Nasulat Na Bala sing Abanse ang Aton Palaabuton?
CRISTIANO ka man, Muslim, Judiyo, Hindu, ukon nagatuo sa iban nga relihion—ang katawhan sang tanan nga pagtuluuhan nagaeksperiensia sing kalamidad kag nagakasubo tungod sina.
Halimbawa, sang Disiembre 6, 1997, isa ka grabe nga trahedya ang natabo sa siudad sang Irkutsk sa Siberia. Ang isa ka daku nagabiyahe nga eroplano nga AN-124 halos gid lang nga nakalupad sang ang duha ka makina sini naguba. Ang eroplano, nga puno sing gatong, nagtupa sa maikit nga mga pamalay. Gindakop sang kalayo ang pila ka apartment, nagdala sing kamatayon kag kapilasan sa madamo makaluluoy nga nagapuyo, lakip ang mga inosente nga kabataan.
Sa duog sang Siberia sa diin inang aksidente natabo, mahimo gid nga may mga tawo nga may nagakalainlain nga pagtamod sa relihion. Ang iban mahimo magpabutyag sing pagtuo sa Cristianismo, apang sa gihapon nagapanghunahuna sila nga ang trahedya natabo bangod sang kapalaran. Sila kag ang iban mahimo magbatyag, ‘Kabubut-on yadto sang Dios, kag kon yadtong nagkalamatay wala mapatay sa sini nga paagi, mahimo gid sila mapatay sa iban nga paagi—ila ina kapalaran.’
Inang panghunahuna, ginahambal man ukon wala, nagapakita sang pagpati nga kinaandan sa madamong relihion sa bug-os nga globo—ang kapalaran. Madamong tawo ang nagapati nga ang aton palaabuton, sugod sa adlaw sang aton pagkabun-ag tubtob sa adlaw sang aton kamatayon, sa ano man nga paagi nasulat na nga daan.
Ang pagpati sa kapalaran may nagakatuhay nga mga porma, amo kon ngaa mabudlay ihatag ang bug-os nga kahulugan sini. Ang kapalaran nagapabutyag sing ideya nga ang tanan nga butang nga nagakatabo, tagsa ka buhat, tagsa ka hitabo—maayo man ukon malain—indi malikawan; natalana na ina nga matabo bangod napat-od na ina nga daan sang mataas nga puwersa, nga indi makontrol sang tawo. Ina nga ideya mahimo masapwan sa astrolohiya, sa karma sang Hinduismo kag Budhismo, subong man sa doktrina sang Cristiandad nga predestinasyon. Sa dumaan nga Babilonia, ang mga tawo nagpati nga ang mga dios nagkontrol sang kapalaran kag palaabuton paagi sa isa ka nasulat nga dokumento. Pananglitan, ang bisan sin-o nga dios nga nagkontrol sining “tapi-tapi sang kapalaran” mahimo makapat-od sang mga kapalaran sang mga tawo, sang mga ginharian, kag bisan sang mga dios mismo.
Madamo nga tumuluo ang nagapati nga paagi sa balaan nga kabubut-on sa wala pa ang mga tawo mabun-ag, napat-od na sang Dios ang tanan nga matabo sa katawhan, lakip ang kalawigon sang ila kabuhi, kon bala mangin lalaki man sia ukon babayi, manggaranon man ukon imol, masubo ukon malipayon. Tanan ini ginsiling nga yara sa hunahuna sang Dios ukon nasulat sa isa ka libro antes ini matabo. Sa amo kon may kapahamakan nga magbunal kinaandan na nga ang isa ka tumuluo magsiling, “mektoub,”—nasulat na ina! Ginapangatarungan nga tungod nahibaluan na nga daan sang Dios ang tagsa ka butang, ginapat-od man niya kon sin-o ang magatuman sa iya kag kon sin-o ang indi. Madamong sumulunod ang nagapati nga bisan antes pa mabun-ag ang tawo, ang Dios nagpat-od na nga daan kon bala sia natalana sa walay katapusan nga kalipay sa Paraiso ukon sia magabaton sing walay katapusan nga kalaglagan.
Mahimo hunahunaon mo nga daw kaanggid gid ini sa doktrina sang predestinasyon nga ginatudlo sa iban nga mga simbahan sang Cristiandad. Ang pangunang Protestante nga tagsakdag sang predestinasyon amo si John Calvin, ang Pranses nga Repormador sang ika-16 nga siglo. Ginpaathag niya nga ang predestinasyon amo “ang dayon nga kabubut-on sang Dios, nga paagi sa sini ginpat-od niya kon ano ang luyag niya himuon sa tagsa ka tawo. Indi tanan gintuga sa palareho nga kahimtangan, kundi ang iban gintangdo nga daan sa kabuhi nga walay katapusan kag ang iban sa dayon nga katagudilian.” Si Calvin nagsiling man: “Indi lamang nga nakita na nga daan sang Dios ang pagpakasala sang unang tawo, kag ang kalaglagan sang iya kaliwatan; kundi sia mismo ang nagbuot sini.”
Apang, indi tanan nga mga miembro sang mga relihion nga nagatudlo sing predestinasyon ukon kapalaran nagapati sina sing personal. Ang iban husto nga nagasiling nga ang relihiosong mga sinulatan nagasambit sing hilway nga pagdesisyon sang tawo. Sa katunayan, may yara daku nga pagsinuay tuhoy sa tawhanon nga mga buhat, kon bala resulta ini sang hilway nga pagdesisyon sang tawo ukon ginbuot ini sang Dios. Ang iban, halimbawa, nangatarungan nga ang tawo dapat mangin hilway sa pagpili kag sa pagbuhat, kay ang Dios, nga walay pinilian, nagapapanabat sa tawo sa iya ginahimo. Ang iban nagsiling nga ang Dios nagtuga sang mga buhat sang tawo apang “natigayon” ina sang tawo kag amo ang may salabton sa sini. Apang, sa kabug-usan nga paghambal, madamo ang nagapati nga ang tagsa ka hitabo, dalagku man kag magamay, sa aton matag-adlaw nga pagkabuhi ginabuot sang Dios.
Ano ang imo pagpati? Napat-od na bala sang Dios kon ano ang imo mangin palaabuton? Ang katawhan bala matuod gid nga hilway sa pagdesisyon, ang ikasarang sa pagpili nahanungod sa ila palaabuton? Sa anong kasangkaron ang aton madangatan nasandig sa kon ano ang aton mga buhat? Ang masunod nga artikulo magahatag sing mga sabat sa sini nga mga pamangkot.
[Picture Credit Line sa pahina 3]
SEL/Sipa Press