Isa ka Natago nga Bahandi nga Natukiban ang Sugilanon sang Makarios nga Biblia

SANG 1993 nakita sang isa ka mananalawsaw sa Pungsudnon nga Librarya sang Rusya sa St. Petersburg ang isa ka hantal sang daan, nagdalag na nga mga magasin nga Orthodox Review. Yara sa mga pahina sang mga magasin sang 1860 tubtob 1867 ang bahandi nga gintago sa mga Ruso sing kapin sa isa ka siglo. Isa ini ka badbad sang bug-os nga Hebreong Kasulatan, ukon “Daan nga Testamento,” sang Biblia sa Ruso nga hambal!

Ang mga manugbadbad sang Kasulatan amo si Mikhail Iakovlevich Glukharev, nga nakilal-an subong si Archimandrite Makarios, kag si Gerasim Petrovich Pavsky. Lunsay sila kilala nga mga katapo sang Ortodokso nga Iglesia sang Rusya subong man mga iskolar sang mga pamulong. Sang ginsugdan sini nga mga lalaki ang ila pagbadbad sang maaga nga bahin sang nagligad nga siglo, ang bug-os nga Biblia wala pa mabadbad sa Ruso.

Matuod, ang Biblia yara sa Slavonic, isa ka pamulong nga nauna sa modernong-adlaw nga Ruso. Apang, sang tunga-tunga sang ika-19 nga siglo, ang Slavonic nga hambal madugay na nga wala ginagamit luwas lamang sa relihiosong mga serbisyo, diin gingamit ini sang mga klero. Amo man nga kahimtangan ang nagluntad sa Katundan, diin gintinguhaan sang Iglesia Katolika Romana nga ang Biblia magpabilin nga sa Latin lamang pagkatapos nga ang Latin nangin wala na ginagamit nga pamulong.

Gintinguhaan nanday Makarios kag Pavsky nga matigayon sang kinaandan nga mga tawo ang Biblia. Busa, ang pagkatukib sa ila madugay na nalimtan nga badbad nagpaposible agod mapasag-uli ang importante nga bahin sang literatura kag relihioso nga tradisyon sang Rusya.

Apang, sin-o gid bala sanday Makarios kag Pavsky? Kag ngaa ang ila mga panikasog nga badbaron ang Biblia sa kinaandan nga hambal sang mga tawo ginpamatukan? Ang ila sugilanon makawiwili kag makapabakod sing pagtuo sa tanan nga nagahigugma sang Biblia.

Ang Pagkinahanglan Sing Ruso nga Biblia

Sanday Makarios kag Pavsky indi amo ang una nga nakakita nga ang Biblia dapat matigayon sa kinaandan nga pamulong sang mga tawo. Isa ka gatos ka tuig antes, nakita man sang Ruso nga czar, nga si Peter I, ukon Peter the Great, ini nga kinahanglanon. Sing talalupangdon, gintamod niya nga may pagtahod ang Balaan nga Kasulatan kag ginbalikwat subong nga nagasiling: “Ang Biblia isa ka libro nga nagalabaw sa tanan pa nga iban, kag nagaunod sing tanan nga butang may kaangtanan sa katungdanan sang tawo sa Dios kag sa iya isigkatawo.”

Busa, sang 1716, ginmanduan ni Peter ang iya mga opisyales nga ipaimprinta ang isa ka Biblia sa Amsterdam, sa iya kaugalingon nga gastos. Ang kada pahina magaunod sing isa ka raya sang Ruso nga teksto kag sing isa ka raya sang Olandes nga teksto. Isa ka tuig lamang sang ulihi, sang 1717, ang bahin sang Cristianong Griegong Kasulatan, ukon “Bag-ong Testamento,” gin-imprinta.

Sang 1721 ang Olandes nga bahin sang apat-ka-tomo nga badbad sang Hebreong Kasulatan gin-imprinta man. Ang isa ka raya ginbilin nga blangko, nga pagapun-an sa ulihi sing Ruso nga teksto. Ginhatag ni Peter ang mga Biblia sa “Balaan nga Sinodo” sang Ortodokso nga Iglesia sang Rusya​—⁠ang supremong relihioso nga awtoridad sang iglesia​—⁠agod himuson ang pag-imprinta kag tatapon ang pagpanagtag. Apang, wala ini gintapos sang sinodo.

Wala pa apat ka tuig sang ulihi, si Peter napatay. Ano ang natabo sa iya mga Biblia? Ang wala unod nga mga raya nga gintuyo para sa Rusong teksto wala gid magamit. Ang mga Biblia ginhantal sa silong, diin gin-agup-upan ini​—⁠nga wala na sing makit-an nga bisan isa ka wala mahaliti nga kopya sang ulihi! Ang desisyon sang sinodo amo ang “ibaligya ang tanan nga nabilin sa mga negosyante.”

