Daw Ano ka Makalilipay nga Maglingkod sa Latok ni Jehova!
Panugiron ni Ernst Wauer
Karon mahapos para sa akon ang magtambong sa mga miting sang mga Saksi ni Jehova, ang magtuon sang Biblia, kag ang magbantala sang maayong balita sang Ginharian. Apang, indi pirme nga amo sini diri sa Alemanya. Sang si Adolf Hitler isa anay ka diktador, kutob sang 1933 tubtob 1945, ang pagpakigbahin sa sinang Cristianong mga hilikuton nagakinahanglan sing pagbutang sa katalagman sang kabuhi.
ISA ka tuig antes naggahom si Hitler, sadtong 30 anyos ako, nasugilanon ko primero ang mga Saksi ni Jehova sa Dresden. Sang Enero 1935, gindedikar ko ang akon kaugalingon kay Jehova kag ginpabutyag ang akon handum nga magpabawtismo. Gindumilian na sadto sang 1933 ang aton hilikuton, gani ginpamangkot ko ang akon kaugalingon: “Nahibaluan mo bala kon ano ang kahulugan sang imo desisyon? Ginabutang mo sa katalagman ang imo pamilya, panglawas, trabaho, kahilwayan, kag bisan ang imo kabuhi!”
“Gin-isip ko na ang bili, kag handa ako sa paghimo sang kabubut-on sang Dios kag sa pagpanginmatay tungod sini,” sabat ko.
Bisan antes ako nabawtismuhan, nagsugod ako sa pagbantala sa pamalaybalay. Sa isa ka ganhaan, nasugilanon ko ang unipormado nga SS (Blackshirts/Pinili nga Guardia ni Hitler) nga lamharon nga lider, nga nagsinggit: “Nakahibalo ka bala nga ginadumili ini? Matawag ako sing pulis!”
“Sige. Nagahambal lang ako nahanungod sa Biblia, kag wala sing kasuguan batok sa sini,” kalma nga sabat ko. Nian nagkadto ako sa masunod nga ganhaan kag gilayon nga ginpasulod sang mainabyanon nga tawo. Wala sing natabo sa akon.
Sang ulihi gintugyan sa akon ang pag-atipan sa isa ka grupo sa pagtinuon nga may lima tubtob pito ka Saksi nga nagatipon kada semana. Gintun-an namon ang mga guwa sang Ang Lalantawan nga gin-ismagol pasulod sa Alemanya halin sa kaingod nga mga pungsod. Gani, walay sapayan sang pagdumili, tayuyon kami nga nagalingkod sa “latok ni Jehova” agod magbakod sa espirituwal.—1 Corinto 10:21.
Pag-antos sing mga Pagtilaw
Sang 1936, si J. F. Rutherford, presidente sang Watch Tower Society, nagduaw sa isa ka asambleya sa Lucerne, Switzerland, kag gin-agda ang mga kauturan nga may posisyon sang teokratikong pagdumala sa Alemanya nga magtambong. Sanglit ang pasaporte sang madamong mga kauturan ginkompiskar kag madamong mga kauturan ang ginabantayan sing maayo sang mga pulis, pila lamang ang makatambong. Ang utod nga nagatatap sang hilikuton sa Dresden nagpangabay sa akon nga irepresentar sia sa Lucerne.
“Apang indi bala nga tama pa sa akon ka bata kag indi eksperiensiado?” pamangkot ko.
“Ang importante karon,” pasalig niya sa akon, “amo ang pagkatutom. Amo sina ang panguna nga butang.”
Wala magdugay nga nakabalik ako halin sa Lucerne, gindakop ako kag gilayon nga napahilayo sa akon asawa, nga si Eva, kag sa amon duha ka magagmay nga mga kabataan. Sang manugpakadto ako sa hedkuwarter sang polisiya sa Dresden, gintinguhaan ko nga dumdumon ang isa ka teksto sa pagtuytoy sa akon. Nagsulod sa akon hunahuna ang Hulubaton 3:5, 6: “Salig kay Jehova sa bug-os mo nga tagipusuon kag dili magsandig sa imo kaugalingon nga paghangop. Sa tanan mo nga dalanon kilalaha sia, kag magatuytoy sia sa imo mga banas.” Ang pagdumdom sa sining teksto nagpabakod sa akon para sa primero nga interogasyon. Pagkatapos ginkandaduhan ako sa isa ka diutay nga selda, kag sa makadali nagbatyag ako nga ginbiyaan. Apang ang hanuot nga pagpangamuyo kay Jehova nagpuno sa akon sing paghidait.
