Pag-atipan sa Manug-atipan—Kon Paano Makabulig ang Iban

“SI Lawrie kag ako 55 ka tuig na nga kasal​—⁠malawig nga tion​—⁠kag makalilipay gid ini nga tinuig! Kon mahimo lamang nga maatipan ko sia sa balay, himuon ko kuntani. Apang nagsugod sa pagluya ang akon lawas. Sang ulihi, napilitan ako nga dalhon sia sa isa ka balay-alatipanan. Masakit gid sa buot ko nga isugid ini. Ginahigugma ko kag ginatahod sia sing tudok kag ginaduaw ko sia sa masunson nga masarangan ko. Sa pisikal, wala na ako sing dugang pa nga mahimo.”​—⁠Anna, 78-anyos nga babayi nga sa kapin sa 10 ka tuig nag-atipan sa iya bana nga may Alzheimer’s disease kag sa nagligad nga 40 ka tuig nag-atipan man sa iya anak nga babayi nga may Down syndrome.⁠a

Indi gid tumalagsahon ang kaso ni Anna. Ginpahayag sang isa ka surbe sa British Isles nga “sa pila ka grupo sang edad (ang mga kuarentahon kag mga singkwentahon) mga isa sa kada duha ka babayi ang manug-atipan.” Subong napaathag na, ang mabug-at nga emosyon kag mga problema nga ginaatubang sang mga manug-atipan mahimo nga daw indi mabatas kon kaisa.

“Sa banta ko sa dimagkubos 50% sang mga manug-atipan ang ginapung-awan sa una nga tuig sang pag-atipan,” siling ni Dr. Fredrick Sherman, sang American Geriatrics Society. Para sa tigulang nga mga tawo katulad ni Anna, mahimo nga mas mabudlay gid atubangon ang kahimtangan bangod sang ila mismo nagaluya nga kusog kag nagaas-as nga panglawas.

Agod mabuligan ang mga manug-atipan sa pag-atubang sa ila mga salabton, dapat naton mahibaluan ang ila mga kinahanglanon. Ano ining mga kinahanglanon, kag paano naton ini mahatag?

Dapat Maghambal ang mga Manug-atipan

“Dapat ko ipautwas ang akon kaugalingon,” siling sang isa ka babayi nga nagbulig sa pag-atipan sa iya nagatagumatayon nga abyan. Subong ginpakita sa nauna nga artikulo, ang mga problema masami nga mas mahapos atubangon kag lubaron kon mahambalan ini upod sa isa ka mahinangpanon nga abyan. Madamo nga manug-atipan nga daw bilanggo sang ila mga kahimtangan ang nakasapo nga ang pagpakighambal tuhoy sa ila kahimtangan nakabulig sa ila sa paghangop sing maathag kon ano ang ila ginabatyag kag nagamag-an ang ila ginakumkom nga kabug-atan.

“Ginaapresyar ko kon mahangpan sang mga abyan nga kami nga duha lunsay nagakinahanglan sing moral nga suporta,” hinumdom ni Jeanny tuhoy sa tion nga ginaatipan pa niya ang iya bana. Ginpaathag niya nga ang mga tawo nga nagaatipan nagakinahanglan sing pagpalig-on kag, kon kaisa, sing isa ka tawo nga ila mapautwasan. Si Hjalmar, nga nagbulig sa pag-atipan sa iya nagabalatian nga bayaw nga lalaki, nag-ugyon: “Kinahanglan ko ang isa ka tawo nga magapamati sa akon mga ginakahadlukan kag mga problema kag makahangop sang akon ginabatyag.” Tuhoy sa isa ka suod nga abyan, si Hjalmar nagdugang: “Naluyagan ko gid ang pagduaw sa iya, bisan tunga sa oras lamang. Ginapamatian niya ako. Nagaulikid gid sia. Daw nagahalog ang akon dughan pagkatapos sina.”

Ang mga manug-atipan makatigayon sing daku nga pagpalig-on gikan sa isa ka mahinangpanon nga manugpamati. “Magmadagmit sa pagpamati, magmahinay sa paghambal,” maalamon nga laygay sang Biblia. (Santiago 1:19) Ang report sa The Journals of Gerontology nagpahayag nga “ang paghibalo lamang nga ang suporta sarang matigayon masami nga tuman na agod makahatag sing daku nga paumpaw.”

Apang, luwas sa nagapamati nga dulunggan kag moral nga suporta, ano pa ang kinahanglanon sang mga manug-atipan?

Paghatag sing Praktikal nga Bulig

“Ang pasyente kag pamilya nagabenepisyo gikan sa bisan anong paagi nga ang gugma kag pagpalig-on sarang mapabutyag,” siling ni Dr. Ernest Rosenbaum. Una sa tanan, ini nga “gugma kag pagpalig-on” sarang mapabutyag sa tion sang personal nga pagduaw, pagtawag sa telepono, ukon sa isa ka malip-ot nga sulat (ayhan may kaupod nga mga bulak ukon isa ka regalo).

