Ang Pagpati sa Kapalaran Amo Bala ang Nagagahom sang Imo Kabuhi?

SANG Septiembre 1988 natabo ang kapahamakan. Ang masulob nga tubig sa malapad nga delta sang mga suba sang Gan­ges kag Brahmaputra nagtaub sing 9 metros kag nagbaha sang tres-kuwarto sang Bangladesh. Linibo ang nalumos. Mga 37,000,000 ang nadulaan sing balay. Sobra sa 60,000 kilometros ka dalan ang nadula.

Bangod ang baha pirme nagakatabo sa Bangladesh, gintawag sang isa ka pamantalaan ang pungsod nga “Delta sang Kalaglagan.” Ginapakita sina nga paglaragway kon ano ang ginatamod sang madamo nga tawo nga kabangdanan sinang daku nga kapahamakan: kalaglagan, ukon kapalaran.

Bisan pa ang iban nagapati nga wala ginahamhan sang kapalaran ang kabuhi, ang pagpati sa kapalaran lapnag gid sa globo. Ngaa madamo katama ang nagapati sa kapalaran, kag ano ang fatalismo (ang doktrina nga ang mga hitabo ginpat-od na nga daan sa bagay nga ang tawo wala sing ikasarang sa pagbag-o sini)?

Papel sang Relihion

Ang tinaga nga “kapalaran” naghalin sa Latin nga fatum, nga nagakahulugan “kon ano ang ginhambal.”a Nagapati ang mga fatalista nga ang mga hitabo ginpat-od na nga daan kag nga ang tawo wala sing ikasarang sa pagbag-o sini. Ini nga pagpati ginpalapnag sang lainlain nga mga relihion kag nagdihon sang panimuot sang minilyon ka tumuluo. Ang pagpasiplat sa tatlo ka pinakadalagku nga relihion sang kalibutan nagapakita nga ang kapalaran nagasuksok sing nawong nga may lainlain nga ekspresyon​—⁠subong kalainlain sang mga korte sang Hindu nga mga templo, Islāmiko nga mga mosque, kag mga simbahan sang Cristiandad.

Halimbawa, ang mga 900 milyones ka Muslim sang kalibutan nagapati nga ang kapalaran (Kismet) ginapat-od sang kabubut-on sang Dios.b Ang ­Qur’ān nagasiling: “Wala sing malain nga nagakatabo sa duta . . . , apang yari ini sa isa ka libro antes naton ini ginapahanabo.” “Kag ang kalag indi mapatay apang upod ang pahanugot ni Allah; ang termino pat-od.”​—⁠Surah 57:22; 3:​145.

Ang Karma amo ang kasuguan sang kabangdanan kag epekto​—⁠isa pa ka nawong sang kapalaran​—⁠nga nagaapektar sa kabuhi sang halos 700 milyones ka Hindu sa kalibutan. Ginapatihan nga ang mga hitabo nga nagakatabo sa karon nga kabuhi sang Hindu ginagamhan sang iya mga buhat sang nagligad nga inkarnasyon. Ang Garuda Purana, isa ka dumaan nga Hindu nga sinulatan, nagasiling: “Amo ini ang mga buhat sa iya kaugalingon sa una nga pagkabuhi nga nagapat-od sang kinaugali sang iya organismo sa masunod, subong man sa karakter sang mga balatian, sa pisikal ukon sa mental man, nga mahulugan sang biktima . . . Matigayon sang tawo sa kabuhi ang kon ano ang ginpat-od sa iya nga matigayon niya.”

Kamusta ang mga 1,700 milyones ka miembro sang Cristiandad? Huo, ang iban sa Cristiandad nagaangkon nga ang kapalaran ginbuslan sang Dios, kag ang fatalismo sang predestinasyon. Apang ang Encyclopædia of Religion and Ethics nagabaton: “Indi mahimo masiling nga ang Cristianismo . . . hilway sing bug-os gikan sa pagpati sa Kapalaran.” Ginapalanog gihapon sang iban nga mga denominasyon ang pagpati sang ika-16-ka-siglo nga repormador nga si Martin Luther, nga nagsiling anay nga ang tawo “indi hilway subong sang isa ka bloke sang kahoy, isa ka bato, isa ka tumpok sang daga, ukon isa ka haligi nga asin.”

Pagtumbo sang mga Sensilyo kag Pagbasa sang mga Bituon

Bisan pa inang matig-a nga pagpati yara na karon sa likod sang mga pagtuluohan sang Cristiano, ginabaton sang isa ka teologo nga madamo sa mga katapo sini ang nagabaton gihapon sa pagtuluohan “sa isa ka sekular nga dagway.” Sa sina nga dagway, ang kapalaran mahimo nga may yuhum nga madali mapanas kag mahingadlan nga suwerte. Ayhan kilala mo ang madamo nga kon kaisa nagatumbo sing sensilyo sa pagpangabay sing suwerte, ukon kapalaran. Bisan pa ipangatarungan nila ini subong isa lamang ka kustombre, padayon nila ini nga ginahimo, kag, kon kaisa, nagatiklod ini sa ila sa pagpanikasog. Halimbawa, ang The New York Times nagbalita sining karon lang nga nakita sang isa ka tawo nga nagaistar sa Estados Unidos ang nagakaya nga sensilyo pagkatapos sia nakabakal sing mga tiket sa loterya. Sia nagsiling: “Kada makakita ako sing nagakaya nga sensilyo, pirme may maayo nga nagakatabo sa akon.” Sa sini nga hitabo, nagdaug sia sing 25.7 milyones dolyares. Sa banta mo nabuhinan bala ang iya pagpati sa suwerte, ukon kapalaran?

Ang iban naham-ot nahanungod sa pagpatilik sang sensilyo. Apang, mahimo sila magpati nga ang ila buwas-damlag ginapat-od sang mga hublag sang mga bituon​—⁠isa pa ka nawong sang kapalaran. Sa Naaminhan nga Amerika lamang, mga 1,200 ka pamantalaan ang may kolumna nahanungod sa astrolohiya. Ginpakita sang isa ka surbey nga 55 porsiento sang mga pamatan-on sa Estados Unidos ang nagapati nga ang astrolohiya matuod.

Huo, ginatawag man ini nga Kismet, Karma, Dios, suwerte, ukon mga bituon, ang pagpati sa kapalaran nagalapnag sa globo kag nagapadayon sing mga dag-on na. Halimbawa, nahibaluan mo bala nga sa tanan nga maragtason nga mga tawo nga nalista diri, isa lamang ang wala naga­pati sa fatalismo? Sin-o ­ang wala? Kag paano ka maimpluensiahan sang iya pagtamod sa kapalaran?

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 4]

SIN-O ANG NAGAPATI SA FATALISMO?

Zeno sang Citium Jahm, anak ni Safwān