Pagbatas sa mga Epekto Sini
NAGAHIGDA sa ospital nga may paralisado nga mga butkon kag batiis, ginpamangkot ni Gilbert ang iya doktor: “Magamit ko pa bala ang akon butkon kag batiis?” Nabatian ni Gilbert ang makahalangkat nga sabat: “Kon maghimakas ka sing labi, mas madasig nga magamit mo ang imo mga butkon kag batiis, kag mas madasig nga mahimo mo ini.” Nagsabat sia: “Himuon ko!” Ang pisikal nga terapiya upod ang positibo nga pagtamod nakabulig sa iya sa edad nga 65, nga makahalin sa wheelchair padulong sa isa ka walker, nian sa baston kag tubtob nga nakabalik sia sa trabaho.
“Ang kalabanan sang karon nga rehabilitasyon pagkatapos sang stroke nagapati sa ideya nga kon nahalitan ang isa ka bahin sang utok, sarang masalo sang iban nga bahin ang papel sang nahalitan nga bahin. Ang isa ka katuyuan sang terapiya amo ang pagpukaw sa ikasarang sang iban nga bahin sang utok kag pahulagon ini agod tugutan ang utok nga makaorganisar liwat kag makapasibu,” siling sang mga mananalawsaw nga sanday Weiner, Lee, kag Bell. Apang, ang pag-ayo nasandig man sa iban pa nga mga butang, subong sang bahin sang utok nga naapektuhan sang kabaskugon sang stroke, sang kabug-usan nga panglawas sang indibiduwal, sang kalidad sang pagbulong, kag sang pagsakdag sang iban.
Pagsakdag Sang Pamilya kag Sang mga Abyan
Ginpaidalom si Erikka sa rehabilitasyon sang pag-ehersisyo sa sulod sang tatlo ka tuig, nga nagatuon sa paglakat kag paggamit sang tuo niya nga kamot bangod naparalisado ang iya wala nga kamot. Ginsugid niya kon ano ang nakabulig sa iya nga makalandas: “Ang importante sa tanan amo ang pag-unong sa akon sang akon bana kag mga abyan. Ang paghibalo nga palangga nila ako nagpabaskog sa akon, kag nagpagsik ako sang ginapalig-on nila ako nga indi mag-ampo.”
Ang mga katapo sang pamilya nangin mga kabulig sa pag-ayo sang ila mga hinigugma. Kinahanglan pamangkuton nila ang mga doktor kag panilagan ang mga terapiya nga kinahanglan padayunon sa balay agod indi mauntat ang nahimo nga mga pag-uswag. Ang paumod, kaayo, paghangop, kag pagpalangga nga ginpakita sang mga miembro sang pamilya kag sang mga abyan nagahatag sing malig-on nga emosyon nga makabulig sa pagtuon liwat sa paghambal, pagbasa, kag iban pa nga mga ikasarang sa matag-adlaw nga kabuhi.
Ginabulubalanse ang pagpalig-on kag pag-uluangga, nangabudlay sing lakas si John agod buligan ang iya asawa nga si Ellen sa pag-ehersisyo kag terapiya. Ginalaragway niya ang mga pagpanikasog sang iya pamilya: “Wala namon ginapabayaan nga maluoy si Ellen sa iya kaugalingon. Ginapilit namon sia kon kaisa, apang pirme namon ginabinagbinag ang iya mga limitasyon kag ginabuligan sia. Madali sia masaklaw, gani nagahalong gid ako nga indi sia mahul-an.”
Sang nakahambal na liwat si Ellen sa bulig sang terapista sa paghambal, ginbuligan sia ni John. “Ang paghimo sing mga butang nga magkaupod isa ka paagi sang pagpalig-on, gani ginbasa namon sing matunog ang Biblia sa isa kag isa, nga nakabulig nga mag-uswag ang iya paghambal. Subong man, sing amat-amat, nakigbahin kami sa ministeryo, kay mga Saksi ni Jehova kami. Sa sining paagi mapaambit ni Ellen sa iban ang amon paglaum sa palaabuton. Isa ini mismo ka terapiya para kay Ellen.” Pagkatapos sang tatlo ka tuig, daku ang gin-uswag ni Ellen.
Ang pagpalig-on kag kusog nga mahatag sang mga abyan indi gid dapat pagpakadiutayon, kay daku ang mabulig sini sa pag-ayo sang isa nga nastroke. Ang medikal nga pamantalaan nga Stroke nagreport nga ang isa nga nastroke nga ginahatagan sing sosyal nga pagsakdag natalupangdan nga mas madasig nga nagaayo kag may daku nga pag-uswag sa paghulag, bisan sa tunga sang mga pasyente nga nastroke sing grabe.”
