugo nga ang akusado dapat hukman sang iya mga kaingod. Ginapatihan nga sanglit kilala nila ang akusado, ang ila paghukom mangin makatarunganon sangsa pamatud-an nga wala sia sing sala paagi sa isa ka duwelo ukon paagi sa paglampuwas sa pila ka pagtilaw. Sa pagligad sang panahon, ang sistema sang hurado ginbag-o padulong sa isa ka kahimusan diin isa ka grupo sang mga banwahanon ang magapamati sa kaso kag maghimo sing desisyon suno sa mga ebidensia. Ginatuytuyan sila sang isa ka propesyonal nga hukom tuhoy sa mga punto sang ebidensia.
May kinatuhayan sa mga sahi sang mga hurado, sa ila kadamuon, kag sa kon ano ang nadalahig sa paghimo sing isa ka desisyon. Halimbawa, sa Estados Unidos, ang dakung hurado nga may 12 tubtob 23 ka katapo nagapamat-od kon bala may nagakaigo nga ebidensia agod madutlan sing kriminal nga kaso ang isa ka tawo; wala ini nagadesisyon kon bala nakasala ukon wala sing sala ang isa ka tawo. Sing kaanggid, sa coroner nga hurado (nagausisa nga hurado), ginabinagbinag sang mga hurado ang ebidensia agod magdesisyon kon bala nahimo ang isa ka krimen.
Kon ginahunahuna sang mga tawo ang isa ka hurado, ginahunahuna nila ang isa ka grupo sang 12 ka banwahanon sa isa ka kasaba—sibil nga kasuayon man ini ukon isa ka kriminal nga kaso—nga nagapamati sa testimonya agod magdesisyon kon ang isa may sala ukon wala sing sala. Isa lamang ina ka (gamay) nga hurado, kon ipaanggid sa dakung hurado. Sa kabilugan, nagapadala ang korte sing pahibalo sa mga indibiduwal nga ginpili agod mag-alagad sa hurado gikan sa mga listahan sang mga botante, lisensiado nga mga drayber, kag iban pa. Ang iban mahimo kabigon sing awtomatiko nga indi kalipikado, subong sang kriminal nga mga tawo kag ang isa nga wala sa husto nga kaisipan. Depende sa lokal nga kasuguan, ang iban—subong sang mga doktor, klerigo, abogado, ukon tag-iya sang gamay nga mga negosyo—mahimo makapangabay nga ipuwera sila. (Ang iban mahimo nga ipuwera bangod may malig-on sila nga personal, suno sa konsiensia nga pagdumili nga mag-alagad sa hurado.) Apang, ang mga awtoridad karon amat-amat nga wala sing ginapuwera agod ang tanan maobligar sa pagreport sa pag-alagad sa hurado, ayhan sing sulit-sulit sa pila ka tuig.
Indi tanan nga nagareport sa pag-alagad sa hurado nagapakigbahin subong mga hukom sa isa ka kasaba. Gikan sa grupo sang mga tawo nga gintawag agod mag-alagad sa hurado, ang iban ginapili sa indi pasunod nga paagi subong potensiyal nga mga hukom para sa isa ka partikular nga kaso. Nian ginapakilala sang hukom ang tagsumbong kag akusado kag ang ila mga abogado kag ginalaragway ang kahimtangan sang kaso. Ginausisa niya kag sang mga abogado ang tagsa ka potensiyal nga hurado. Amo ini ang tion sa paghambal kon bala ang isa may malig-on nga rason agod indi mag-alagad bangod sa kahimtangan sang kaso.
Ang grupo pagabuhinan tubtob sa kadamuon sang aktuwal nga magalingkod sa paghusay sina nga kaso. Pahalinon sang hukom ang bisan sin-o nga mahimo may ginadampigan bangod sang pila ka interes sa kaso. Subong man, ang mga abogado sa magtimbang nga bahin may awtoridad sa pagpahalin sa pila ka katapo sang hurado. Ang bisan sin-o nga ginpahalin sa sina nga grupo sang hurado ibalik sa listahan agod maghulat nga pagapilion para sa iban nga mga kaso. Ang pila ka Cristiano nga nabutang sa sini nga kahimtangan naggamit sang tion agod makapanaksi sing dipormal. Sa sulod sang pila ka adlaw, matapos ang pag-alagad sang isa ka tawo sa hurado, aktuwal man sia nga naglingkod subong hurado ukon wala.
