Kon Paano ang Organisado nga Krimen Nagaapektar sa Imo

SANG KORESPONSAL SANG MAGMATA! SA JAPAN

Ginatuslok sang lider sang isa ka pamilya sang Mafia ang tudlo sang bag-uhan nga katapo. Nagatulo ang dugo sa laragway sang isa ka “santos.” Pagkatapos, ginasunog ang laragway. ‘Kon isugid mo ang bisan anong sekreto sang organisasyon, pagasunugon ang imo kalag kaangay sining santos,’ amo sina ang ginasiling sang lider sa pamatan-on nga lalaki.

ANG pagsulundan nga maghipos​—⁠sa Italyano, omertà​—⁠nagatago sang organisado nga krimen sa madamong tinuig. Apang, karon, ang mga gang sang mga kriminal nangin ulong-dinalan bisan diin bangod ang indibiduwal nga mga katapo sini nangin informer. Ang pinakalutaw nga tawo nga gin-akusar sining mga pentiti, ukon mga traidor sa Mafia, amo si Giulio Andreotti, nga nangin primer ministro sang Italya sing makapito kag ginaimbestigahan karon bangod sang iya mga koneksion sa Mafia.

Ang mga organisasyon sang mga kriminal bisan diin nagaapektar sa tanan nga sahi sang kabuhi: ang Mafia sa Italya kag sa Estados Unidos, diin ginatawag man ini nga Cosa Nostra; ang mga sindikato sang droga sa Bagatnan nga Amerika; ang Triads sang China; ang yakuza sa Japan. Ang ila malaut nga mga buhat nagaapektar sa aton tanan kag dugang pa nga nagapamahal sang pagkabuhi.

Ginasiling nga sa Estados Unidos ginatunga sang Mafia ang siudad sang New York sa lima ka pamilya, nga nagaganar sing binilyon paagi sa pagpangilkil, paghatag sing proteksion kabaylo sang hamham, pagpautang nga may daku nga interes, sugal, pagnegosyo sing droga, kag prostitusyon. Ginakunukuno nga ang mga pamilya sang Mafia may daku nga impluwensia sa mga unyon sang mga obrero sa pagpanghakot sing basura nga negosyo, trucking, konstruksion, pagpangdul-ong sing kalan-on, kag sa negosyo sa tela. Bangod sang gahom nila sa mga unyon sang mga obrero, sarang nila malubad ang mga sinuay sa trabaho ukon masabotahe nila ang isa ka proyekto. Halimbawa, sa isa ka konstruksion, sa isa ka adlaw ang bulldozer indi mag-andar, sa masunod naman nga adlaw ang preno sang backhoe guba, kag ang mga inhenyero sang proyekto nagapauyaya​—⁠ining mga kahimtangan kag ang dugang pa nagapadayon tubtob magsugot ang kontratista sa ginapangayo sang gang, ayhan hamham ukon mga kontrata sa trabaho. Sa kamatuoran, “ang paghamham sa Gang makapasalig sa mga negosyante nga idul-ong dayon ang ginakinahanglan nila, sing paghidait sa ila mga trabahador kag mangin manubo ang pasweldo,” report sang Time nga magasin.

Sa Colombia duha ka sindikato sang droga ang nagakompetensiahanay tubtob si Pablo Escobar, nga ulo sang sindikato sa Medellín, ginluthang sang 1993. Pagkatapos sadto, ginsolo sang sindikato sa Cali ang negosyo sang cocaine sang kalibutan. Bangod nagganar ini sing $7 bilyones sang 1994 sa Estados Unidos lamang, nangin amo ini ang mahimo pinakadaku nga sindikato sang organisado nga krimen sa kalibutan. Apang nahalitan gid ang sindikato sang gin-aresto sang 1995 ang utok sini nga si José Santacruz Londoño. Walay sapayan, may yara pirme isa nga nalangkag magbulos subong masunod nga agalon.

Sang mapukan ang Salsalon nga Kurtina, ang Ruso nga Mafia nangin internasyonal sa una nga tion. Subong resulta, “ang tagsa ka negosyo sa Rusya dapat makig-angot sa mafia,” siling sang isa ka bangkero nga ginbalikwat sa Newsweek. Bisan sa Brighton Beach, New York, ang Ruso nga Mafia suno sa report nagaganar gikan sa madaya nga mga pahito sa gasolina. Ang mga tag-iya sing salakyan nagabayad sing kapin, samtang ang gobierno nagakapierde sa buhis. Nagapalakat man ang mga gang sa Rusya sing prostitusyon sa Nasidlangan nga Europa. Indi sila masilutan sa ila mga krimen. Sin-o ang mangahas sa pag-atubang sa armado nga mga atleta anay kag mga beterano gikan sa inaway sa Afghanistan?

Pareho man ang kahimtangan sa Sidlangan. Sa Japan, ang mga tawo nga nagatrabaho sa pelikula dapat magpaabot sing tanan nga sahi sang problema luwas kon kilalahon nila ang lokal nga grupo sang mga yakuza kag magbayad sing buhis sa ila. Diri gihapon sa Japan, ang mga bar kag bisan gani ang mga tawo nga nagalakat sa kalye ginapangayuan sing kuwarta kabaylo sang proteksion sa ila. Dugang pa, nakasulod na ang yakuza sa ekonomiya sang Japan paagi sa pag-organisar sang ila mga kompanya, nagapangilkil gikan sa daku nga negosyo, kag nagapakig-angot sa mga sindikato sang krimen sa luwas.

