Pag-amlig sa Inyo Kabataan Gikan sa Sayop nga Pag-abuso sa Dugo

¹ “Yari karon! Ang mga anak panublion gikan kay Jehova.” (Sal. 127:3) Kon may amo kamo sina ka hamili nga panublion, may makalilipay kamo, bisan pa mabug-at, nga responsabilidad sa paghanas, pag-atipan, kag pag-amlig sa inyo kabataan. Halimbawa, ginhimo bala ninyo ang tanan nga makatarunganon nga tikang sa pag-amlig sa inyo magagmay nga kabataan gikan sa pagtayhon sing dugo? Ano ang mangin reaksion sang inyo kabataan kon nagaatubang sing posibilidad nga tayhunan? Nahambalan na bala ninyo subong pamilya kon paano ninyo atubangon sing epektibo ang isa ka emerhensia nga kahimtangan diin ginatugyan ang pagtayhon?

² Ang paghanda sang inyo pamilya sa sinang mga kahimtangan indi dapat mangin rason nga kabalak-an. Indi ninyo mahibaluan kag mahandaan ang tanan nga mahanabo sa kabuhi, apang may madamong butang nga inyo, subong mga ginikanan, mahimo sing abanse sa pag-amlig sa inyo kabataan gikan sa pagtayhon. Ang pagpatumbaya sa sining mga responsabilidad mahimo magaresulta sa pagtayhon sa inyo anak kon magpabulong. Ano ang sarang himuon?

³ Importante ang Malig-on nga Pagtuo: Dapat hunahunaon sing serioso kon daw ano kalig-on ang inyo kaugalingon nga mga pagtuo nahanungod sa kasuguan sang Dios sa dugo. Ginatudluan bala ninyo ang inyo kabataan sa pagtuman kay Jehova sa sining butang, subong nga ginatudluan ninyo sila sang iya kasuguan sa pagkabunayag, moralidad, neutralidad, kag iban pa nga bahin sa kabuhi? Nagahunahuna gid bala kita kaangay sang ginasugo sang kasuguan sang Dios sa Deuteronomio 12:​23: “Mamat-od sing malig-on nga dili ka magkaon sing dugo”? Ang bersikulo 25 nagadugang: “Dili mo pagkaunon ini, agod nga magmaayo sa imo kag sa imo mga anak sa ulihi nimo, kon maghimo ka sing matarong sa mga mata ni Jehova.” Ang doktor mahimo magasiling nga ang dugo ‘maayo’ para sa inyo nagamasakit nga anak, apang dapat kamo mamat-od sing malig-on sa wala pa mag-utwas ang bisan anong emerhensia sa pagdumili sang dugo para sa inyo kaugalingon kag sa inyo kabataan, ginapabilihan ang inyo kaangtanan kay Jehova sing labi pa sang sa bisan ano nga ginapangangkon nga pagpalawig sa kabuhi nga nagalapas sang iya balaan nga kasuguan.

⁴ Ang mga Saksi ni Jehova mahunahunaon sa kabuhi. Indi nila luyag mapatay. Luyag nila mabuhi agod madayaw nila si Jehova kag mahimo ang iya kabubut-on. Amo ina ang isa ka rason kon ngaa nagakadto sila sa mga ospital kag ginadala didto ang ila kabataan para magpabulong. Ginapangabay nila ang mga manugbulong nga bulngon sila, kag kon silingan sila nga ang dugo amo ang ginadikta sang medisina nga pagbulong, nagapangabay sila sing alternatibo nga walay dugo nga pagbulong. Madamo sing alternatibo sa dugo. Ginagamit ini sang eksperiensiado nga mga manugbulong. Inang alternatibo nga pagbulong indi huwad nga medisina kundi nagalakip sang maayo nga mga pagbulong kag mga paagi nga dokumentado sa pangunang mga balasahon sa medisina.