Ginatinguhaan sang mga Cristiano nga ‘asikasuhon ang ila kaugalingon nga kabuhi,’ wala nagapasilabot ‘sa kabuhi sang iban nga tawo.’ (1 Tesalonica 4:11; 1 Pedro 4:15) Sang ginpangabay sang isa ka Judiyo si Jesus nga maghukom tuhoy sa palanublion, nagsabat sia: “Tawo, sin-o bala ang naghimo sa akon nga hukom ukon manugbahin sa inyo?” (Lucas 12:13, 14) Si Jesus nagkari agod ibantala ang maayong balita sang Ginharian, indi agod maghukom sa legal nga mga butang. (Lucas 4:18, 43) Ang sabat ni Jesus mahimo nagpahulag sa tawo nga gamiton ang metodo sa paghusay sa mga kasuayon suno sa Kasuguan sang Dios. (Deuteronomio 1:16, 17) Walay sapayan nga nagakaigo ang amo nga mga punto, ang pagsunod sa sugo nga mag-alagad sa hurado tuhay sangsa pagpasilabot sa kabuhi sang iban. Kaanggid ini sa kahimtangan sang tatlo ka kaupdanan ni Daniel. Ginsugo sila sang panguluhan sang Babilonia nga magkadto sa kapatagan sang Dura, kag ang ila ginhimo wala naglapas sa Kasuguan sang Dios. Ang ila ginhimo sang ulihi tuhay naman nga butang, subong sang ginapakita sang Biblia.—Daniel 3:16-18.
Sang wala na sa idalom sang Mosaikong Kasuguan ang mga alagad sang Dios, dapat sila makigbagay sa sekular nga mga korte sa nanuhaytuhay nga kadutaan. Ginsugo ni apostol Pablo ang “mga balaan” sa Corinto nga husayon ang ila mga sinuay sa sulod sang kongregasyon. Samtang ginapatuhuyan ang hudisyal sekular nga mga korte subong “dimatarong nga mga tawo,” wala ginpanghiwala ni Pablo nga may awtoridad ini sa pag-uyat sing sekular nga mga hilikuton. (1 Corinto 6:1) Ginpangapinan niya ang iya kaugalingon sa hudisyal nga korte sang Roma, gindala ang iya kaso kay Cesar. Wala ini nagakahulugan nga sayop ang sekular nga mga korte.—Binuhatan 24:10; 25:10, 11.
Ang sekular nga mga korte isa ka hilikuton sang “superyor nga mga awtoridad.” Ini “nagatindog sa iya relatibo nga posisyon sa Dios,” kag nagahimo ini kag nagapatuman sing mga kasuguan. Si Pablo nagsulat: “Alagad sia sang Dios nga sa imo kaayuhan. Apang kon nagahimo ka sing malaut, magkahadlok ka: kay wala sia nagadala sing espada sa walay pulos; kay alagad sia sang Dios sa paghikot sing kasingkal sa nagabuhat sing malaut.” Ang mga Cristiano wala ‘nagapamatok sa awtoridad’ kon nagapatuman ini sing legal nga mga hilikuton, kay indi nila luyag nga ‘pamatukan ini’ kag pagahukman.—Roma 13:1-4; Tito 3:1.
Sa pagtulutimbang sa mga pagtamod, dapat binagbinagon sang mga Cristiano kon bala sundon nila ang pila ka ginapatuman ni Cesar. Si Pablo naglaygay: “Bayari sila tanan [superyor nga mga awtoridad] sing natungod sa ila, mga buhis sa natungdan sang mga buhis, ang bayad sa balayran, sa nagapangayo sing kahadlok, sina nga sahi sang kahadlok.” (Roma 13:7) Amo sina kon tuhoy sa pagbayad sing buhis nga kuwarta. (Mateo 22:17-21) Kon magsiling si Cesar nga ang mga banwahanon maghatag sang ila tion kag kusog sa pagtinlo sa mga dalanon ukon himuon ang iban pa nga hilikuton suno sa sugo ni Cesar, ang tagsa ka Cristiano dapat magpamat-od kon bala magpasakop sia ukon indi.—Mateo 5:41.