Ang mga Panikasog sa Pagbadbad Ginsugdan

Sang 1812, si John Paterson, nga katapo sang British and Foreign Bible Society, nagkadto sa Rusya. Napukaw ni Paterson ang interes sang mga mangin-alamon sang St. Petersburg sa pagporma sing isa ka sosiedad sang Biblia. Sang Disiembre 6, 1812​—⁠ang tuig man nga ginlutos sang Ruso nga hangaway ang nagasalakay nga mga tropa ni Napoléon I​—⁠gin-aprubahan ni Czar Alexander I ang karta para sa isa ka Ruso nga sosiedad sang Biblia. Sang 1815 ginsugo sang czar ang tsirman sang sosiedad, si Prinsipe Aleksandr Golitsyn, nga ipanugda sa nagagahom nga sinodo nga “ang mga Ruso dapat man nga may kahigayunan nga mabasa ang Pulong sang Dios sa ila kaugalingon nga Ruso nga tumandok nga hambal.”

Sing dalayawon, gin-aprubahan ang direkta nga pagbadbad sa Hebreong Kasulatan sa Ruso gikan sa orihinal nga Hebreo. Ang dumaan nga Griegong Septuagint amo ang nangin basihan para sa pagbadbad sang Hebreong Kasulatan sa Slavonic. Yadtong magabadbad sang Biblia sa Ruso ginsilingan nga ang pangunang kasuguan sang pagbadbad amo ang kasibu, kaathag, kag kaputli. Ano ang natabo sa sining naunang mga panikasog sa pag-imprinta sang Biblia sa Ruso nga pamulong?

Ang Katapusan sa Pagbadbad sa Biblia?

Ang konserbatibo nga mga elemento sang simbahan kag sang gobierno gilayon nga nangin mainandamon sa impluwensia sang dumuluong nga relihion kag politika. Ang pila ka mga lider sang simbahan nagsiling pa nga ang Slavonic​—⁠ang pamulong sang mga seremonya​—⁠nagpabutyag sang mensahe sang Biblia sing maayo pa sa Ruso.

Busa ang Russian Bible Society gindula sang 1826. Ang pila ka libo nga kopya sang mga badbad nga ginbalhag sang sosiedad sang Biblia ginsunog. Subong resulta, ang Biblia nangin segundaryo na lamang sa rito kag tradisyon. Nagasunod sa talaksan nga ginpahamtang sang Iglesia Katolika Romana, ang sinodo nagsugo sang 1836: “Ginatugot para kay bisan sin-o nga debotado nga lego nga pamatian ang Kasulatan, apang wala ginatugot kay bisan sin-o nga basahon ang pila ka bahin sang Kasulatan, ilabi na ang Daan nga Testamento, nga wala sing panuytoy.” Ang pagbadbad sa Biblia daw natapos na.

Ang Badbad ni Pavsky

Sa amo man nga tion, ginhimo ni Gerasim Pavsky, nga propesor sang Hebreo, ang pagbadbad sang Hebreong Kasulatan sa Ruso. Sang 1821 natapos niya ang pagbadbad sa Salmo. Gilayon ini nga gin-aprubahan sang czar, kag sang Enero 1822 ang libro sang Salmo ginpaguwa sa publiko. Gilayon ini nga ginbaton kag dapat liwat nga imprintahon sing 12 ka beses​—⁠nga may kabug-usan nga 100,000 ka kopya!

Bangod sang maalamon nga mga panikasog ni Pavsky, gintahod sia sang madamong iskolar sang pamulong kag mga teologo. Ginlaragway sia subong isa ka prangka kag bunayag nga tawo nga indi maimpluwensiahan sang mga intriga sa palibot niya. Walay sapayan sang pagpamatok sang simbahan sa Russian Bible Society kag sang katunayan nga nagbatyag ang iban nga gintiglawas sini ang dumuluong nga mga interes, si Propesor Pavsky padayon nga nagbadbad sang mga bersikulo sang Biblia sa Ruso sa iya mga pamulongpulong. Ginkopya paagi sa kamot sang iya dumalayaw nga mga estudyante ang iya mga badbad kag, sang ulihi, gintipon ang iya binadbad. Sang 1839 nangisog sila sa pagbalhag sa 150 ka kopya sa imprintahan sang sosiedad​—⁠nga wala sing pahanugot sang mga sensor.