Ang mga organisasyon sang mga kriminal nga may base sa Hong Kong kag Taiwan nagapalapnag man sang ila koneksion sa bug-os nga kalibutan. Luwas sa ila ngalan, nga Triads, diutay lamang ang nahibaluan kon daw ano sila ka organisado. Ang ila maragtas nagsugod sang ika-17 nga siglo, sang magbato ang Intsik nga mga monghe sa mga taga-Manchuria nga nag-agaw sang China. Bisan pa linibo ang ila mga katapo, ginasiling nga ang mga Triads sa Hong Kong nagaporma sing temporaryo nga mga sindikato para sa isa ka espesipiko nga krimen ukon serye sang mga krimen, amo kon ngaa mabudlay sila makilal-an sang pulisiya. Nagaganar sila sing binilyon ka dolyar paagi sa pagbaligya sing heroina kag ginhimo nila ang Hong Kong nga isa ka sentro nga hilimuan sing huwad nga credit card.

Sa iya libro nga The New Ethnic Mobs, nagsulat si William Kleinknecht nahanungod sa krimen sa Estados Unidos: “Sa bag-ong kalibutan sang organisado nga krimen, magluwas sa mga Intsik wala na sing iban nga mga tribo sang mga gangster ang may daku nga palaabuton. . . . Ang Intsik nga mga grupo sang mga kriminal madasig nga nagabakod sa mga siudad sa bug-os nga pungsod. . . . Ikaduha lamang sila sa Mafia sa New York.”

Tuhoy sa isa pa ka porma sang ilegal nga negosyo nga nagagikan sa Hong Kong, ang isa ka opisyal sang Justice Department sang Estados Unidos nagsiling: “Ang ilegal nga pag-esmagol sing mga dumuluong isa ka ebidensia sang organisado nga krimen.” Ginabulubanta sang pila ka opisyal nga 100,000 ka Intsik ang nagasulod sa Estados Unidos sing ilegal kada tuig. Ang kinaandan ilegal nga imigrante dapat magbayad sing dimagkubos $15,000 sa iya pagsulod sa isa ka manggaranon nga pungsod, ang daku nga bahin sini ginabayaran kon makalab-ot na sia sa iya destinasyon. Sa amo, para sa madamo nga imigrante ang kabuhi sa ila ginadamgo nga pungsod nangin isa ka malain nga damgo sang pilit nga pagtrabaho sa mga pabrika kag sa mga balay sang mga alpot.

Bangod wala ikaw nagapakigbahin sa kriminal nga mga buhat, ayhan ginabatyag mo nga indi ikaw apektado sang organisado nga krimen. Apang amo gid bala? Madamo nga giyan sa droga nga nagapuyo sa pila ka kontinente, ang nagahimo sing krimen agod may ibayad sa mga droga nga ginasuplay sang mga sindikato sang droga sa Bagatnan nga Amerika. Ginasigurado sang organisado nga krimen nga ang mga kontrata para sa mga serbisyo publiko ginahatag sa mga kompanya nga konektado sa sini; subong resulta, ang mga banwahanon nagabayad sing kapin. Ang President’s Commission on Organized Crime nagsiling anay nga sa Estados Unidos, “ang organisado nga krimen nagapataas sang mga bili paagi sa pagpangawat, pagpangilkil, paghamham, pagkontrol sa bili sang mga produkto kag pagkontrol sa mga negosyo” sa amo ginapilit ang mga bumalakal sa pagbayad sing “dugang nga bayad” sa Mafia. Gani wala sing bisan sin-o ang makalikaw sa mga epekto sang krimen. Nagabayad kita tanan.

Apang ngaa nagauswag karon ang organisado nga krimen?

[Kahon sa pahina 5]

Ang Mafia​—⁠Ang Ginhalinan Sini

“Ang Mafia nagluntad sa Sicily sang talipuspusan sang Edad Media, diin mahimo nga nagsugod ini subong isa ka sekreto nga organisasyon nga may tulumuron nga pukanon ang paggahom sang nanuhaytuhay dumuluong nga mga nagbihag sa isla​—⁠halimbawa, mga Saracenhon, mga Normanhon, kag mga Katsila. Ang Mafia naghalin kag nagkuha sing mga katapo gikan sa madamo diutay nga pribado nga mga hangaway, ukon mafie, nga ginsuhulan sang mga tag-iya sang duta nga wala didto agod amligan ang ila propiedad gikan sa mga tulisan sa tion sang kagamo nga nagluntad sa daku nga bahin sang Sicily sa sulod sang mga siglo. Sang ika-18 kag ika-19 nga siglo, ang mabakod nga mga buyong sa sining pribado nga mga hangaway nag-organisar sang ila kaugalingon kag nangin gamhanan gid amo kon ngaa nagbato sila sa mga tag-iya sang duta kag nangin solo nga kasuguan sa madamo nga estado, nagapangilkil sing kuwarta gikan sa mga tag-iya sang duta kabaylo sang paghatag nila sing proteksion sa ila mga pananom.” (The New Encyclopædia Britannica) Ang pagpangilkil kabaylo sang proteksion nga ila ihatag amo ang nangin modus operandi nila. Gindala nila ang ila mga paagi sa Estados Unidos, diin nadalahig sila sa sugal, pagpasilabot sa mga unyon sang mga obrero, pagpautang nga may daku nga interes, pagbaligya sing droga, kag prostitusyon.