LARAWAN SANG KASAYSAYAN
Gintabog sang Espanya ang mga Morisco
Ginapatihan nga halos tanan nga ginhimo sang mga Espanyol sa sining masubo nga sugilanon may impluwensia sang simbahan. Makabenepisyo ka gid kon basahon mo ini.
GUSTO sang monarkiya sang Espanya nga mangin Cristiano nga Estado sila nga may isa lang ka kasuguan. Ginakabig nga erehes ang mga Morisco, gani daku kuno nga sala sa Dios kon magpabilin sila sa Espanya. Pagligad sang malawig nga tinuig, nakahimo gid man sing desisyon. Ano ini? Dapat sila tabugon!a
GINPUERSA NGA MAGPAKUMBERTIR
Sa sulod sang ginatos ka tuig, ang mga Moor sa Espanya—isa ka minoriya nga Muslim nga ginatawag nga Mudéjar—nga nagaistar sing malinong sa mga lugar nga ginakontrol sang Katoliko. Sa pila ka lugar, may tion nga nangin legal sila nga pumuluyo kag ginpasugtan sila nga sundon ang ila kaugalingon nga kasuguan, kustombre, kag relihion.
Pero sang 1492, napierde sang Katoliko nga monarkiya nga sanday Ferdinand II kag Isabella ang Granada, ang katapusan nga bahin sang Iberia nga ginakontrol sang Muslim. Kabaylo sang ila pagsurender, ginhatagan ang mga Moorish sing kinamatarong nga pareho sa mga Mudéjar. Pero, ginhingabot kag gin-ipit pa gid sang ulihi sang mga lider sang Katoliko ang mga Muslim nga sakop nila para magpakumbertir. Namatok ang mga Moor sa paglapas sang kasugtanan. Gani sang 1499, nagribok sila. Gintapna ini sang mga soldado sang gobierno. Pero sang ulihi, ginakumbertir ukon ginatabog ang mga Muslim sa lainlain nga lugar. Gintawag sang mga Espanyol nga mga Morisco ang mga nakumbertir nga nagpabilin sa Espanya.
“INDI MAAYO NGA MGA CRISTIANO UKON MATUTOM NGA MGA SAKOP”
Sang 1526, gindumilian ang Islam sa bug-os nga Espanya, pero madamo gihapon nga Morisco ang sekreto nga nagasimba. Halos tanan sila nagpabilin sa ila kultura.
Sang primero, ginpasugtan ang mga Morisco sang ila pakulahaw nga pagpati sa Katoliko. Kay man mapuslanon sila nga mga trabahador kag manugbayad sang buhis. Pero ginakaugtan sila kay wala sila nagasunod sa ginahimo sang mga Katoliko, amo nga ginapigos sila sang gobierno kag sang mga tawo. Mahimo nga nagbaskog pa gid ang pagpamigos bangod ginaduhaduhaan sang simbahan ang ila katutom.
Wala madugay, ginpuersa sila. Sang 1567, nagmando si Hari Philip II nga dumilian ang lenguahe, pamayo, kustombre, kag mga tradisyon sang mga Morisco. Bangod sini, nagrebelde sila liwat kag nakig-away.
Ginabulubanta nga mga 300,000 ka Morisco ang napilitan nga maghalin sa Espanya bangod sa grabe nga pag-antos
Suno sa mga historian, ang mga manuggahom sang Espanya kumbinsido nga ang “mga Morisco indi maayo nga mga Cristiano ukon matutom nga mga sakop.” Gani, ginpasibangdan sila nga nagapakig-alyansa sa mga kaaway sang Espanya—mga pirata sang Barbary, Pranses nga Protestante, kag mga Turko—nga luyag magsakop sang ila lugar. Bangod sang diskriminasyon kag kahadlok nga magtraidor ang mga Morisco, nagdesisyon si Philip III nga tabugon sila sang 1609.b Sang masunod nga mga tinuig, ginhingabot ang mga ginasuspetsahan nga mga Morisco. Sa sining makahuluya nga paagi nangin puro nga Katoliko ang Espanya.
a Sa Espanyol, ang Morisco nagakahulugan sing “Gamay nga mga Moor.” Gingamit sang mga historian ining wala nagapakanubo nga termino para patuhuyan ang may Muslim nga ginhalinan nga nagpakumbertir sa Katoliko kag nag-istar sa Iberian Peninsula pagkatapos mapierde ang katapusan nga ginharian sang Muslim didto sang 1492.
b Ginabulubanta man sang mga historian nga indi magnubo sa isa ka manuggahom sang Espanya ang nakapanginpulos sa nakumpiskar nga mga pagkabutang sang mga Morisco.