Ang badbad ni Pavsky naluyagan gid sang mga bumalasa, kag padayon nga nagdugang ang nagapangabay sini. Apang sang 1841 isa ka wala sing pirma nga reklamo ang ginpadala sa sinodo nahanungod sa “katalagman” sining badbad, nagapangangkon nga tuhay ini sa doktrina sang Ortodokso. Duha ka tuig sang ulihi ang sinodo nagpapanaug sing dekrito: “Kompiskahon ang tanan nasulat sa kamot kag litograpo nga mga kopya sang badbad ni G. Pavsky sang Daan nga Testamento kag sunugon ini.”

Paghimaya sa Ngalan Sang Dios

Walay sapayan, napukaw liwat ni Pavsky ang interes sa pagbadbad sa Biblia. Naghatag man sia sing importante nga sulundan para sa ulihi nga mga manugbadbad kon tuhoy sa isa pa ka importante nga isyu​—⁠ang ngalan sang Dios.

Ang Ruso nga manalawsaw nga si Korsunsky nagpaathag: ‘Ang ngalan mismo sang Dios, ang labing balaan sa iya mga ngalan, ginhuman sang apat ka Hebreong karakter יהוה kag ginamitlang karon nga Jehova.’ Sa karaan nga mga kopya sang Biblia, inang pinasahi nga ngalan sang Dios makita sing linibo ka beses sa Hebreong Kasulatan lamang. Apang, ang mga Judiyo nagpati sing sayop nga ang ngalan sang Dios tuman ka sagrado nga isulat ukon imitlang. Nahanungod sini, si Korsunsky nagsiling: ‘Sa hambal ukon sa sulat, masunson ini gin-islan sing Adonai, ang tinaga nga kinaandan na nga ginabadbad nga “Ginuo.” ’

Sing maathag, ang ngalan sang Dios wala gingamit bangod sang disparatis nga kahadlok​—⁠indi sang diosnon nga kahadlok. Ang Biblia wala gid nagapalas-ay sang paggamit sa ngalan sang Dios. Ang Dios mismo nagsugo kay Moises: “Amo ini ang isiling mo sa mga anak sang Israel, ‘si Jehova nga Dios sang inyo mga katigulangan . . . nagpadala sa akon sa inyo.’ Amo ini ang akon ngalan tubtob sa tion nga walay kapat-uran, kag amo ini ang akon handumanan sa lainlain nga mga kaliwatan.” (Exodo 3:15) Sing sulit-sulit, ang Kasulatan nagalaygay sa mga sumilimba: “Magpasalamat kamo kay Jehova! Magpanawag sa iya ngalan.” (Isaias 12:4) Walay sapayan, ginpili sang kalabanan nga mga manugbadbad sang Biblia nga sundon ang Judiyong tradisyon kag ginlikawan ang paggamit sa ngalan sang Dios.

Apang, si Pavsky wala magsunod sa sining mga tradisyon. Sa iya pagbadbad sang Salmo lamang, ang ngalan ni Jehova makita sing kapin sa 35 ka beses. Ang iya kasidla may daku nga impluwensia sa isa sang iya mga kontemporaryo.

Si Archimandrite Makarios

Ini nga kontemporaryo amo ang archimandrite nga si Makarios, isa ka Ruso nga Ortodokso nga misyonero nga may pinasahi nga mga ikasarang sa pamulong. Sa bata nga edad nga pito ka tuig, sarang na niya mabadbad sa Latin ang malip-ot nga Ruso nga mga teksto. Sang mag-edad sia sing 20, makahibalo sia sing Hebreo, Aleman, kag Pranses. Apang, bangod sang mapainubuson nga panimuot kag sang hanuot nga pagbaton sa iya responsabilidad sa atubangan sang Dios, nalikawan niya ang siod sang sobra nga pagsalig. Pirme sia nagapangayo sing laygay sa iban pa nga mga lingwista kag mga iskolar.

Luyag bag-uhon ni Makarios ang misyonero nga hilikuton sa Rusya. Nagpati sia nga antes dalhon ang Cristianismo sa mga Muslim kag mga Judiyo sa Rusya, ang simbahan dapat “magtudlo sa mga tawo paagi sa pagtukod sing mga eskwelahan kag sa pagpanagtag sing mga Biblia sa Ruso nga pamulong.” Sang Marso 1839, si Makarios nag-abot sa St. Petersburg, nga nagalaum nga tugutan sia sa pagbadbad sang Hebreong Kasulatan sa Ruso.