⁵ Pagpangita sing Isa ka Mabinuligon nga Doktor: Ang mga manugbulong may madamong katungdanan sa pagbulong sa mga pasyente, kag kon mangabay kamo sa ila nga bulngon ang inyo anak nga wala sing dugo, nagadugang ini sa hangkat. Ang iban nga mga manugbulong magaugyon sa pagbulong sa mga hamtong nga nagatahod sang ila mga luyag sa dugo basta may isa ka kalahamut-an nga kasulatan nga wala nagapapanabat sa iya kon ano ang matabo. Ang iban mahimo man magapasugot sa pagbulong sa mga kabataan nga nagapakita nga sila mga hamtong nga menor-de-edad, kay ginakilala sang pila ka hukmanan nga ang hamtong nga mga menor-de-edad may kinamatarong sa pagpili kon paano sila bulngon. (Tan-awa Ang Lalantawan, Hunyo 15, 1991, pahina 16-17, para mahibaluan kon sin-o ang makabig nga hamtong nga menor-de-edad.) Apang, ang mga manugbulong mahimo mangindi sa pagbulong sa magagmay nga kabataan, labi na sa mga lapsag, kon wala sila sing permiso sa paghatag sing dugo. Sa katunayan, diutay lamang nga manugbulong ang magahatag sing 100-porsiento nga pasalig nga indi sila magagamit sing dugo sa idalom sang bisan anong sirkunstansia kon nagabulong sa isa ka bata. Tungod sa medikal kag legal nga mga rason, ang kalabanan nga mga doktor nagabatyag nga indi sila makahatag sina nga garantiya. Walay sapayan, madamo ang maluyag mag-atipan sa kabataan sang mga Saksi ni Jehova tubtob sa masarangan nila sa pagtahod sang aton desisyon sa dugo.

⁶ Bangod sini, ano kon, sa pagpangita ninyo sing isa ka nagakaigo nga doktor para sa inyo anak, makita ninyo ang isa nga may rekord nga nakigkooperar sing maayo sa mga Saksi ni Jehova kag nga sang nagligad naghimo sing wala man sing dugo nga paagi para sa iban nga mga Saksi, apang nagahunahuna nga ang kasuguan wala nagatugot sa iya sa paghatag sa inyo sing bug-os nga garantiya nga indi pagagamiton ang dugo? Apang, ginapasalig niya sa inyo nga sa banta niya sa sini nga tion wala man sing problema sa sini. Mahimo kamo mamat-od nga amo ini ang inyo pinakamaayo nga mapili. Sa sining mga sirkunstansia mahimo kamo maghinakop nga mahatag ninyo ang permiso nga magpadayon. Apang, athaga nga sa paghatag ninyo sing permiso para sa medikal nga pagbulong sa inyo anak wala kamo nagahatag sing permiso para sa pagtayhon sing dugo. Ang paghimo sini nga dalanon isa ka responsabilidad nga dapat ninyo sabton nga wala ginatamod ang inyo desisyon subong isa ka pagkompromiso.

⁷ Sa pagkamatuod, kon makakita pa kamo sing rasonable nga alternatibo nga pagbulong nga nagabuhin ukon ayhan nagadula sang problema sa paggamit sing dugo, nian mahimo nga pilion ninyo ang kubos ka makatalagam nga paagi. Ginapaabot nga manikasog kamo sing daku sa pagpangita sing manugbulong ukon manugbusbos nga magapasugot sa pagbulong nga wala sing dugo. Ang labing maayo nga pangapin amo nga handaan ang mahimo mag-utwas nga mga problema. Manikasog gid sa pagpangita sing isa ka mabinuligon nga doktor sing abanse. Tinguhai nga magpalayo sa dimabinuligon nga mga doktor kag mga ospital kon mahimo.