Ginpamatbatan ako sang hukmanan nga mabilanggo sa 27 ka bulan. Ginbilanggo ako nga isahanon sing isa ka tuig sa Bautzen. Isa ka bes, ang isa ka retirado nga hukom—may ginbuslan sia—nagbukas sang ganhaan sang akon selda kag nagsiling sing mahinuklugon: “Nakahibalo ako nga wala ka ginatugutan sa pagbasa sing bisan ano, apang ayhan kinahanglan mo ang pila ka butang agod marelaks mo ang imo hunahuna kag indi mapamensar ang nahanungod sa imo kahimtangan.” Kag sa sina ginpasa niya sing tago sa akon ang pila ka daan nga mga magasin kag nagsiling: “Kuhaon ko ini karon sa gab-i.”
Sa pagkamatuod indi ko kinahanglanon ang bisan ano agod ‘marelaks ang akon hunahuna kag indi mapamensar ang akon kahimtangan.’ Samtang nabilanggo sing isahanon, gindumdom ko ang mga teksto sa Biblia kag naghimo sing mga sermon kag ginpamulong ini sing mabaskog. Apang gintan-aw ko ang magasin kon bala nagaunod ini sing teksto sa Kasulatan—kag madamo ako sing nakita! Ang isa amo ang Filipos 1:6, nga mabasa sing bahin: “Nagasalig ako nga sia nga nagsugod sing maayong buhat sa inyo magahimpit sini.” Nagpasalamat ako kay Jehova tungod sini nga pagpalig-on.
Sang ulihi ginsaylo ako sa isa ka kampo diin ang isa ginapuwersa sa pagtrabaho. Nian, sang tigpamulak sang 1939, sang manugtapos na ang akon pagkabilanggo, ginpamangkot ako sang superbisor sang kampo kon bala nagbag-o ang akon hunahuna. “Tuyo ko nga magpabilin nga matutom sa akon pagtuo,” sabat ko. Nian ginsugiran niya ako nga isaylo ako sa Sachsenhausen nga kampo konsentrasyon.
Didto ginhatag ko ang akon personal nga panapton, nagpaligo, ginbarbasan sang tanan nga buhok sa lawas, kag ginhatagan sing mga panapton sang bilanggo. Nian ginbutang ako liwat sa idalom sang shower, sini nga tion nakailis na—isa ka proseso nga ginatawag sang SS nga “bawtismo.” Pagkatapos ginpilit ako sa pagtindog sa guwa, nga nagatulutulo sa pagkabasa, tubtob maggab-i.
Sa mga kampo ang mga Saksi ni Jehova ginpaidalom sa pinasahi nga kapintas sang SS. Sa madamong okasyon daw wala sing katapusan nga inoras kami nga ginpatindog sa guwa. Kon kaisa isa sa amon ang nagapanghayhay: “Indi bala maayo nga makakaon sing manamit?” Ang isa pa magasabat: “Indi pag-ihugod ang imo hunahuna sa sinang mga butang. Hunahunaa lamang kon daw ano nga kadungganan ang magtindog para sa ngalan ni Jehova kag sa iya Ginharian.” Kag ang isa pa magadugang: “Si Jehova magapabakod sa aton!” Sa sining paagi nagapalig-unay kami sa isa kag isa. Kon kaisa bisan ang isa lamang ka mainabyanon nga pagtango sang ulo bastante na sa pagsiling: “Luyag ko magmatutom; ikaw man!”
Espirituwal nga Kalan-on sa Kampo
Ang iban nagapanguna sa pagpakaon sa mga kauturan sa espirituwal, kag ginpili ako sa pagbulig sa ila. Ang yara lang sa amon amo ang madamol nga Luther nga Biblia. Sa pagkamatuod, ginadumili ang pagpanag-iya sini. Gani ini nga bahandi ginatago, kag sa kada bloke sang mga selda, isa lamang ka gintangdo nga utod ang nakahibalo sini sa malip-ot nga tion. Sang akon na turno, nagakamang ako sa idalom sang katre dala ang flashlight kag nagabasa sing mga 15 minutos. Ginasaulo ko ang mga teksto nga sarang ko sa ulihi mahinun-anunan upod sa mga kauturan sa amon bloke sang selda. Gani, ang pagpanagtag sang espirituwal nga kalan-on organisado.
