Siquem—Ang Siudad sa Nalupyakan

SA DUTA nga ginpili sang Dios para sa iya katawhan, nga nahamtang sa ulot sang Bukid Ebal kag Bukid Gerizim, yara ang siudad sang Siquem. Sa sini nga duog​—⁠mga apat ka libo ka tuig na ang nagligad​—⁠nanaad si Jehova kay Abraham: “Sa imo binhi ihatag ko ini nga duta.”​—⁠Genesis 12:​6, 7.

Nahisanto sa sini nga saad, ang apo nga lalaki ni Abraham nga si Jacob nagpuyo sa Siquem kag nagpatindog sing isa ka halaran nga iya gintawag “ang Dios amo ang Dios sang Israel.” Mahimo nga nagkutkot si Jacob sing isa ka bubon sa sini nga duog agod makuhaan sing tubig para sa iya pamilya kag mga panong, isa ka bubon nga mga siniglo sang ulihi nakilal-an subong ang “bubon ni Jacob.”​—⁠Genesis 33:​18-20, footnote; Juan 4:​5, 6,⁠12.

Apang, indi tanan nga katapo sang pamilya ni Jacob nangin makugi sa matuod nga pagsimba. Ang iya anak nga babayi nga si Dina, nakig-abyan sa mga babayi sang Siquem. Si Dina, nga dalagita pa lamang sadto, naghalin sa walay peligro nga mga kayangkayang sang iya pamilya kag nagkadto sa malapit nga siudad, kag nagpakig-abyan didto.

Paano gintamod sang mga solterito sa siudad ining lamharon nga lin-ay nga pirme nagaduaw sa ila siudad​—⁠nga ayhan nagaisahanon? ‘Nakita sia [sang anak nga lalaki sang prinsipe] kag gindala sia kag ginhuliran sia kag ginlugos sia.’ Ngaa ginbutang ni Dina sa katalagman ang iya kaugalingon paagi sa pagpakig-upod sa imoral nga mga Canaanhon? Bangod bala nga kinahanglan niya makig-upod sa katubotubo niya nga pamatan-on nga mga babayi? Batinggilan bala sia kag independiente kaangay sang pila sang iya utod nga mga lalaki? Basaha ang rekord sang Genesis, kag tinguhai nga mahangpan ang kalisod kag kahuy-anan nga nabatyagan nanday Jacob kag Lea bangod sang malain nga mga resulta sang pagkadto sang ila anak nga babayi sa Siquem.​—⁠Genesis 34:​1-31; 49:​5-7; tan-awa man Ang Lalantawan, Hunyo 15, 1985, pahina 31.

Mga 300 ka tuig sang ulihi, ang mga resulta sang pagsikway sa teokratikong mga panuytoy liwat nga naeksperiensiahan. Didto sa Siquem, gin-organisar ni Josue ang isa sang dimalipatan nga mga pagtilipon sa maragtas sang mga Israelinhon. Handurawa ang danyag sa nalupyakan. Kapin sa isa ka milyon ka tawo​—⁠mga lalaki, mga babayi, kag mga kabataan​—⁠katapo sang anom ka tribo sang Israel ang nagatindog sa atubangan sang Bukid Gerizim. Sa pihak nga bahin sang nalupyakan halos pareho nga kadamuon gikan sa anom pa ka tribo ang nagatindog sa atubangan sang Bukid Ebal.⁠a Kag sa idalom, sa tupad sang kaban sang katipan kag sa tunga sang duha ka panong sang mga Israelinhon, nagatindog ang mga saserdote kag si Josue. Daw ano nga talan-awon!​—⁠Josue 8:​30-33.

Sa ibabaw sining daku nga kadam-an, yara ang duha ka bukid nga nagapakita sing daku nga kinatuhayan sang katahom kag sang kakigas. Ang naibabaw nga mga banglid sang Gerizim berde kag mabungahon kon tulukon, samtang ang Ebal ugis kag wala sing katamnan. Mahanduraw mo bala ang daku nga kalangkag samtang ginahulat sang mga Israelinhon ang paghambal ni Josue? Ang tagsa ka tunog nagalanog sa sining kinaugali nga teatro.

Sa sulod sang apat tubtob anom ka oras nga ginhinguyang ni Josue sa pagbasa sang ‘tulun-an sang kasuguan ni Moises,’ ang mga tawo nagpakigbahin man. (Josue 8:​34, 35) Sing maathag, ang mga Israelinhon sa atubangan sang Gerizim nagsiling sing Amen! pagkatapos sang tagsa ka mga pagpakamaayo, samtang ang Amen! sadtong sa atubangan sang Ebal nagapadaku sa tagsa ka pagpakamalaut. Mahimo nga ang kigas nga hitsura sang Bukid Ebal nagpahanumdom sa mga tawo sa makahalapay nga resulta sang pagkadimatinumanon.