“Makalipay gid kon magduaw ang amon mga abyan bisan sa makadali lang,” hinumdom ni Sue tuhoy sa suporta nga nabaton sang iya pamilya sang nagatagumatayon ang iya amay bangod sa Hodgkin’s disease. “Ang isa sang akon mga abyan,” padayon niya, “amo ang manugsabat sa telepono kag nagbulig sa pagpanghugas sing pinggan kag sa pagpamalansa para sa amon tanan.”

Ang suporta para sa mga manug-atipan mahimo, kag dapat, maglakip sing espesipiko, aktuwal nga bulig. Si Elsa naghinumdom: “Nasapwan ko nga makabulig kon ang mga abyan magtanyag sing praktikal nga bulig. Wala lamang sila nagasiling: ‘Kon may mahimo ako, pahibalua lang ako.’ Sa baylo, sila nagasiling: ‘Mamalaklon ako. Ano ang ipabakal mo?’ ‘Mahimo ko bala atipanon ang imo hardin?’ ‘Mahimo ako magpungko upod sa pasyente kag basahan sia.’ Ang isa pa ka butang nga nasapwan namon nga praktikal amo nga pasulaton ang mga bisita sing mga mensahe sa isa ka kuwarderno kon ang akon nagabalatian nga abyan kapoy na ukon nagakatulog. Nakahatag ina sa amon tanan sing daku nga kalipay.”

Ang espesipiko nga pagtanyag sing bulig makalakip sing madamo nga hilikuton. Si Rose nagpaathag: “Gin-apresyar ko ang bulig sa paghimos sang hiligdaan, paghimo sing mga sulat para sa pasyente, pag-abiabi sa mga bisita sang pasyente, pagbakal sing bulong, pagtinlo kag paghusay sa buhok, pagpanghugas sing mga pinggan.” Ang pamilya kag mga abyan makabulig man sa manug-atipan paagi sa pagbulusbulos sa pag-aman sing pagkaon.

Kon nagakaigo, mahimo praktikal man nga magbulig sa kinahanglanon nga mga bahin sang pag-atipan. Halimbawa, mahimo nga nagakinahanglan sing bulig ang manug-atipan sa pagpakaon ukon sa pagtinlo sa pasyente.

Ang nagakabalaka nga mga katapo sang pamilya kag mga abyan mahimo magtanyag sing praktikal nga bulig sa tion sang maaga nga bahin sang pagmasakit, apang ano kon magdugay ini? Bangod sang aton mismo masako nga mga iskedyul, mahimo nga madali naton malipatan ang nagapadayon​—⁠kag ayhan nagadaku​—⁠nga kabug-atan nga ginaatubang sang mga manug-atipan. Daw ano ka makapasubo kon ang ginakinahanglan gid nga suporta amat-amat nga madula!

Kon matabo ini, ayhan maalamon nga mangabay ang manug-atipan nga magmiting ang pamilya agod hambalan ang pag-atipan sa pasyente. Sa masami posible nga pangabayon ang bulig sang mga abyan kag mga paryente nga nagtanyag sa pagbulig. Amo sini ang ginhimo ni Sue kag sang iya pamilya. “Kon kinahanglan ang bulig,” siling niya, “ginadumdom namon ang mga tawo nga nagtanyag sing bulig kag ginateleponohan sila. Nagapati kami nga makapabulig kami sa ila.”

Papahuwaya Sila

“Kinahanglanon gid,” siling sang libro nga The 36-Hour Day, “para sa imo [ang manug-atipan] kag para sa [imo pasyente]​—⁠nga may regular kamo nga tion sa pagpahuway gikan sa beinte-kuatro oras nga pag-atipan sa tawo nga may nagabalikbalik nga balatian. . . . Ang pagpahuway, gikan sa pag-atipan sa [pasyente], amo ang isa sang labing importante nga mga butang nga sarang mo mahimo agod padayon nga maatipan mo gihapon ang isa ka tawo.” Nagaugyon bala ang mga manug-atipan?

“Huo sa pagkamatuod,” sabat ni Maria, nga nagbulig sa pag-atipan sa isa ka suod nga abyan nga nagatagumatayon sa kanser. “Sa tion kag tion, kinahanglan ko magpahuway kag iban naman anay ang magbulos sa makadali.” Amo man ang opinyon ni Joan nga nag-atipan sa iya bana nga may Alzheimer’s disease. “Ang isa sang amon labing daku nga mga kinahanglanon,” siling niya, “amo ang makapahuway sa tion kag tion.”

Apang, paano sila makapahuway gikan sa pag-ipit sang ila mga salabton? Si Jennifer, nga nagbulig sa pag-atipan sa iya tigulang na nga mga ginikanan, nagsiling kon paano sia nakatigayon sing paumpaw: “Kon kaisa ginaatipan sang isa ka abyan sang amon pamilya si Nanay sing isa ka adlaw agod nga makapahuway kami.”