⁸ Sa iban nga kadutaan ang isa pa ka rason nga makahimo sing kinaliwan kon bala ihatag ang pagtayhon sing dugo ukon indi amo kon paano bayaran ang pag-atipan sang ospital. Kon ang mga ginikanan may seguro sa kapagros ukon iban pa nga kalig-unan nga nagatugot sa pagpangita sing isa ka doktor nga luyag nila, ang kabataan mas mahapos nga mapahilayo sa dimabinuligon nga mga manugbulong ukon mga katapo sang ospital. Ang ikasarang sa kuwarta masami nga amo ang nagapat-od sang sahi sang serbisyo kag kooperasyon nga batunon sang pamilya gikan sa mga doktor kag mga ospital. Subong man, ang pagpasugot sang ospital ukon manugbulong nga batunon ang bata masunson nagadepende sa ikasarang sang mga ginikanan sa pagbayad. Kag para sa manugbata nga mga iloy, importante nga atipanon ninyo ang inyo panglawas sa tion sang pagmabdos! Daku ang mahimo sini agod matapna ang maaga nga pagbun-ag kag ang kaupod nga mga komplikasyon, kay ang kinaandan nga pagbulong sa premature nga mga lapsag kag sa ila mga problema sa madamo nga hitabo nagadalahig sa dugo.

⁹ Kon kaisa ang mga manugbulong nagayamo nga ulihi na lang ang mga Saksi ni Jehova nagasugid sang ila pagpamatok sa dugo. Indi gid ini dapat matabo. Ang isa sang unang mga butang nga dapat himuon sang Saksi nga mga ginikanan kon nagakadto sa ospital ukon kon nagapabulong sa isa ka manugbulong amo ang pagsugid sang ila tindog sa dugo. Kon kinahanglan ang pagbusbos, mangabay sing maaga nga pagpakigsapol sa manug-anestisya. Ang manugbusbos mahimo makabulig sa inyo tuhoy sini. Ang mga porma sa pagsulod sa ospital (admittance forms) dapat usisaon sing maayo. May kinamatarong kamo sa pagkuris sang bisan ano nga wala ninyo ginaugyunan. Agod madula ang bisan anong pangduhaduha, isulat sing maathag sa admittance form nga ang dugo, tungod sa relihioso kag medikal nga mga rason, wala ginatugot sa idalom sang bisan ano man nga sirkunstansia.

¹⁰ Bulig Gikan sa Organisasyon ni Jehova: Anong mga aman ang ginhimo sang organisasyon ni Jehova agod buligan kamo sa pag-amlig sang inyo kabataan gikan sa dugo? Madamo. Madamo sing ginbalhag ang Sosiedad sa pagtudlo sa aton tuhoy sa dugo kag sa walay dugo nga alternatibo nga pagbulong. Natun-an na ninyo ang brosyur nga How Can Blood Save Your Life? kag ang iban pa nga mga publikasyon tuhoy sini nga tema. Kag may mga kauturan nga lalaki kag babayi sa lokal nga kongregasyon nga makahatag sa inyo sing daku nga bulig kag supurta. Kon may problema, mahimo mamat-od ang mga gulang sa paghimos sing 24-oras nga pagbantay sa ospital, ayhan sang isa ka gulang kaupod sang ginikanan ukon sang isa pa ka suod nga himata sang pasyente. Ang pagtayhon sing dugo masunson ginahatag kon ang tanan nga himata kag abyan nakapauli na sa gab-i.

¹¹ Gintukod ang mga Hospital Liaison Committee sa dalagku nga mga siudad. Ang tanan nga kongregasyon ginatangdo sa isa ka komite nga ginatapuan sang hanas nga mga kauturan nga lalaki nga handa sa pagbulig. Tawga sila, paagi sa mga gulang, kon kinahanglanon. Indi sila dapat tawgon sa magagmay nga mga problema, apang indi maghulat sing madugay sa pagpanawag kon may panagupnop kamo nga may mabug-at nga problema nga mahanabo. Makahatag sila sa masami sing mga ngalan sang mabinuligon nga mga manugbulong kag mga panugda tuhoy sa mga alternatibo. Kon kinahanglanon kag posible, ining mga kauturan mahimo makakadto kag makabulig sa paglubad sa problema.