Ginapasalamatan gid ni Bernie ang pagsakdag sang iya mga abyan. Ginpahanumdom niya kami: “Ang pagduaw sang mga abyan daku nga bulig sa pag-ayo. Ang mahinuklugon nga tingog kag mainulikdon nga panimuot nagapabaskog sing pagsalig sa kaugalingon. Bisan nga indi kinahanglan nga hambalan pirme ang mga diperensia sang isa, ang pagkilala sa bisan ano nga pag-uswag makapalig-on gid.” Ano ang mahimo naton agod makabulig sa sadtong nagatinguha nga mag-ayo sa epekto sang stroke? “Regaluhi sia sing bulak,” panugda ni Bernie, “ukon magpaambit sing Makasulatanhon nga ideya ukon eksperiensia. Nakabulig ini sa akon sing daku.”
Nasapwan ni Melva, isa ka tigulang na nga nastroke nga nabuligan sia sang pagpangamuyo sa iya sang isa niya ka utod sa espirituwal. Ginapanugda man ini ni Gilbert, nga nagasiling: “Ginapakita mo nga nagaulikid gid ikaw kon nagapangamuyo ka upod sa iban.” Si Peter, nga nagburon ang panulok bangod sa stroke, nagapasalamat kon nahangpan sang iban ang iya mga limitasyon kag nagahinguyang sing tion agod basahan sia.
Ang pagbulig sa isa sa pagpakadto-pakari sa rehabilitasyon isa man ka mahigugmaon nga hulag. Ang pagpat-od nga ang balay sang nastroke wala sing peligro kinahanglanon man. Ang pagkatumba isa gid ka katalagman kon may problema sia sa pagbalanse. Halimbawa, ginpasalamatan ni Gilbert ang maluluy-on nga bulig sang mga abyan, nga lakip sa iban pa nga butang, ginbutangan nila sing uluyatan ang iya paliguan subong proteksion.
Pagtuon Kon Paano Makabulig
Ang mga pagbag-o sing modo kag ang pagkapalahibi makahuluya para sa biktima sang stroke, kag makatulublag man sa mga nagatulok nga wala makahibalo kon ano ang ila himuon. Apang, paagi sa pagtuon kon paano makabulig, mabuligan sang mga abyan ang isa nga nastroke nga indi pagpainon ang iya kaugalingon gikan sa iban nga mahimo magresulta. Sa masami, nagalaka ang paghibi. Apang kon maghibi sia, magpabilin nga kalmado kag unungi sia, nga nagahambal sing kon ano ang luyag mo mabatian kon ikaw ang sa iya kahimtangan.
Labaw sa tanan, magpalambo sing diosnon nga paghigugma sa sadtong ang ila balatian nagbag-o sa personalidad nga nakilal-an mo anay. Mahangpan nila ang imo ginabatyag, kag, nagaapektar man ina sang ila reaksion sa imo. Si Erikka nagkomento: “Mahimo nga indi ko na mapasag-uli kon ano ako sang una. Apang wala sing bisan sin-o nga magpaabot sina sa isa nga nastroke. Dapat tun-an sang mga himata kag mga abyan nga higugmaon kon ano sia. Kon usisaon nila sing maayo ang iya personalidad, masapwan nila nga yara pa gihapon ang iya pinakamaayo nga kinaiya sadto.”
Nagakadula ang pagtahod sa kaugalingon kon ang isa indi makahambal ukon indi mahangpan. Paagi sa pagtinguha nga sugilanunon sila, mapalig-on sang mga abyan ang importansia sadtong nasablagan ang panghambal. Si Takashi nagsiling: “Ang akon panghunahuna kag pagbatyag wala magbag-o. Apang, daw ginalikawan ako sang mga tawo bangod nabudlayan sila makigsugilanon sa akon. Nabudlayan ako makigsugilanon sa mga tawo, apang kon may isa nga nagapalapit kag nagasugilanon sa akon, daku gid ini nga pagpalig-on sa akon kag nagakalipay gid ako!”
Ang masunod amo ang pila ka panuytoy nga makabulig sa aton nga mabuligan kag mapalig-on yadtong may problema sa paghambal.
Ang kalabanan nga stroke wala nagaapektar sa kaalam. Ang kalabanan nga tawo nga nastroke nagapabilin nga alisto sa panghunahuna, bisan nga mabudlay mahangpan ang ila paghambal. Indi maghambal nga nagapakanubo sa ila ukon sing binatabata. Tahura sila.
Mamati sing mapinaumuron. Mahimo nga nagakinahanglan sila sing tion sa pagbalay sing isa ka ideya ukon sa pagtapos sing isa ka tinaga, prase ukon dinalan. Dumduma, ang labing mainulikdon nga manugpamati wala nagadali sa pagpamati.
