Pagpangita sing Bag-ong Kalibutan nga Kahimusan
WALA sing mapa nga makatudlo sa aton sa kon diin kita nagapadulong, sa sining bag-ong kalibutan nga aton ginahimo. Samtang ginabalikid sang kalibutan ang siam ka dekada sang inaway, pinuyas, suspetsa, paabuton man naton—ang bag-ong siglo, kag ang bag-ong milenio, sang paghidait, kahilwayan kag kabuganaan.”
Amo sina ang ginsiling ni George Bush nga presidente sang E.U. sadtong Enero 1, 1990. Sa kaanggid nga mensahe, si Mikhail Gorbachev nga presidente sang Sobyet nagpanugda nian sang kooperasyon sa katuigan 1990 agod dulaon “sa kalibutan ang kahadlok kag dipagsalig, ang dikinahanglanon nga mga hinganiban, ang karaan nga mga ideya sa politika kag mga doktrina sa militar, kag artipisyal nga mga kal-ang sa ulot sang mga tawo kag mga estado.” Amo sina ang ginreport sang Mainichi Daily News sang Japan sadtong Enero 3, 1990.
Sing maathag, daku gid ang ginapaabot. Amo gihapon sini pagligad sang isa ka tuig. Sa State of the Union nga mensahe sang Enero 29, 1991, indi direkta nga ginpatuhuyan ni Presidente Bush ang inaway sa Persian Gulf kag nagsiling: “Indi lamang isa ka diutay nga pungsod [Kuwait] ang ginataya, isa ini ka daku nga ideya—bag-ong kalibutan nga kahimusan diin ang lainlain nga mga pungsod ginahiusa sa isa ka tulumuron agod matigayon ang bug-os uniberso nga ginahandum sang katawhan: paghidait kag kalig-onan, kahilwayan kag kahimtangan sa diin kasuguan ang nagapangibabaw.”
Indi Hilway sa Problema nga Pagpangita
Madamong mga problema ang nagaupang sa tawo sa pagpangita niya sang bag-ong kalibutan nga kahimusan. Ang armado nga mga inaway pat-od gid nga nagabalabag. Nahanungod sa inaway sadto sa Iraq kag Kuwait, ang Time magasin sang Enero 28, 1991, nagsiling: “Sa paghulog sang mga bomba kag paglupad sang mga misil, ang mga paglaum para sa bag-ong kalibutan nga kahimusan nagahatag sing lugar para sa pamilyar nga kagamo.” Ang magasin nagdugang: “Wala sing isa ang dapat maghunahuna nga ang ginapabugal nga bag-ong kalibutan nga kahimusan yara na ukon malapit na.”
Wala pa gid matigayon ang internasyonal nga kooperasyon, kag nagapugong ini sa mga panikasog sang tawo nga ipasad ang bag-ong kalibutan nga kahimusan. Sa isa ka report nga nagguwa sa publikasyon nga The World & I (Enero 1991), ang mga eskolar nag-usisa sa “nagaluntad nga mga pagsulundan sa luwas sang mga superpower kag sa mahimo nga epekto sini sa bag-ong kalibutan nga kahimusan.” Ang editor naghinakop: “Ginapakita sang maragtas nga ang linya sa ulot sang inaway kag paghidait maayo sa labing maayo nga mga tion. Ang internasyonal nga kooperasyon, labi na sa ulot sang dalagku nga mga kagamhanan, kinahanglanon sa madinalag-on nga pagliton halin sa Cold War pakadto sa bag-ong kalibutan nga kahimusan.”
Ang mga problema sa palibot nagabalabag man sa bag-ong kalibutan nga kahimusan nga ginahanduraw sang madamo. Sa State of the World 1991 (report sang Worldwatch Institute), si Lester R. Brown nagsiling: “Wala sing isa ang makasiling sing pat-od kon kaangay sang ano ang bag-ong kalibutan. Apang kon magadihon kita sang isa ka matahom nga palaabuton para sa masunod nga kaliwatan, nian ang daku nga panikasog nga kinahanglanon agod mabaliskad ang pagnubo sang palibot sang planeta magapangibabaw sa kalibutan sa mga dekada nga magaabot.” Ang report nagasiling nga ang pagdagta sa hangin “naglab-ot sa makatalagam sa kapagros nga nibel sa ginatos ka mga siudad kag sa nagahalit sang patubas nga nibel sa madamong mga pungsod.” Ini nagdugang: “Samtang nagadamo ang kadamuon sang mga tawo nga nagapuyo sa planeta, ang kadamuon sang espesyi sang tanum kag sapat naganubo. Ang paglaglag kag pagdagta sa puluy-an sang mga sapat nagabuhin sang biolohiko nga pagkatuhay sang duta. Ang pagtaas sang temperatura kag paglaglag sa ozone layer nagadugang sa kapierdehan.”
Sing maathag, nian, ang pagpangita sang tawo sing bag-ong kalibutan nga kahimusan puno sing problema. Magamadinalag-on bala ang pagpangita? Masiling bala naton nga ang bag-ong kalibutan malapit na? Kon amo, paano ini magaluntad?