Mga Credit Card—Magabulig Bala Ini sa Imo Ukon Magaulipon sa Imo?

“SA TION nga ginabuksan ko ang akon balayran sa akon credit card kada bulan daw isa ini ka makahalam-ot nga kahapayan,” siling sang isa ka manunudlo sa Ingles sa Estados Unidos. “Ginatulok ko ang balayran nga daw indi makapati, subong bala nga may isa pa ako ka pagkatawo, ang palagasto nga ginatawag si G. Hyde, namalaklon sa mga balaligyaan sang hampanganan, balaligyaan sang mga appliance, mga supermarket kag mga gasolinahan.”

Nasapwan man ni Dolores nga madali lang mangutang paagi sa credit card. Sia nagasiling: “Indi makakululba ang maggamit sing mga credit card. Indi ako maggasto sing subong sina kon kuwarta gid ang ginauyatan ko. Apang tuhay ang magpamalaklon nga nagagamit sing mga credit card. Indi mo makit-an ang aktuwal nga kuwarta nga imo ginagasto. Ang himuon mo lang amo nga ihatag mo ang imo credit card, kag ginabalik ini sa imo.”

Indi katingalahan nga sang Hunyo 1995 ang kautangan paagi sa credit card sa Estados Unidos naglab-ot sa $195.2 bilyones—isa ka promedyo nga kapin sa $1,000 sa kada tawo nga may credit card! Apang, padayon nga ginaganyat sang mga kompanya sang credit card ang bag-o nga mga kostumer paagi sa manubo nga interes sa pagsugod kag wala sing tuigan nga balayran. Pila ka credit card ang gintanyag sa imo sining karon lang nga binulan? Ang kinaandan nga pamilya sa Estados Unidos nagabaton sing mga 24 kada tuig! Ang tipiko nga tawo nga may credit card sa Estados Unidos nakagamit sing napulo ka credit card sang 1994 sa pag-utang sing kapin sa 25 porsiento sangsa gin-utang niya sang nagligad nga tuig.

Sa Japan, mas madamo pa ang mga credit card sangsa mga telepono; may promedyo nga duha ka credit card ang tagsa ka Hapon nga nagaedad sing kapin sa 20 anyos. Sa iban nga bahin sang Asia, kapin sa 120 milyones ka credit card ang napahamtang, halos 1 sa kada 12 ka pumuluyo. Si James Cassin, sang MasterCard International, nagasiling: “Ang Asia amo karon ang pinakamauswagon nga duog para sa mga transaksion nga nagagamit sing credit card.” Ang presidente sang Visa International, si Edmund P. Jensen, nagasiling: “Mangin isa kita ka katilingban nga nagagamit sing credit card sa malawig nga tion.”

Padayon nga maapektuhan gid sing daku sang mga credit card ang kabuhi sang mga tawo. Kon ginagamit sing nagakaigo, mangin mabuligon ini. Apang, kon ginagamit sing sayop, makahalit sing daku. Ang pagtigayon sing sadsaran nga ihibalo tuhoy sa mga credit card mahimo makabulig sa imo nga magamit ining pinansial nga galamiton sa imo kaayuhan.

Mga Sahi sang Credit Card

Ang pinakabantog nga mga credit card amo ang mga credit card sa bangko subong sang Visa kag MasterCard. Ining mga credit card ginahatag sang pinansial nga mga kompanya kag may tuigan nga balayran nga sa kinaandan mga $15 tubtob $25 kada tuig. Kon kaisa, ini nga balayran ginadula, depende sa rekord sang kostumer ukon sa iya paggamit sing credit card. Ang pagbayad sarang himuon sing bug-os kada bulan, nga sa kinaandan wala sing interes, ukon ang pagbayad sarang himuon sing bulanan sa hulugan nga paagi nga may mataas nga interes. May ginapatuman nga limite sa paggasto, suno sa rekord sang utang sang aplikante. Ang limitasyon masami nga ginapataasan depende sa ikasarang sang pagbayad.

Mahimo man makahulam sing kuwarta paagi sa mga credit card sa bangko, nga nagagamit sing awtomatiko nga mga teller machine ukon sing mga tseke nga ginahatag sang bangko. Apang, magasto ang pag-utang sing kuwarta sa sini nga paagi. Sa kinaandan ang isa ginasukot sing $2 tubtob $5 sa kada $100 nga ginhulam. Kag ang interes sa sining mga pag-utang ginadugang sa adlaw nga ginakuha ang kuwarta.

Magluwas sa mga bangko, madamong balaligyaan kag mga balaligyaan nga may madamo nga sanga sa pungsod ang nagahatag sing mga credit card nga ginakilala sa ila kaugalingon nga mga balaligyaan. Sa masami wala sing tuigan nga balayran sa sining mga credit card. Apang, kon indi mabayaran sing bug-os ang balayran nga kantidad, ang interes mahimo nga mas mataas pa sangsa interes sang bangko.