Ang tanan nga mga kauturan ginpalig-on sa pagpangabay kay Jehova sa pangamuyo para sa dugang nga espirituwal nga kalan-on, kag ginpamatian niya ang amon mga pangabay. Sang tigtulugnaw sang 1939/40 ang bag-o lang nabilanggo nga utod nakaismagol sing pila ka bag-ong mga guwa sang Ang Lalantawan pasulod sa kampo sa sulod sang iya tiil nga kahoy. Daw isa ini ka milagro, bangod ang tanan ginakapkapan sing maayo.
Ining mga magasin, para wala sing peligro, matigayon sang pili nga mga kauturan sa isa ka adlaw sa isa ka tion. Kis-a, sang ginahimo ang garahe, nagbarikutot ako sa trinsera kag nagbasa samtang ang isa ka utod nagabantay sa guwa. Sang isa pa ka okasyon, ginbutang ko Ang Lalantawan sa akon sabak sa amon “oras sa pagpanahi” (kon gab-i nagapungko kami sa amon kuwartel nga nagasursi sang mga guwantes kag iban pa nga mga butang), samtang ang mga utod nagalingkod sa duha ka kilid subong mga bantay. Kon magsulod ang SS nga guwardia, ginatago ko sa gilayon Ang Lalantawan. Kon nadakpan magakahulugan ina kuntani sang akon kabuhi!
Si Jehova nagbulig sa amon sa makatilingala nga paagi agod masaulo ang makapalig-on nga mga panghunahuna sa mga artikulo. Ang sobra nga kakapoy masunson nga nagatiklod sa akon nga makatulog sing mahamuok kon gab-i. Apang sa mga gab-i pagkatapos nga ako nakabasa sing Ang Lalantawan, nagabugtaw ako sing pila ka beses kag ginadumdom ang mga panghunahuna sing maayo. Amo man sina ang naeksperiensiahan sang gintangdo nga mga kauturan sa iban nga mga bloke sang selda. Busa ginpatalom ni Jehova ang amon memorya agod mapanagtag namon ang espirituwal nga kalan-on. Ginahimo namon ini paagi sa pagsugilanon sa kada utod sing personal kag ginapabakod sia.
Pagkatutom Tubtob Kamatayon
Sadtong Septiembre 15, 1939, ang amon grupo nagmartsa pabalik sa kampo sing mas maaga sang sa kinaandan. Ano ang okasyon? Si August Dickmann, isa sang amon lamharon nga utod nga lalaki, pagapatyon sing publiko. Nagsalig ang mga Nazi nga magakombinse ini sa madamong mga Saksi nga sikwayon ang ila pagtuo. Pagkatapos sang pagpatay, ang tanan iban pa nga mga bilanggo ginpalakat. Apang kami nga mga Saksi ni Jehova ginlagas sa parade ground, ginsipa kag ginbakol sing mga lipak tubtob nga indi na kami makagiho. Ginmanduan kami nga magpirma sing isa ka deklarasyon nga nagasikway sang amon pagtuo; kon indi, kami man pagatiruhon.
Sang masunod nga adlaw, wala sing isa ang nagpirma. Sa katunayan, ang isa ka bag-ong bilanggo, nga nagpirma pag-abot niya, nagbawi sang iya pirma. Ginpakamaayo niya nga mapatay kaupod sang iya mga kauturan sa baylo nga magbiya sa kampo subong isa ka traidor. Sang masunod nga mga bulan, ginsilutan kami sang grabe nga pagtrabaho, dalayon nga pagmaltrato, kag pagdingot sing kalan-on. Kapin sa isa ka gatos sang amon mga kauturan ang napatay sadtong grabe nga tigtulugnaw sang 1939/40. Ginhuptan nila ang ila integridad kay Jehova kag sa iya Ginharian tubtob sa katapusan.
Nian nag-aman si Jehova sing pila ka paumpaw. Madamong mga kauturan ang ginsaylo agod magtrabaho sa bag-o ginpasad nga mga kampo, diin nagbaton sila sing mas madamo nga kalan-on. Dugang pa, ang pagsakit nabuhinan man. Sadtong tigpamulak sang 1940, ginsaylo ako sa Neuengamme nga kampo konsentrasyon.