¹² Pagpaabot kag Pag-atubang sa Pagpasilabot sang Korte: Ano kon ang doktor ukon ospital nagaplano sa pagkuha sing mando sa korte sa pagtayhon sa inyo anak? Posible gihapon nga mapunggan ang pagtayhon. Ang paghanda para sa sina nga posibilidad dapat himuon sing abanse.

¹³ Ang paghangop sa pila sang legal nga mga prinsipio nga nagatuytoy sa mga ospital kag mga huwes sa sining butang magabulig sa inyo sing daku sa pagpangapin. Ang isa sina nga prinsipio amo ang katunayan nga ang kasuguan wala nagahatag sa mga ginikanan sing walay latid nga awtoridad sa pagbaton ukon pagdumili sing medikal nga pagbulong para sa ila kabataan bisan pa nga ang pagdumili nila napasad sa ginapatihan sing hanuot nga relihiosong pagtuluuhan.

¹⁴ Ining sadsaran nga prinsipio ginpakita sa desisyon sang Korte Suprema sang E.U. sang 1944 nga nagsiling: “Ang mga ginikanan hilway nga mangin mga martir mismo. Apang wala ini nagakahulugan nga hilway sila, sa kaanggid nga mga sirkunstansia, sa paghimo nga mga martir sang ila kabataan antes sila makalab-ot sa edad nga may bug-os kag legal nga paghantop diin makahimo sila sina nga pagpili para sa ila kaugalingon.”

¹⁵ Ang pag-amlig sa kabataan gikan sa pag-abuso kag pagpatumbaya sang ginikanan wala gid ginapamatukan sang Cristianong mga ginikanan. Apang ang mga kasuguan sa pagpatumbaya sa bata kag ang pinamulong sang Korte Suprema nga ginsambit sa ibabaw masami nga dinagakaigo nga naaplikar sa mga kaso nga nagadalahig sa kabataan sang mga Saksi ni Jehova. Ngaa? Una, ang Saksi nga mga ginikanan wala sing intensiyon nga “himuon nga martir” ang ila kabataan. Ginahigugma nila ang ila kabataan kag luyag nga may maayo sila nga panglawas. Apang nagapati sila nga may hatag-Dios sila nga katungdanan sa pagpili sing makatarunganon nga sahi sang pagbulong nga labing maayo para sa ila kabataan. Luyag nila bulngon ang balatian sang ila kabataan nga wala sing dugo. Indi lamang nga inang alternatibo nga walay dugo nga pagbulong mas maayo kag mas malayo sa peligro sang sa dugo kundi, sing labing importante, nagahupot ini sa ila kabataan nga kalahamut-an kay Jehova nga Dios.

¹⁶ Walay sapayan sang mga benepisyo sang walay dugo nga pagbulong, madamong doktor kag opisyal sa pag-atipan sa kaayuhan sang bata ang nagatamod sa pagtayhon nga terapiya subong kinaandan nga buhat sa medisina nga mahimo kinahanglanon sa pila ka sirkunstansia. Busa, kon ang Saksi nga mga ginikanan magadumili sa ginrekomendar nga pagtayhon, nagautwas ang mga problema. Sa kabilugan, ang mga doktor indi makatarunganon nga makabulong sa kabataan kon wala ang pahanugot sang mga ginikanan. Agod malandas ang indi pagpasugot sang ginikanan sa paggamit sing dugo, ang mga doktor ukon ang iban pa nga katapo sang ospital mahimo mangayo sing permiso gikan sa isa ka huwes sa dagway sang mando sang korte.