Ang mga kompanya sang langis nagahatag man sing mga credit card nga wala sing tuigan nga balayran. Ining mga credit card ginabaton lamang sa kaugalingon nga mga gasolinahan sang mga kompanya kag kon kaisa sa pila ka hotel. Kaangay sang mga credit card nga ginahatag sang mga balaligyaan, mahimo ini bayaran sing bug-os nga wala sing interes ukon bayaran sa sulod sang isa ka kalawigon sang tion nga may interes.

May mga credit card man sa pagbiyahe kag mga kalingawan, subong sang Diners Club kag American Express. Ini nga mga credit card may tuigan nga balayran apang wala sing interes, sanglit ginasukot ang kabilugan nga balayran sa tion nga mabaton ang bulanan nga balayran. Apang, wala sing kinatuhayan ining mga credit card kag ang mga credit card sa bangko. Halimbawa, ang American Express, nagatanyag man sing Optima card, nga may interes kag kaanggid sa credit card sa bangko.

Ang tuhay nga sahi sang credit card nga nagasulod karon sa negosyo sa Estados Unidos amo ang smart card, amo sini ang pagtawag sa iya bangod sang memory chip sa kompyuter nga yari sa sini. Sarang ini magamit subong cash card, sanglit sarang maprograma sang nagagamit ang chip para makakuha sing isa ka kantidad sang kuwarta. Ang bili sang ginbakal sarang mabuhin sa sini sang ginbaklan. Sang nagligad nga tuig ang mga Pranses nagagamit na sing 23 milyones ka smart card kag ang mga Hapon sing 11 milyones. Ginabulubanta nga ang kadamuon sining sahi sang credit card sa bug-os nga kalibutan magatimbuok sa kapin sa isa ka bilyon sa katuigan 2000.

Antes magtigayon sing credit card, maalamon para sa isa nga usisaon anay ang mga kondisyon sang pag-utang. “Ang importante nga mga kondisyon nga dapat binagbinagon,” suno sa brosyur nga ginbalhag sang Federal Reserve System sang Gobierno sang Estados Unidos, amo ang “annual percentage rate (APR), ang tuigan nga balayran, kag ang kalawigon sang gintalana nga tion sing pagbayad nga wala sing interes.” Lakip sa iban nga bahin nga dapat binagbinagon amo ang balayran sa cash-advance kag over-the-limit nga mga balayran subong man ang mga interes bangod sang ulihi nga pagbayad.

Mga Interes—Daw ano Kataas?

Ang mga interes nga ginabayaran sang mga tawo kon indi nila mabayaran sing bug-os ang ila bulanan nga mga balanse daku pa sangsa nahibaluan sang madamo. Halimbawa, binagbinaga ang APR, nga amo ang kadakuon sang matuod nga bili sang utang. Ang kaangtanan sang tuigan nga kataason sang interes sa APR sarang mailustrar sa sining paagi. Ibutang ta nga nagpahulam ikaw sing $100 sa isa ka abyan kag ginbayaran niya ikaw sing $108 sa talipuspusan sang tuig. Sa sini nga kaso, ang imo abyan nagabayad sa imo sing 8 porsiento nga tuigan nga interes. Apang, halimbawa ginbayaran niya inang $100 nga utang sing hulugan sa sulod sang 12 ka bulan sing tig-$9 ang kada bulan. Ang kabilugan sa talipuspusan sang tuig pareho gihapon nga $108, apang ikaw nga nagpautang, nakahimulos na sa kuwarta bangod ang utang ginbayaran sing bulanan. Ang APR sa amo kadaku nga hinulaman ginabulubanta nga mga 14.5 porsiento!

Suno sa isa ka surbe nga ginhimo sang Federal Reserve System sang Estados Unidos sang nagligad nga tuig, ang mga APR sa mga credit card sa bangko nagasugod sa 9.94 porsiento kag nagsaka sa 19.80 porsiento, nga sa kinaandan halin sa 17 tubtob 19 porsiento. Walay sapayan nga ang iban nga kompanya nagatanyag sing mas manubo nga interes sa panugod, sa kinaandan sing 5.9 porsiento, mahimo nila ini mapasakaan kon matapos na ang panugod nga tion. Ginapasakaan man ang interes kon matalupangdan sang kompanya ang daku nga peligro. Ginamultahan sang pila ka kompanya ang mga atrasado magbayad paagi sa pagpasaka sang ila interes. Ginamultahan man yadtong nagagasto sing sobra sa limitasyon.

Sa mga pungsod sa Asia, ang tuigan nga interes sang mga credit card mahimo nga tuman kataas. Ang pila ka credit card sa bangko, halimbawa, nagasukot sing 24 porsiento sa Hong Kong, 30 porsiento sa India, 36 porsiento sa Indonesia, 45 porsiento sa Pilipinas, 24 porsiento sa Singapore, kag 20 porsiento sa Taiwan.