Espirituwal nga mga Aman sa Neuengamme
Sang pag-abot ko, isa kami ka grupo sang mga 20 ka Saksi, nga wala sing Biblia ukon iban pa nga mga publikasyon. Nangamuyo ako kay Jehova nga buligan niya kuntani ako nga magamit ang mga butang nga natun-an ko sa Sachsenhausen sa pagpabakod sa mga kauturan sa Neuengamme. Subong nahauna nga tikang, gindumdom ko ang mga kasulatan kag ginpili ini subong adlaw-adlaw nga mga teksto. Nian ginhatag ang mga aman para sa mga miting diin mapaathag ko ang mga panghunahuna halin sa mga artikulo sang Lalantawan nga nabasa ko sa Sachsenhausen. Sang nag-abot ang bag-o nga mga kauturan, ginsugid nila ang mga butang nga natun-an nila halin sa bag-o nga mga Lalantawan.
Sang 1943 ang kadamuon sang mga Saksi ni Jehova sa Neuengamme nagdamo sa 70. Ang mga Saksi ni Jehova amo ang ginpili sa pagtrabaho sa guwa sang kampo, subong sang pagpaninlo pagkatapos sang air raid. Subong resulta, nadala namon pasulod sing tago sa kampo ang mga Biblia, mga kopya sang Ang Lalantwan, kag ang iban nga mga libro kag mga brosyur sang Sosiedad. Nakabaton man kami sing mga parsela paagi sa koreo, nga nagaunod sing dugang nga literatura kag sing pula nga alak kag tinapay nga walay tapay man para sa tuigan nga Memoryal. Maathag nga ginbulag ni Jehova ang mga nagausisa sang mga parsela.
Bangod nalapta kami sa lainlain nga mga kuwartel, naghuman kami sing pito ka grupo sang Pagtinuon sa Lalantawan, ang tagsa may isa ka konduktor kag isa ka tal-us. Ang mga kopya sang Ang Lalantawan ginhimo sing tago sa opisina sang kumandante sang kampo, diin nagtrabaho ako sing temporaryo. Gani, ang tagsa ka grupo sang pagtinuon nakabaton sa dimagkubos sing kompleto nga guwa para sa semanal nga pagtuon. Wala sing isa ka miting ang ginkansela. Sing dugang, kada aga sa parade ground, ang mga grupo nagakuha sang isa ka kopya sang teksto sa adlaw-adlaw, lakip ang komento halin sa Ang Lalantawan.
Kis-a ang SS may piesta opisyal, gani naghiwat kami sing tunga sa adlaw nga kombension kag ginhambalan kon paano makabantala sa kampo. Gintunga namon ang kampo sa mga teritoryo kag gintilawan sing sistematiko nga malab-ot ang mga bilanggo sang “maayong balita sang ginharian.” (Mateo 24:14) Sanglit ang mga bilanggo naghalin sa lainlain nga mga pungsod, naghimo kami sing madamo sing lengwahe nga testimony card nga nagapaathag sang aton hilikuton kag sang Ginharian. Nagbantala kami sing tuman kakugi sa bagay nga ang mga bilanggo sa politika nagyamo: “Bisan diin kamo magkadto, ang tanan nga mabatian ninyo amo ang sugilanon nahanungod kay Jehova!” Ang report sa pag-alagad sa latagon sang amon pagpanghikot nakalab-ot pa gani sa sanga talatapan sa Bern, Switzerland.
Maayo ang lakat sang tanan sang ang Gestapo naghimo sing imbestigasyon sa tanan nga mga kampo konsentrasyon sang 1944. Ang amon talaguan sang literatura sa Neuengamme wala matukibi, apang nakita ang pila ka butang kay Karl Schwarzer kag sa akon. Sa tatlo ka adlaw kami ginpamangkot kag ginbakol. Sang natapos ang makahaladlok nga eksperiensia, kami nga duha puno sang mga lagob. Apang, paagi sa bulig ni Jehova, nakalampuwas kami.