Nabadbad na ni Makarios ang mga tulun-an sang Isaias kag Job sang Biblia. Apang, wala sia pagtuguti sang sinodo nga badbaron ang Hebreong Kasulatan sa Ruso. Sa katunayan, ginsilingan si Makarios nga kalimtan na lang ang tuhoy sa pagbadbad sang Hebreong Kasulatan sa Ruso nga pamulong. Ang sinodo nagpapanaug sing sugo, nga napetsahan sang Abril 11, 1841, nga nagamando kay Makarios “nga magpenitensia sa sulod sang tatlo tubtob anom ka semana sa balay sang obispo sang Tomsk agod tinluan ang iya konsiensia paagi sa pangamuyo kag mga pagluhod.”

Ang Masidla nga Panindugan ni Makarios

Kutob sang Disiembre 1841 tubtob Enero 1842, ginhimo ni Makarios ang iya penitensia. Apang sang nahimo na ini, gilayon niya nga ginsugdan ang pagbadbad sa nabilin nga bahin sang Hebreong Kasulatan. Nakakuha sia sing kopya sang badbad ni Pavsky sang Hebreong Kasulatan kag gingamit ini sa pag-usisa sang iya kaugalingon nga mga badbad. Kaangay ni Pavsky, wala niya gintago ang ngalan sang Dios. Sa katunayan, ang ngalan ni Jehova mabasa sing kapin sa 3,500 ka beses sa badbad ni Makarios!

Ginpadalhan ni Makarios sing mga kopya sang iya badbad ang iya mahinuklugon nga mga abyan. Walay sapayan nga diutay lamang nga nasulat sang kamot nga kopya ang napanagtag, padayon nga ginbalabagan sang simbahan ang pagbalhag sa iya badbad. Nagplano si Makarios nga pasanyugon ang iya Biblia sa pungsod sa luwas. Sa bisperas sang iya pagtaliwan, nagmasakit sia kag nian napatay wala madugay pagkatapos sadto, sang tuig 1847. Ang iya badbad sang Biblia wala gid mabalhag sang panahon nga nagakabuhi sia.

Ginbalhag Sang Ulihi!

Sang ulihi, nagbag-o ang hangin sa politika kag relihion. Ang bag-ong liberalismo naglapnag sa bug-os nga pungsod, kag sang 1856 gin-aprubahan liwat sang sinodo ang pagbadbad sang Biblia sa Ruso. Sa sining nag-uswag nga atmospera, ang Makarios nga Biblia ginbalhag sing utay-utay sa Orthodox Review sa ulot sang 1860 kag 1867, sa idalom sang titulo nga An Experiment of Translation Into the Russian Language.

Si Arsobispo Filaret sang Chernigov, isa ka iskolar sang relihioso nga literatura sang Rusya, naghatag sini nga pagpabili sa Makarios nga Biblia: “Ginasunod gid sang iya badbad ang Hebreong teksto, kag ang pamulong sang badbad putli kag nagakabagay sa tema.”

Apang, ang Makarios nga Biblia wala gid mapaguwa sa mga tawo. Sa katunayan, halos nalipatan ini. Sang 1876 ang bug-os nga Biblia, lakip ang Hebreo kag Griegong Kasulatan, ginbadbad sang ulihi sa Ruso nga may pahanugot sang sinodo. Ining kompleto nga Biblia masunson ginatawag nga badbad sang sinodo. Sing makahalam-ot, ang badbad ni Makarios, lakip na ang kay Pavsky, amo ang panguna nga ginhalinan sining “opisyal” nga badbad sang Ortodokso nga Iglesia sang Rusya. Apang ang ngalan sang Dios gingamit lamang sa pila ka lugar diin makita ini sa Hebreong pamulong.

Ang Makarios nga Biblia sa Karon

Nabuyagyag lamang ang Makarios nga Biblia sang 1993. Subong sang ginasiling sa introduksion, sadto nga tion isa ka kopya sini ang nakita sa daan nga mga magasin sang Orthodox Review sa talagsahon nga mga libro nga bahin sang Pungsudnon nga Librarya sang Rusya. Ginakilala sang mga Saksi ni Jehova ang kabilihanan nga matigayon sang publiko ini nga Biblia. Ang Relihioso nga Organisasyon sang mga Saksi ni Jehova sa Rusya gintugutan sang librarya nga kopyahon ang Makarios nga Biblia agod mahanda ini para ibalhag.

Nian ang mga Saksi ni Jehova naghimo sing kahimusan nga maimprinta ang halos 300,000 ka kopya sini nga Biblia sa Italya para mapanagtag sa bug-os nga Rusya kag sa madamo iban pa nga pungsod nga nagahambal sing Ruso. Dugang sa pagbadbad ni Makarios sa kalabanan nga Hebreong Kasulatan, ining edisyon sang Biblia nagaunod sang pagbadbad ni Pavsky sang Salmo subong man sang gintugot sang Ortodokso nga Iglesia nga pagbadbad sang sinodo sang Griegong Kasulatan.