Indi magpakunokuno nga nahangpan mo sia kon indi ini matuod. Maluluy-on nga magsiling: “Pasensia ka na. Indi ko ikaw mahangpan. Tilawan naton liwat sa masunod.”
Maghambal sing malagday kag maathag sa normal nga tuno.
Maggamit sing malip-ot nga mga dinalan kag pamilyar nga mga tinaga.
Maggamit sing mga pamangkot nga ginasabat sing huo ukon indi, kag pasabta sia. Dumduma nga mahimo nga indi nila mahangpan ang imo mga tinaga.
Pahinayi ang iban nga tunog.
Paglandas, Upod sa Mahigugmaon nga Pagsakdag ni Jehova
Samtang importante nga mahibaluan ang gintunaan sang imo stroke, bangod makabulig ini sa imo nga maghulag kag mabuhinan ang katalagman nga mastroke sa ulihi, ang pagkontrol sa resulta nga kahadlok importante man. Si Ellen nagpanugiron: “Ang mga pinamulong sang Dios sa Isaias 41:10 nakalugpay gid sa akon. Ini nagasiling: ‘Indi magkahadlok, kay kaupod mo ako. Indi matingala, kay ako ang imo Dios. Palig-unon ko ikaw. Buligan ko gid ikaw. Uyatan ko gid ikaw sang akon tuo nga kamot sang pagkamatarong.’ Nangin matuod gid sa akon si Jehova, nga nagpaisog sa akon.”
Nakabulig man ang Biblia nga malandas ni Anand ang iya kalisod: “Daku ang nabulig sini sa akon, kay padayon nga ginapapagsik kag ginapaumpawan ako sini.” Ang problema ni Hiroyuki amo ang kon paano makabenepisyo sa Kasulatan, sanglit indi sia makakonsentrar. Sia nagasiling: “Nalugpayan ako paagi sa pagpamati sa mga tulun-an sang Biblia sa mga audiocassette.”
Si apostol Pablo nagsiling: “Sang maluya ako, nangin makusog ako.” (2 Corinto 12:10) Ang espiritu ni Jehova amo ang nakabulig kay Pablo nga mahimo ang indi niya sarang himuon. Yadtong nastroke makasalig man kay Jehova para sa espirituwal nga kusog. Si Erikka nagapaathag: “Kon maayo ang aton panglawas kag ginahimo ang tanan sa aton kaugalingon nga kusog, mahimo nga wala naton ginahatagan si Jehova sing daku nga kahigayunan nga buligan kita. Apang ang akon kasablagan nakabulig sa akon nga mapalig-on ang akon kaangtanan sa iya sa pinasahi gid nga paagi.”
Ang mga Nagaatipan Makatigayon Sing Bulig
Ang mga nagaatipan nagakinahanglan sing bulig sa ila importante nga papel. Diin sila makatigayon sing bulig? Ang isa ka duog amo ang sa sulod sang pamilya. Ang tagsa ka miembro dapat makigbahin sa pag-atipan. Ginasugid ni Yoshiko kon paano sia ginbuligan sa emosyon sang iya mga anak nga lalaki: “Ginapamatian nila ang akon mga problema subong nga daw ila man ini.” Dapat mahibaluan sang mga miembro sang pamilya ang tanan nga matigayon nga impormasyon agod matun-an nila kon paano atipanon ang biktima sang stroke kag subong man kon paano pakigbagayan ang mga pagbag-o sa personalidad sang ila hinigugma.
Sin-o pa ang mahimo makabulig sa mga nagaatipan? Si David kag ang iya pamilya nangayo sing bulig para kay Victor sa ila espirituwal nga pamilya sa sulod sang kongregasyon sang mga Saksi ni Jehova: “Ginbuligan nila kami. Nagabinuslanay sila nga nagatulog kon kaisa sa amon balay agod atipanon si Victor sa bug-os nga gab-i.”
Ang tagsa ka manug-atipan dapat makabatyag sing mainit nga gugma kag pagbulig sang iya espirituwal nga pamilya. Apang ang iban nabudlayan mangayo sing bulig. Si Haruko nagpaathag: “Masami ako ginahambalan: ‘Kon nagakinahanglan ikaw sing bulig, pahibalua lang kami sa gilayon.’ Apang bangod nahibaluan ko kon daw ano kasako ang tanan, nagapangalag-ag ako nga mangayo sing bulig. Nagapasalamat gid ako kon ang mga tawo nagatanyag sing bulig sa espisipiko nga paagi: ‘Mabuligan ko ikaw sa pagpaninlo. Ano nga adlaw ang matawhay sa imo?’ ‘Puwede ako makapanindahan para sa imo, luyag mo bala nga agihan ko ikaw subong?’ ”
Ang asawa ni Kenji nastroke; apang, nasarangan niya nga atipanon sia. Nasapwan niya nga paagi sa pangamuyo matugyan niya ang iya mga lulan kay Jehova. Sang ulihi, indi na makahambal ang iya asawa, kag bangod sina, wala na sing masugilanon si Kenji. Apang nagabasa sia sing Biblia kada adlaw. Sia nagsiling: “Nagapahanumdom ini sa akon sa mapinalanggaon nga pag-ulikid ni Jehova sa sadtong may buong nga espiritu, kag nakabulig ini sa akon nga indi mapung-awan kag masubuan.”