Bugana nga Espirituwal nga mga Pagpakamaayo
Ginhilway ako sang mga tropa sang Allied sang Mayo 1945. Isa ka adlaw sa tapos nga ginbuy-an, nagsugod ako sa pagmartsa kaupod sang isa ka diutay nga grupo sang mga kauturan kag mga interesado. Ginkapoy, naglingkod kami sa isa ka bubon sa nahaunang minuro nga amon ginkadtuan kag nag-inom sing tubig. Narepreskuhan, nagpamalaybalay ako nga ginasipit sa akon ilok ang isa ka Biblia. Natandog gid ang isa ka lamharon nga babayi sa paghibalo nga kami nga mga Saksi ni Jehova ginlupot sa mga kampo konsentrasyon bangod sang amon pagtuo. Nagkadto sia sa iya kusina, kag nagbalik nga dala ang preska nga gatas kag mga sandwich para sa amon grupo.
Pagkatapos sadto, nagasuksok gihapon sang amon panapton sa kampo, ginbantala namon ang mensahe sang Ginharian sa bug-os nga minuro. Isa pa ka tagaminuro ang nag-agda sa amon para sa maalwan nga pagkaon. Ginserbe niya sa amon ang mga butang nga wala namon makaon sing mga tinuig. Makapalaway gid nga talan-awon! Apang, wala dayon namon ginkaon ang kalan-on. Nangamuyo kami kag nagkaon sa kalma kag maayo sing pamatasan nga paagi. Nahamuot gid ang mga nagatan-aw sa bagay nga sang ginsugdan namon ang isa ka miting pagkatapos sini, namati sila sa pamulongpulong sa Biblia. Isa ka babayi ang nagbaton sang mensahe kag karon isa na ka espirituwal nga utod namon.
Nagmartsa kami kag naeksperiensiahan ang pag-ulikid ni Jehova sa makatilingala nga mga paagi. Daw ano nga kalipay nga padayon nga maagom, sing hilway karon, ang tanan nga espirituwal nga kalan-on nga ginbalhag sang organisasyon ni Jehova kag mapaambit ini sa iban! Sa mga tuig nga nagsunod, ang amon bug-os nga pagsalig kay Jehova pirme nga ginpadyaan.
Kutob sang 1945 tubtob sang 1950, may pribilehiyo ako nga makaalagad sa Magdeburg Bethel kag nian, tubtob sang 1955, sa opisina sang Watch Tower Society sa Berlin. Pagkatapos sina, nag-alagad ako subong nagalakbay nga manugtatap tubtob sang 1963, sang ang akon asawa, nga si Hilde, nagsugid nga nagamabdos sia. (Si Eva, ang akon una nga asawa, napatay sang nabilanggo ako, kag nangasawa ako liwat sang 1958.) Ang amon anak nga babayi nangin isa ka makugi nga Saksi sang ulihi.
Kamusta ang mga kabataan sa una ko nga asawa? Sing masubo, ang akon anak nga lalaki wala nagpakita sing interes sa kamatuoran. Apang ang akon anak nga babayi nga si Gisela nagpakita sing interes, kag nag-eskwela sia sa eskwelahan sa pagmisyonero sa Gilead sang 1953. Nagaalagad sia karon, kaupod sang iya bana, sa isa sang mga Assembly Hall sa Alemanya. Paagi sa bulig ni Jehova, nagpabilin ako nga regular payunir kutob sang 1963 kag nag-alagad diin kinahanglan ang bulig, una sa Frankfurt kag nian sa Tübingen.
Tubtob karon padayon ako nga nagaagom sing tanan nga mga aman nga ginaaman sang organisasyon ni Jehova para sa iya panimalay sang pagtuo. (1 Timoteo 3:15) Sa karon, tuman kahapos matigayon ang espirituwal nga pagkaon, apang pirme bala naton ini ginaapresyar? Nagasalig ako nga si Jehova nagatigana sing bugana nga mga pagpakamaayo para sa mga nagasalig sa iya, nagapabilin nga matutom, kag nagakaon sa iya latok.
[Diagram sa pahina 26, 27]
(Para sa kabug-usan sang teksto, tan-awa ang publikasyon)
SACHSENHAUSEN NGA KAMPO KONSENTRASYON
A. Mga kuwartel sang SS
B. Ugsaran nga ginalawagan
C. Tinukod sang mga selda
D. Bilangguan para sa isa lamang
E. Kuluhaan kuto nga istasyon
F. Lugar nga palatyan
G. Gas chamber
[Retrato ni Ernst kag Hilde Wauer sa pahina 25]