Sing maathag, ang mga credit card nagahatag sing mahapos apang tuman kamahal nga pautang. Ang pagkadto sa isa ka balaligyaan kag pag-utang paagi sa credit card nga ginabayaran mo lamang sing hulugan mapaanggid sa pagkadto sa bangko kag paghulam sing kuwarta nga may tuman kataas nga interes. Apang, halos 3 sa 4 ka may credit card sa Estados Unidos ang nagahimo sina! May daku sila nga balanse nga ginabayaran nila sa mataas nga interes. Sa Estados Unidos, ang promedyo nga bulanan nga balanse sa Visa kag MasterCard sang nagligad nga tuig naglab-ot sa $1,825, kag madamo nga tawo ang may amo sina kadaku nga kautangan sa lainlain nga mga credit card.

Isa ka Siod nga Sarang Makaulipon sa Imo

Si Ruth Susswein, direktor ehekutibo sang Bank Cardholders of America, nagasiling nga wala marealisar sang mga may credit card ang pinansial nga kabudlayan nga ila ginasudlan. Ginpatalupangod niya nga ang isa nga may credit card nga nagabayad sing minimum nga balayran nga​—$36 kada bulan​—sa $1,825 nga balanse sa credit card mahimo maghinguyang sing 22 ka tuig antes niya mabayaran ang iya utang.a Bangod sang gindugang nga balayran sa interes, sa amo nga tion ang konsumidor mamalayran sing $10,000 para sa $1,825 nga utang! Kag ina kon indi sia mag-utang sing dugang pa sa sini nga credit card! Gani, kon may huyog ka sa paggasto sing sobra, ang credit card sa imo bulsa mahimo mangin isa ka siod.

Paano masiod ang mga tawo? Si Robert nga ginsambit sa una nga artikulo, nagasiling: “Nagbakal kami sing mga butang nga indi namon kinahanglanon. Nagpalista kami sa isa ka club sa panglawas nga wala gid namon magamit. Nagbakal kami sing mobile home, kag naggasto kami sing linibo ka dolyar sa pagpakay-o sini nga wala mabinagbinag kon kinahanglanon gid ini. Wala gid namon mabinagbinag ang mga resulta sang amon mga gin-utang.”

Ginapaathag man ni Reena, nga ginsambit sa una nga artikulo, kon ano ang natabo sa ila sang iya bana nga si Michael: “Nautangan gid kami. Pagkatapos sang kasal ginbakal namon ang tanan namon nga kinahanglanon, paagi sa mga credit card. Sa mga balayran sa pasiguro kag sa mga balaklon nga indi kami makagamit sing mga credit card, gingamit namon ang cash-advance nga paagi sa amon mga credit card. Sa sulod sang isa ka tuig ang amon utang nakalab-ot sa $14,000. Nakamarasmas lang kami sang makita namon nga ang amon bulanan nga ginabayad sa credit card nagakadto lamang sa interes.”

Dapat Ka Bala Magkuha sing mga Credit Card?

Sa tapos mabinagbinag ang pinansial nga kabudlayan diin ginlubong sang mga credit card ang minilyon ka tawo, ang iban magasabat sing indi. Si Daphne, nga nagaedad sing 32 anyos, nagasiling: “Ang akon mga ginikanan wala gid makatigayon sing credit card, kag indi nila luyag makatigayon sing isa.” Sa pagkamatuod, 1 sa 4 ka mga may credit card sa Estados Unidos ang nagagamit sini sing maalamon. Nagabenepisyo sia nga wala ginabudlayan sa pagbayad sa tuman kataas nga mga interes. Isa sini amo si Maria. “Naluyagan ko ang kahapusan sini,” siling niya. “Indi ko na kinahanglan nga magdala sing madamo nga kuwarta. Kon may makit-an ako nga isa ka bagay sa baratilyo nga kinahanglanon ko, makuha ko ini gilayon.”

Nagapadayon si Maria: “Pirme ko ginapat-od nga may nagakaigo ako nga kuwarta nga inugbayad sa akon nabakal. Wala gid ako nagacash-advance. Kag wala gid ako sing nabayaran nga interes.” Maayo gamiton ang credit card kon nagahimo sing pat-od nga reserbasyon sa hotel, kag sa Estados Unidos, kinahanglanon gid ang credit card kon mag-arkila ikaw sing salakyan.

Apang, ang iban nga tawo wala sing kontrol sa kaugalingon kon nagapamalaklon. Mahimo nga mangin mahalungon sila sa pagpamalaklon kon nagagamit sila sing cash. Indi luyag nanday Michael kag Reena nga himuon ang pagpangutang subong paagi sang pagkabuhi. Gani namat-od sila nga indi maggamit sing bisan ano nga credit card sa sulod sang lima ka tuig—magluwas kon sa emerhensia.

Kon bala pilion mo nga maggamit sing mga credit card ukon indi isa ka personal nga desisyon. Apang kon himuon mo ini, gamita ini sing mahalungon. Gamita ini subong galamiton para sa imo kahapusan. Kag sa tanan nga paagi likawi ang malubong sa kautangan. Ang pagkontrol sang paggasto paagi sa credit card isa ka importante nga tikang sa madinalag-on nga pagpaigo sang imo kuwarta. Binagbinaga kon ano pa ang dugang mo nga mahimo.

[Footnote]

[Retrato sa pahina 7]

Ang paggamit sing mga credit card indi problema—tubtob indi mag-abot ang listahan sang balayran