Sang Enero sini nga tuig, ginpaguwa ini sa isa ka news conference sa St. Petersburg, Rusya. (Tan-awa ang pahina 26.) Ang Ruso nga mga bumalasa pat-od gid nga masanagan kag mapabakod sining bag-ong Biblia.

Busa ang pagbalhag sini nga Biblia isa ka kadalag-an sa relihion kag literatura! Isa man ini ka nagapabakod sing pagtuo nga pahanumdom sang kamatuoran sang pinamulong sang Isaias 40:​8: “Ang berde nga hilamon nagakalaya, ang bulak nagakalayong; apang tuhoy sa pulong sang aton Dios, magapadayon ini tubtob sa tion nga walay pat-od.”

[Kahon/Piktyur sa pahina 26]

Ang Biblia Gindayaw sang mga Kritiko

“ISA pa ka monumento sang literatura ang ginbalhag: ang Makarios nga Biblia.” Paagi sa sina nga introduksion, ginpahibalo sang Komsomolskaya Pravda nga pamantalaan ang pagpaguwa sa Makarios nga Biblia.

Pagkatapos mapatalupangod nga “pagligad [lamang sang mga] 120 ka tuig” nga ang Biblia una nga makita sa Ruso nga hambal, ining pamantalaan nanalambiton: “Sa madamong tinuig ginpamatukan sang simbahan ang pagbadbad sa balaan nga mga libro sa mahapos-basahon nga pamulong. Bangod ginsikway ang pila ka badbad, ang simbahan nagpasugot sang ulihi sa isa sini sang 1876, kag nakilal-an ini subong badbad sang sinodo. Apang, wala ini gintugot sa sulod sang mga simbahan. Didto, tubtob karon, ang lamang nga Biblia nga ginakilala yara sa ­Slavonic nga pamulong.”

Ginpakita man sang pamantalaan nga St. Petersburg Echo ang kabilihanan sang pagbalhag sa Makarios nga Biblia, sa pagsiling: “Ang awtoritatibo nga mga iskolar gikan sa ­St. Petersburg ­State ­University, ­Herzen ­Pedagogical ­University, kag sa ­State ­Museum of ­Religious ­University nagdayaw sing daku sa sining bag-ong edisyon sang Biblia.” Tuhoy sa pagbadbad sang Biblia sa Ruso nanday ­Makarios kag ­Pavsky sang nahaunang katunga nga bahin sang nagligad nga siglo, ang pamantalaan nagsiling: “Tubtob sadto nga tion, sa Rusya ang Biblia mabasa lamang sa ­Slavonic, nga mahangpan lamang sang mga katapo sang klero.”

Ang pagpaguwa sang mga Saksi ni Jehova sa Makarios nga Biblia ginreport sa isa ka ­press ­conference sa ­St. Petersburg sang maaga nga bahin sini nga tuig. Ang lokal nga pamantalaan nga Nevskoye Vremya nagsiling: “Ang awtoritatibo nga mga iskolar . . . nagpadaku nga ang edisyon dapat kabigon subong isa ka katunayan nga may daku nga importansia sa kultura sang Rusya kag St. Petersburg. Bisan ano man ang ginahunahuna sang isa nahanungod sa hilikuton sining relihioso nga organisasyon, ang pagbalhag sa sining wala anay makilal-i nga badbad sang Biblia pat-od gid nga makabulig sing daku.”

Sa pagkamatuod, ang tanan nga nagahigugma sa Dios nalipay kon ang iya nasulat nga Pulong matigayon sa pamulong nga mabasa kag mahangpan sang kinaandan nga mga tawo. Ang mga nagahigugma sang Biblia nalipay nga isa pa ka badbad sang Biblia ang matigayon sang minilyon ka nagapamulong sing Ruso nga katawhan sa bug-os nga kalibutan.

[Piktyur]

Ang pagpaguwa sa Makarios nga Biblia ginpahibalo sa sining ‘press conference’

[Kapsion sa pahina 23]

Gintinguhaan ni Peter the Great nga ibalhag ang Biblia sa Ruso

[Credit Line]

Corbis-Bettmann

[Kapsion sa pahina 24]

Si Gerasim Pavsky, nga nagbulig sa pagbadbad sang Biblia sa Ruso

[Kapsion sa pahina 25]

Ang archimandrite nga si Makarios, nga sa iya ginsunod ang ngalan sang bag-ong Ruso nga Biblia