Nagaayo Gid Bala ang mga Kahimtangan?
“Ang pader [sang Berlin] mahimo nga kapin pa nga magbuhobuho samtang nagadamo ang mga kaangtanan sang Sidlangan kag Nakatundan. Apang mga tinuig pa, kag mga kaliwatan pa gani, ang magaligad antes ini maguba. Ang duha ka Alemanya indi na gid mangin isa liwat.”
Amo ang ginsulat sang isa ka kilala nga magasin sang balita sang Amerika sang Marso 1989.
Kubos sa 250 ka adlaw—indi mga tinuig, ukon mga kaliwatan—sang ulihi, ang pader naguba. Sa sulod sang mga semana, linibolibo ka tipik sini, nga karon ginhimo nga mga handumanan, ang ginagamit nga mga ornamento sa ibabaw sang lamesa sa bug-os nga kalibutan.
ANG tuktukon na ka tama nga Kurtina nga Salsalon naguba sang ulihi, nagpautwas sing paglaum nga sa katapusan malapit na ang bug-os kalibutan nga paghidait kag kalig-unan. Bisan ang Inaway sa Gulpo sa Natung-an nga Sidlangan wala magpadulom sa paglaum nga ang madugay na nga pagribalay sang Sidlangan kag Nakatundan natapos na, kag malapit na ang bag-ong kalibutan nga kahimusan.
Pagdugang sing Isa ka Bag-o nga Butang
Sugod sang ikaduha nga inaway kalibutanon, ang hublag padulong sa nahiusa nga Europa nakita na. Sang 1951, ginpatok sang mga pungsod sang Nakatundan nga Europa ang European Coal and Steel Community. Ginsundan ini sang 1957 sang European Common Market. Sang 1987 ang 12 ka katapo sining internasyonal nga komunidad (karon may 342 milyones ka tawo) nagpahamtang sing tulumuron nga lab-uton sa 1992 ang bug-os nga paghiusa sa ekonomiya. Bisan ang bug-os nga paghiusa sa politika daw isa karon ka mabaskog nga posibilidad. Daw ano ka makapaumpaw nga pagbag-o ini gikan sa namantsahan sing dugo nga maragtas sang Europa sang una!
Apang, bangod sang politikal nga mga pagbag-o sining karon lang, ang 1992 may daku pa nga kahulugan. Nagdugang ang haumhaum nga sa ulihi ang Komunista anay nga mga pungsod sang Nasidlangan nga Europa malakip sa isa ka nahiusa nga Europa.
Balaan nga Pagsakdag?
Ang iban nga relihioso nga mga grupo, nagsikway sa prinsipio sang Cristianong pagkawalay nadampigan, kag nagtugot sa madugay na nga pagpigos sa relihion sa Nasidlangan nga Europa nga magtiklod sa ila nga mag-aktibo sa politika. Nagkomento sa sini, ang Aleman nga pamantalaan nga Frankfurter Allgemeine Zeitung nagsiling nga “ang nabulig sang mga Cristiano sa pagpahanabo sang mga pagbag-o sa Sidlangan indi masuay,” kag nagdugang nga “ang ila bahin indi dapat pakadiutayon.” Nagasugid ini sing detalyado: “Sa Poland, halimbawa, ang relihion nakig-alyado sa pungsod, kag ang iglesia nangin batinggilan nga kaaway sang nagagahom nga partido; sa GDR (Nasidlangan nga Alemanya anay) ang iglesia naghatag sing lugar para sa mga nagaprotesta kag gintugutan sila nga gamiton ang mga simbahan para sa mga katuyuan sang organisasyon; sa Czechoslovakia, ang mga Cristiano kag ang mga democrat nagkitaay sa bilangguan, nag-apresyar sa isa kag isa, kag sang ulihi nagtingob sila.” Bisan sa Romania, nga sa diin “ang mga iglesia amo ang matutom nga mga sakop sang pagginahom ni Ceauşescu,” ang pamahog nga pag-aresto sa klerigo nga si Laszlo Tökes amo ang nagpadabdab sang rebolusyon.
Nadalahig man ang Batikano. Ang Time nga magasin nagkomento sang Disiembre 1989: “Samtang ang indi magpahilabot nga pagsulundan ni Gorbachev amo ang gilayon nga kabangdanan sang asud-asod nga reaksion sang kahilwayan sa bug-os nga Nasidlangan nga Europa sang nagligad nga pila ka bulan, si Juan Paulo takus sa una pa nga padungog. . . . Sa bug-os nga katuigan 1980 ginpadaku niya sa iya mga pamulongpulong ang ideya nga ang Europa mahiusa liwat kutob sa Atlantiko tubtob sa Ural kag ang magapapagsik sini amo ang Cristianong pagtuluuhan.” Sa amo, sa kinaandan, sang magduaw sia sa Czechoslovakia sang Abril 1990, ginpabutyag sang papa ang paglaum nga ang iya pagduaw magabukas sing bag-o nga mga ganhaan sa ulot sang Sidlangan kag sang Nakatundan. Ginpahibalo niya ang ginaplano nga pagsapol sang mga obispo sa Europa agod maghimo sing estratehiya kon paano matuman ang iya ginapanan-aw nga “isa ka Europa nga nahiusa pasad sa Cristianong mga gamot sini.”
Indi ayhan ang nahiusa nga Alemanya sa sulod sang balayan sang isa ka nahiusa nga Europa mangin amo ang una nga tikang padulong sa nahiusa sing bug-os nga Europa, kag sa ulihi pa gani sang isa ka nahiusa nga kalibutan? Wala bala ang pagpahilabot sang relihion nagapakita nga amo ini ang ginasaad sang Biblia? Sa pagkamatuod, bangod ang mga klerigo sa Sidlangan kag Nakatundan nagabuligay karon sa sulod sang isa ka politikal nga balayan para sa paghidait kag kalig-unan, indi bala mapaabot naton sa dili madugay nga mahanabo ini? Tan-awon naton.
[Mapa/Laragway sa pahina 4]
Ang Protestante nga Nikolai nga Simbahan sa Leipzig—isa ka simbulo sang politikal nga pagbag-o sa Alemanya
Katapo nga mga pungsod sang European Common Market