Ang pagsalig sa espiritu ni Jehova makabulig kon daw ginadaug kita sang aton emosyon. Si Yoshiko, nga nakigbagay sa pagbag-o sing personalidad sang iya bana kag sang iya pagkamaakigon pagkatapos nga mastroke, nagpanugiron: “Kon kaisa daw matiyabaw na gid ako. Sa amo nga mga tion pirme ako nagapangamuyo kay Jehova, kag ang iya espiritu nagapakalma sa akon.” Subong pagpasalamat sa pag-unong sa iya ni Jehova, wala niya gintugutan ang bisan ano nga butang nga magsablag sa iya Cristianong pagkabuhi. Regular sia nga nagatambong sa Cristianong mga miting, nagapakigbahin sa ministeryo, kag personal nga nagatuon sing Biblia. “Paagi sa paghimo sang akon bahin,” siling ni Yoshiko, “nahibaluan ko nga indi gid ako pagpabay-an ni Jehova.”
Kon nagautwas ang mga kabalaka, pirme ako ginapamatian ni Jehova. Si Midori, nga ang iya bana nastroke, naumpawan sa katunayan, nga ginasulod ni Jehova ang tanan niya nga luha sa iya “suludlan” sa malaragwayon nga paagi. (Salmo 56:8) Nadumduman niya ang mga pinamulong ni Jesus: “Indi magkabalaka tuhoy sa masunod nga adlaw.” Nagsiling sia: “Desidido na ako nga mangin mapainumuron tubtob mag-abot ang bag-ong kalibutan.”—Mateo 6:31-34.
Pag-atubang sa Daku nga mga Limitasyon
Matuod nga sa ila sentro sang rehabilitasyon ang iban nakaeksperiensia sing tumalagsahon nga pag-ayo, apang ang iban nakatigayon lamang sing diutay nga kaumpawan. Ano ang makabulig sa ila nga mabaton ang ila mga limitasyon, malala man ini ukon nagalawig?
Si Bernie, nga indi na makahulag sing maayo bangod sa stroke, nagasabat: “Ang kalipay sang akon paglaum nga mabuhi sing dayon sa paraiso nga duta kag ang pagpangamuyo sa akon langitnon nga Amay, si Jehova, nakabulig sa akon nga mabaton sing kalmado ang akon mga limitasyon.”
Ina nga paglaum nakabulig kay Erikka kag sa iya bana, si Georg, nga mabaton ang iya mga limitasyon kag malipayon gihapon nga nagakabuhi. Si Georg nagpaathag: “Ang Dios nagasaad sa aton sing isa ka adlaw sang bug-os nga pag-ayo. Gani wala namon ginapamensar sing tuman ang kasablagan. Sa pagkamatuod, ginahimo namon ang tanan namon nga masarangan para sa panglawas ni Erikka. Apang sarang mo mabaton ang dihimpit nga mga pagpanghikot sang mga kaunuran kag pensaron ang mas positibo nga mga butang.”—Isaias 33:24; 35:5, 6; Bugna 21:4.
Sa mga kaso nga daw wala na sing kahigayunan nga mag-ayo, ang bulig sang pamilya kag sang mga abyan labi nga kinahanglanon. Mabuligan nila ang biktima nga makabatas tubtob sa tion nga ayuhon sang Dios ang tanan nga problema sa panglawas.
Ang paghibalo nga may maayo nga palaabuton para sa mga biktima sang stroke kag sa ila mga pamilya kon mapasag-uli na ang maayong panglawas nagabulig sa ila nga magkabuhi sa matag-adlaw. Busa mahulat nila sing mapainumuron ang kaumpawan sa tanan nga pag-antos, sa bag-ong kalibutan sang Dios nga malapit na mag-abot. (Jeremias 29:11; 2 Pedro 3:13) Samtang wala pa, ang tanan nga nagapalapit kay Jehova makasalig nga bisan sa karon buligan niya kag sakdagon sila sa pagbatas sa makahalapay nga mga epekto sang stroke.—Salmo 33:22; 55:22.
[Kapsion sa pahina 12]
Ang mga pamilya kag mga abyan makabulig sa mga biktima nga makabatas tubtob sa pag-abot sang tion nga bulngon sang Dios ang tanan nga balatian