Ginkabig sang pila ka Cristiano ang pag-alagad sa hurado subong pagbayad kay Cesar sing butang nga iya ni Cesar. (Lucas 20:25) Sa pag-alagad sa hurado ang hilikuton amo ang pagpamati sa ebidensia kag paghatag sing bunayag nga opinyon suno sa punto kag katunayan ukon kasuguan. Halimbawa, sa dakung hurado, ang mga hurado nagadesisyon kon bala ginapamatud-an sang mga ebidensia nga ang isa ka tawo dapat ipaidalom sa kasaba; wala sila nagadesisyon kon sin-o ang nakasala. Kamusta ang common trial? Sa isa ka sibil nga kaso, ang hurado mahimo magpatuman sing mga danyos ukon multa. Sa kriminal nga kaso, ginapat-od nila kon bala ginasakdag sang ebidensia ang desisyon nga nakasala. Kon kaisa nagarekomendar sila kon ano nga sentensia nga ginapatuman sang kasuguan ang dapat nga ipatuman. Nian ginagamit sang panguluhan ang iya awtoridad “sa pagpabutyag sing kasingkal sa isa nga nagahimo sing kalautan,” ukon “sa pagsilot sa isa nga malauton.”—1 Pedro 2:14.
Ano kon ang isa ka Cristiano nagabatyag nga wala ginatugot sang iya konsiensia nga mag-alagad sa isa ka hurado? Ang Biblia wala nagasambit tuhoy sa pag-alagad sa isa ka hurado, gani indi sia makasiling, ‘batok sa akon relihion ang mag-alagad sa bisan anong hurado.’ Depende sa kaso, mahimo sia makasiling nga ang pag-alagad sa hurado sa partikular nga kaso batok sa iya konsiensia. Amo sina kon ang kaso nagalakip sing seksuwal nga imoralidad, aborsion, pagpatay sing tawo, ukon sa iban pa nga isyu diin ang iya hunahuna nahanas sang ihibalo sa Biblia, indi sang sekular nga kasuguan lamang. Apang, sa katunayan, posible nga ang kasaba nga napilian sia wala nagadalahig sing amo nga mga kaso.
Dapat man binagbinagon sang isa ka hamtong nga Cristiano kon makigbahin sia sa salabton sa sentensia nga ginhimo sang mga hukom. (Ipaanggid ang Genesis 39:17-20; 1 Timoteo 5:22.) Kon sayop ang nahimo nga desisyon kag ginpatuman ang silot nga kamatayon, madalahig bala sa kasal-anan sa dugo ang isa ka Cristiano nga katapo sang hurado? (Exodo 22:2; Deuteronomio 21:8; 22:8; Jeremias 2:34; Mateo 23:35; Binuhatan 18:6) Sa kasaba ni Jesus luyag ni Pilato nga “mangin dibalasulon sa dugo sining tawo.” Ang mga Judiyo gilayon nga nagsiling: “Ang iya dugo mahulog sa amon kag sa amon mga anak.”—Mateo 27:24, 25.
Kon ang isa ka Cristiano nga nagreport sa pag-alagad sa isa ka hurado, suno sa sugo sang gobierno, apang bangod sang iya konsiensia nagdumili sa pag-alagad sa isa ka partikular nga kaso walay sapayan sang pagpamilit sang hukom, ang Cristiano dapat maghanda sa pag-atubang sa mga resulta—multa man ukon pagkabilanggo.—1 Pedro 2:19.
Sa katapusan, ang tagsa ka Cristiano nga gintawag sa pag-alagad sa hurado dapat magpamat-od kon ano ang iya himuon, pasad sa iya paghangop sa Biblia kag sa iya kaugalingon nga konsiensia. Ang pila ka Cristiano nagreport sa pag-alagad sa hurado kag nakigbahin sa pila ka paghukom. Ginpili sang iban nga magdumili walay sapayan sang silot. Ang tagsa ka Cristiano dapat magpamat-od sa iya kaugalingon kon ano ang iya himuon, kag indi dapat pagmulayon sang iban ang iya desisyon.—Galacia 6:5.