Pagbantay sa Kalibutan

Yara sa Katalagman nga mga Espesyi

Sa Alemanya, ang Pederal Ministro para sa Palibot nga si Angela Merkel, dayag nga nagpautwas sang iya kabalaka tuhoy sa mataas nga porsiento sang yara sa katalagman nga mga espesyi sa sina nga pungsod. Sa pagpahibalo sang ginpaguwa nga libro tuhoy sa palibot, nga ginbalhag sang departamento, si Merkel nagpahayag sing pila ka makatulublag nga estadistika. Ginabanabana sang mga eksperto nga sa mga sapat nga tumandok sa Alemanya, “40 porsiento sang tanan nga mamalya, 75 porsiento sang mga reptilya, 58 porsiento sang mga amphibian, 64 porsiento sang mga isda sa tab-ang, kag 39 porsiento sang mga pispis ang yara sa katalagman nga mga espesyi,” report sang Süddeutsche Zeitung. Ang mga tanom nahalitan man, kay 26 porsiento sang tanan nga espesyi ang yara sa katalagman. Indi bastante ang nagligad nga mga panikasog nga padiutayon ang katalagman sa kinaugali nga palibot. Si Merkel nagpanawagan para sa “isa ka bag-o nga paagi sa pag-amlig sa kinaugali.”

Pag-amlig sa Kabataan Batok sa mga Manugkidnap

Ang mga ginikanan sa Alemanya nabalaka gid tuhoy sa kaluwasan sang ila kabataan, ilabi na bangod sang hinali nga pagdamo sang ginakidnap nga mga bata nga babayi sa sina nga pungsod. Suno sa Nassauische Neue Presse, si Julius Niebergall, isa ka therapist sang German Association for the Protection of Children, nagpanugda sang pila ka mga tikang sa pagpangandam. Halimbawa, mahimo itudlo sang mga ginikanan sa ila kabataan ang pila ka duog sa alagyan pakadto kag pagpauli halin sa eskwelahan​—⁠isa ka balaligyaan ukon isa ka balay​—⁠diin makapangayo sila sing bulig sa tion sang emerhensia. Dapat man tudluan ang mga bata nga indi magpakighambal sa mga dumuluong ukon tugutan ang mga dumuluong nga tandugon sila. Ginpadaku ni Niebergall nga “dapat mahibaluan sang kabataan nga ginatugutan sila nga magsiling sing indi,” bisan sa mga hamtong. Ilabi na kon nahadlok sa mahimo isa ka manugkidnap, ang mga kabataan kinahanglan nga magpangayo sing bulig sa iban nga mga hamtong. “Palihug buligi ako. Nahadlok ako sa sini nga tawo,” amo ang dapat nga itudlo sa ila nga ihambal.

Masingki nga mga Pasahero

Ginareport sang depasahero nga mga eroplano ang hinali nga pagtaas sang masingki nga panimuot sa bahin sang akig nga mga pasahero. Naugot sa mga butang subong sang atrasado nga mga pagbiyahe kag sang nagakadula nga mga dala, ang mga pasahero “nagadupla sa mga flight attendant, nagapamungkoy sing mga suludlan sang pagkaon kag kon kaisa nagasumbag sa mga empleyado. Sa pila ka higayon, ginaaway pa gani nila ang mga piloto,” report sang The New York Times. Ang mga opisyal labi nga nabalaka sa sinang mga pagpang-away nga nagakatabo sa mga eroplano sa kahawaan, kay mahimo ini magresulta sa mga pagkahulog sing eroplano. Ang isa ka airline nagreport sing mga 100 ka kaso sang pagpang-away paagi sa hambal ukon pisikal kada bulan. Ang Times nagsiling nga “ang nagapanggamo nga mga pasahero lunsay mga lalaki kag babayi, nagkalainlain nga mga rasa, nanuhaytuhay nga pangidaron kag nagakatabo ini sa economy, business ukon first class nga akomodasyon. Mga isa sa tatlo ang nakainom.”

Nagapadayon ang Pag-utod Sang Kinatawo Sang Babayi

Ang female genital mutilation (FGM) isa gihapon ka problema sa madamo nga pungsod, ilabi na sa Aprika, suno sa The Progress of Nations 1996, isa ka tuigan nga report nga ginabalhag sang Nasyones Unidas. Walay sapayan nga ang pila ka pungsod nagpasar sing kasuguan batok sining mapintas nga buhat, mga duha ka milyon ka bata nga babayi ang ginautdan sing kinatawo kada tuig. Kalabanan sang mga biktima nagaedad sing 4 tubtob 12. “Magluwas sa hinali nga kahadlok kag kasakit, ang mga resulta nagalakip sa madugay nga pagdugo, inpeksion, pagkabaw-as, kag kamatayon,” siling sang report. (Sa dugang nga impormasyon tuhoy sa FGM, tan-awa ang Abril 8, 1993, nga guwa sang Magmata!, pahina 24-7.)

Bulig Sang Ido Para sa mga Kuyapon

Sa Inglaterra ang mga ido ginahanas sa pagpaandam sa mga kuyapon tuhoy sa indi malikawan nga pag-atake. Makahatag ini sa pasyente sing nagakaigo nga tion nga makahanda para sa atake, report sang The Times sa London. “Subong resulta sang pagpadya sa ido sa pagtaghol sini sa tion sang pag-atake,” paathag sang manedyer sa isa ka charity nga nagaespesyalisar sa paghanas sang mga ido para sa may sablag nga mga tawo, “natun-an sang ido ang mga palatandaan kag mga sintoma nga ginapakita sang mga may balatian sa wala pa ang pag-atake. Sanglit nahibaluan sini nga ang pagtaghol sa pagpaandam sa nagapakari nga pag-atake sang kuyap magaresulta sa isa ka padya, ang ido labi pa nga nag-abtik sa amo nga mga palatandaan.”