“Pinakamalaut ang nagatamay sang iya amay ukon iya iloy,” paandam ni Josue. Sing dulungan, kapin sa isa ka milyon ka tingog ang nagsabat: “Amen!” Ginhulat ni Josue nga matapos ining nagadaguob nga sabat antes magpadayon: “Pinakamalaut ang nagahalin sang mohon sang iya isigkatawo.” Sa liwat ang anom ka tribo, upod sa madamong dumuluong nga mga pumuluyo, nagsinggit: Amen!” (Deuteronomio 27:​16, 17) Kon didto ka, malipatan mo ayhan yadto nga pagtipon nga ginhiwat sa ulot sang mga bukid? Indi ayhan nga nagtudok sing madalom sa imo hunahuna ang kinahanglanon nga magmatinumanon?

Wala madugay antes sia mapatay mga 20 ka tuig sang ulihi, liwat nga gintipon ni Josue ang pungsod sa Siquem agod palig-unon ang ila panindugan. Ginhatagan niya sila sing pililian. “Magpili kamo karon nga adlaw kon sin-o ang inyo alagaron,” siling niya. “Apang para sa akon kag sa akon panimalay, magaalagad kami kay Jehova.” (Josue 24:​1, 15) Sing maathag, ining nagapapagsik-pagtuo nga mga pagtilipon sa Siquem nakahimo sing maayo nga epekto. Sa sulod sang madamong tinuig sang mapatay si Josue, gin-ilog sang mga Israelinhon ang iya matutom nga huwaran.​—⁠Josue 24:⁠31.

Mga 15 ka siglo sang ulihi sang nagapahuway si Jesus sa idalom sang handong sang Bukid Gerizim, isa ka makapapagsik nga paghambalanay ang nahanabo. Lapyo gikan sa malawig nga pagpanlakaton, naglingkod si Jesus sa bubon ni Jacob sang mag-abot ang isa ka Samariahanon nga babayi nga may dala nga suludlan sang tubig. Nakibot gid ang babayi sang magpangayo sa iya si Jesus sing tubig, bangod wala nagapakighambal ang mga Judiyo sa mga taga-Samaria, kag indi gid sila mag-inom sa ila mga suludlan sang tubig. Ang masunod nga pinamulong ni Jesus labi nga nagpakibot sa iya.

“Ang bisan sin-o nga mag-inom sa sini nga tubig uhawon liwat. Ang bisan sin-o nga mag-inom sang tubig nga ihatag ko sa iya indi na gid pag-uhawon, apang ang tubig nga ihatag ko sa iya mangin isa ka tuburan sang tubig nga nagaibwal sa paghatag sing kabuhi nga walay katapusan.” (Juan 4:​13, 14) Handurawa ang interes sang babayi sa sina nga saad, kay ang pagsag-ub sing tubig sa sining madalom nga bubon isa ka mabudlay nga trabaho. Dugang nga ginpaathag ni Jesus nga walay sapayan sang maragtason nga importansia sini, indi ang Jerusalem ukon ang Bukid Gerizim ang relihioso nga duog nga kinahanglanon sa pagpalapit sa Dios. Ang panimuot sang tagipusuon kag pagginawi, indi ang duog, amo ang importante. “Ang matuod nga mga sumilimba magasimba sa Amay sa espiritu kag kamatuoran,” siling niya. “Sa pagkamatuod, ang amay nagapangita sa kaangay nila sa pagsimba sa iya.” (Juan 4:23) Daw ano ka makapaumpaw yadto nga mga pinamulong! Sa liwat ining nalupyakan nangin duog diin ginsugo ang mga tawo nga alagaron si Jehova.

Sa karon ang siudad sang Nablus nahamtang sa tupad sang mga kagulub-an sang dumaan nga Siquem. Ang Bukid Gerizim kag Bukid Ebal nagatindog gihapon sa ibabaw sang nalupyakan, nagatindog subong mahipos nga mga saksi sang nagligad nga mga hitabo. Ang bubon ni Jacob, sa kunsaran sining mga bukid, makit-an gihapon. Samtang ginapamalandungan naton ang mga hitabo nga natabo didto, madumduman naton ang importansia sang pagsakdag sa matuod nga pagsimba, subong sang gintudlo sa aton ni Josue kag ni Jesus nga himuon.​—⁠Ipaanggid ang Isaias 2:​2, 3.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa pahina 31]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.