¹⁷ Madamong beses nga ang mga mando sang korte nga nagaawtorisar sang paggamit sing dugo madasig nga ginakuha nga may diutay ukon walay notisya sa mga ginikanan. Subong kinaugali nga mga manugbantay sang inyo anak, may sadsaran nga kinamatarong kamo sa paghibalo kon ano ang ginahimo sang mga doktor, mga administrador sang ospital, ukon mga opisyal nga nagaatipan sang kaayuhan sang bata may kaangtanan sa inyo anak sa tanan nga tion. Ang kasuguan nagapatuman nga, kon posible, dapat kamo pahibaluon sang mga panikasog sa pagkuha sing mando sang korte kag dapat tugutan sa paghatag sang inyo rason sa binais sa korte.

¹⁸ Ining legal nga mga katunayan nagapadaku sang kabilihanan sang pagpangita sing isa ka mabinuligon nga doktor. Magkooperar sa iya, kag sa bulig sang mga katapo sang inyo Hospital Liaison Committee, buligi sia sa paghimo sing walay dugo nga pagbulong sa balatian sang inyo anak ukon sa pagsaylo sang inyo anak sa isa ka doktor ukon ospital nga magahatag sina nga pagbulong. Apang kon may mga tanda nga ang doktor, administrador sang ospital, ukon mamumugon sa pag-atipan sa kaayuhan sang bata nagahunahuna sa pagkuha sing mando sang korte, dapat kamo mangin alisto sa pagpamangkot kon amo ini ang ginaplano. Kon may plano nga magkadto sa korte, ipadaku nga luyag ninyo mahibaluan kon tuhoy ini sa ano agod mahatag man ninyo ang inyo rason sa huwes.​—Hulu. 18:17.

¹⁹ Kon ang inyo pagdumili sa dugo gindala sa korte, ang opinyon sang doktor nga ang dugo kinahanglanon sa pag-amlig sang kabuhi sang inyo anak mahimo nga makabuluyok gid. Ang huwes, subong tawo nga wala sing nahibal-an sa medisina, masami magatahod sa pagkaeksperto sa medisina sang doktor. Matuod ini labi na kon ang mga ginikanan ginhatagan sing diutay ukon wala gid paghatagi sing kahigayunan sa paghatag sang ila rason sa kaso kag ang doktor, nga walay pagbais, ginatugutan sa pagpabutyag sang iya mga pagpati nahanungod sa “hilingagawon” nga pagkinahanglan sa dugo. Ang kamatuoran amo, kon san-o kag kon ngaa nagapati ang mga doktor nga ang dugo kinahanglanon dipat-od. Sa masami, kon ang isa ka doktor magasiling nga ang dugo kinahanglanon gid sa pagluwas sa kabuhi sang bata, ang isa pa ka doktor, nga eksperiensiado sa pagbulong sa amo man nga balatian nga wala sing dugo, magasiling nga ang dugo indi kinahanglanon sa pagbulong sa pasyente.

²⁰ Ano ang himuon ninyo kon ang abogado ukon huwes magapamangkot sa inyo kon ngaa nagadumili kamo sa “nagaluwas-kabuhi” nga pagtayhon sa inyo anak? Bisan pa nga ang inyo una nga huyog amo ang ipaathag ang inyo pagtuo sa pagkabanhaw kag ipabutyag ang inyo makusog nga pagtuo nga banhawon sang Dios ang inyo anak kon sia mapatay, ina mismo nga sabat mahimo magahaylo sa huwes nga kamo relihioso nga panatiko kag nga dapat sia magpasilabot sa pag-amlig sa inyo anak.

²¹ Ang kinahanglan mahibaluan sang korte amo nga, bisan pa nagadumili kamo sa dugo bangod sang relihioso gid nga rason, wala kamo nagadumili sa medikal nga pagbulong. Kinahanglan mahibaluan sang huwes nga kamo mahigugmaon nga mga ginikanan nga luyag mabulong ang inyo anak. Wala lamang kamo nagaugyon nga ang ginapatihan nga mga benepisyo sang dugo mas daku sang sa posible nga makamamatay nga katalagman sini, labi na kon ang medikal nga mga alternatibo nga wala nagahatag sini nga mga katalagman matigayon.

