Makadalayaw nga Natukiban sa Mata
MADUGAY na nahibaluan sang mga sientipiko nga ang mga mata sang mga mamalya may mga neuron nga sensitibo sa kasanag kag nagakontrol sang biolohiko nga orasan sang lawas. Madugay na ginapatihan nga ining hilikuton sa pagmutik sa kasanag ginahimo sang nakilal-an na nga mga selula sa mata nga ginatawag mga rod kag cone. Apang sang 1999, report sang balasahon nga Science, natukiban sang mga manugpanalawsaw nga “ang mutant nga mga ilaga nga wala sing mga rod kag cone [nga sa amo mga bulag] may yara gihapon sensitibo sa kasanag nga mga orasan.” Nagdul-ong ini sa paghinakop sang mga manalawsaw nga “may iban pa nga mga selula sa mata nga sensitibo sa kasanag.”
Natukiban na karon ining mabudlay makita nga mga sensor ukon mga selula sa mata nga makamutik sang kasanag. Bisan pa nagasamo ini sa nagaporma sing larawan nga mga rod kag cone, ang mga sensor may “nahamulag nga sistema sa mata, nga nagapanghikot kaupod sining nagaporma sing larawan nga sistema sa mata,” paathag sang Science. Ang buluhaton sining bag-o lang matukiban nga sistema nagalakip sang pagkontrol sa kadakuon sang kalimutaw kag pagpatubas sing melatonin, pagpasibu sa biolohiko nga orasan sang lawas agod magdungan sa siklo sang kasanag kag kadulom, kag iban pa nga mga buluhaton. Mahimo gani nga may epekto ini sa pagbulubag-o sang panimuot.
Talalupangdon nga indi sensitibo ining mga sensor sang kasanag sa malip-ot nga mga pag-igpat-igpat sang kasanag, agod indi sini magumon ang orasan sang lawas, kundi sa mas malawig lang nga mga pagbag-o sa kasilaw sang kasanag. Ginlaragway sang isa ka sientipiko ang natukiban nga “makadalayaw,” nagadugang nga “ini ang pinakamaayo nga natukiban tubtob karon agod masabat ang palaligban tuhoy sa kon ano ang photoreceptor sa mga mamalya.”
Maathag, samtang nagadamo ang aton natun-an nahanungod sa kabuhi, nagadamo man ang aton makita nga ebidensia sa masami mabudlay hangpon, apang maalamon gid, nga desinyo. Ini nga mga ihibalo nagapahulag sa madamo nga ipabutyag man sa Manunuga ang mga pulong sang pagdayaw sa Biblia: “Magadayaw ako sa imo bangod sa makahalangawa nga paagi ginhimo ako sing makatilingala. Ang imo mga binuhatan makatilingala, subong nahibaluan sing maayo sang akon kalag.”—Salmo 139:14.