Ayhan sarang mo mapapahuway ang manug-atipan paagi sa pagtanyag nga kuhaon anay ang pasyente, kon praktikal ini himuon. Si Joan nagsiling: “Marepreskuhan ako kon may isa ka tawo nga magkuha anay sa akon bana agod nga makaisahanon ako sa makadali.” Sa pihak nga bahin, mahimo mo updan ang pasyente sa iya puluy-an. Bisan diin man sini, posible para sa manug-atipan nga matigayon ang ginakinahanglan gid nga pagpahuwayhuway.

Apang, dumduma nga indi pirme mahapos para sa mga manug-atipan ang magpahuway. Ayhan makonsiensia sila kon malayo sila sa ila hinigugma. “Indi mahapos nga palayuan ang isa ka kahimtangan kag maglingawlingaw ukon magpahuwayhuway,” baton ni Hjalmar. “Daw luyag ko nga didto ako sa tupad niya sa tanan nga tion.” Apang nakasapo sia sing daku nga kalinong sang hunahuna paagi sa pagpahuway kon diutay lamang nga atension ang ginakinahanglan sang iya bayaw nga lalaki. Ginahimos sang iban nga ipaatipan anay sing pila ka oras ang ila hinigugma sa isa ka sentro nga alatipanan.

Ang Katapusan sang Tanan nga Balatian

Sa pagkamatuod, ang pag-atipan sa isa ka hinigugma nga may malala nga balatian isa ka daku gid nga salabton. Walay sapayan, ang pag-atipan sa isa nga hinigugma makalilipay gid kag makaalayaw. Ginasambit sang mga mananalawsaw kag sang mga manug-atipan man ang napabakod nga relasyon sa pamilya kag mga abyan. Ang mga manug-atipan pirme makatuon sing bag-ong mga kinaiya kag mga ikasarang. Madamo ang nakaeksperiensia man sing espirituwal nga mga kaayuhan.

Labing importante, ginapakita sang Biblia nga si Jehova kag ang iya Anak, si Jesucristo, amo ang labing mainawaon nga mga manug-atipan. Ginapasalig kita sang tagna sa Biblia nga ang katapusan sang tanan nga balatian, pag-antos, kag kamatayon malapit na gid. Sa indi madugay, padyaan sang mainulikdon nga Manunuga sang tawo ang matarong nga mga pumuluyo sang duta sing kabuhi nga walay katapusan sa isa ka mapagros gid nga bag-ong kalibutan​—⁠diin “wala sing pumuluyo ang magasiling: ‘Nagamasakit ako.’ ”​—⁠Isaias 33:24; Bugna 21:⁠4.

[Footnote]

[Blurb sa pahina 11]

Ang kaayuhan sang nagabalatian nga tawo direkta nga nasandig sa imo mismo kaayuhan

[Blurb sa pahina 12]

Daku ang mahimo sang suporta sang mabuot nga mga abyan agod makaagwanta ikaw sa tion sang pinakamabudlay nga mga tion

[Kahon sa pahina 12]

Ang Pag-atipan Mahimo Mangin Makapaladya

‘MAKAPALADYA?’ mahimo matingala ang iban. ‘Paano?’ Talupangda palihug kon ano ang ginsugid sang masunod nga mga manug-atipan sa Magmata!:

“Ang pagpaiway sa kaugalingon nga mga tulumuron kag mga handum wala nagakahulugan sing kubos nga kalipay. ‘Mas daku ang kalipay sa paghatag sangsa pagbaton.’ (Binuhatan 20:35) Ang pag-atipan sa isa nga imo ginahigugma mahimo mangin makalilipay gid.”​—⁠Joan.

“Nagapasalamat gid ako nga nakabulig ako sa akon utod nga babayi kag bayaw nga lalaki sang tion nga kinahanglan gid nila ang bulig​—⁠nga indi nila mabayaran. Labi pa nga nagsuod kami sa isa kag isa. Ginalauman ko nga sa pila ka adlaw magamit ko ang eksperiensia nga natigayon ko sa pagbulig sa iban nga yara sa kaanggid nga kahimtangan.”​—⁠Hjalmar.

“Subong sang nasugid ko na sa akon nagabalatian nga abyan nga si Betty sing indi makaisa lang, kapin ang nabaton ko sangsa nahatag ko. Natun-an ko ang kahanuklog kag pagpailob. Natun-an ko nga posible huptan ang isa ka positibo nga panimuot sa idalom sang labing mabudlay nga mga kahimtangan.”​—⁠Elsa.

“Nangin mas mabakod ako nga tawo. Nahangpan ko sing dugang pa kon ano ang buot silingon sang pagsandig kay Jehova nga Dios sa adlaw-adlaw kag tugutan sia nga ihatag ang akon mga kinahanglanon.”​—⁠Jeanny.

[Kahon sa pahina 13]

Kon Nagaduaw sa Isa ka Manug-atipan

• Mamati nga may kahanuklog

• Maghatag sing tinagipusuon nga komendasyon

• Magtanyag sing espesipiko nga bulig

[Retrato sa pahina 10]

Suportaha ang mga manug-atipan paagi sa pagpamalaklon kag pagluto para sa ila, ukon paagi sa pagbulig sa ila sa pag-atipan sa pasyente