²² Depende sa sitwasyon, mahimo ninyo isugid sa huwes nga opinyon sang isa ka doktor nga ang dugo kinahanglanon, apang ang mga doktor nagalainlain sa ila pagbulong, kag luyag ninyo ang kahigayunan nga makakita sing doktor nga magaatipan sang inyo anak paagi sa matigayon sing lapnag nga mga metodo sang walay dugo nga pagbulong. Sa bulig sang Hospital Liaison Committee, mahimo nga nakakita na kamo sing isa ka doktor nga magabulong sang inyo anak nga wala sing dugo kag mahimo makahatag sing mabuligon nga testimoniya sa korte, ayhan paagi sa telepono. Mahimo nga ang liaison committee makahatag sa huwes​—bisan sa doktor nga nagapilit sang mando sang korte—​sing mga artikulo sa medisina nga nagapakita kon paano ang balatian sang inyo anak epektibo nga mabulong nga wala nagagamit sing dugo.

²³ Kon ang mga huwes ginakinahanglan sa pagpaguwa sing mga mando sa korte sing padasudaso, sa masami wala nila mabinagbinag ang madamong katalagman sang dugo, lakip ang AIDS, hepatitis, kag madamong iban pa nga katalagman. Mahimo mo ini ipakita sa huwes, kag mahimo mo man isugid sa iya nga ikaw, subong isa ka Cristianong ginikanan, magatamod sang paggamit sing dugo sang iban sa panikasog nga masupurtahan ang kabuhi subong mabug-at nga pagsupak sa sugo sang Dios kag nga ang pagpilit sang dugo sa imo anak pagatamdon kaangay sang panglugos. Ikaw kag ang imo anak (kon nagakaigo na ang edad sa paghupot sang iya kaugalingon nga pagtuo) sarang makapaathag sang inyo pagkangil-ad sa sinang pagpilit kag sarang makaapelar sa huwes nga indi pag-ihatag ang mando kundi magapahanugot sa imo sa pagpadapat sing alternatibo nga pagbulong para sa imo anak.

²⁴ Kon nahimo ang nagakaigo nga pagpangapin, makita sing mas maathag sang mga huwes ang pihak nga bahin​—ang inyo bahin—​subong mga ginikanan. Nian indi sila magmaabtik sa pag-awtorisar sing pagtayhon. Sa pila ka kaso ang mga huwes naglatid sing daku sang kahilwayan sang doktor sa paggamit sing dugo, nagakinahanglan pa gani nga binagbinagon anay ang mga alternatibo, ukon naghatag sa mga ginikanan sing kahigayunan sa pagpangita sing mga doktor nga magabulong nga wala sing dugo.

²⁵ Kon nagapakig-angot sa mga nagatinguha sa pagpilit sing pagtayhon, kinahanglan nga indi gid kamo magpakita sing bisan anong pamatuod nga nagapang-alag-ag kamo sa inyo mga pagtuo. Ang mga huwes (kag mga doktor) magapamangkot kon kaisa kon ang mga ginikanan may problema sa “pagliton” sa ila sang salabton nga magdesisyon sa pagtayhon. Apang dapat athagon sa tanan nga natungdan nga kamo, subong mga ginikanan, may obligasyon sa pagpadayon nga himuon ang tanan nga masarangan ninyo sa paglikaw sa pagtayhon. Amo ini ang inyo hatag-Dios nga responsabilidad. Indi ini maliton.

²⁶ Gani, sa pagpakighambal sa mga doktor kag mga huwes, dapat kamo mangin handa sa pagsugid sang inyo tindog sing maathag kag sing makahalaylo. Kon ang mando sang korte ginpapanaug walay sapayan sang inyo labing maayong mga panikasog, padayon nga makiluoy sa manugbulong nga indi magtayhon kag palig-una ang alternatibo nga pagbulong. Padayon nga kuhaa ang iya kahanda sa pagbinagbinag sa mga artikulo sa medisina kag sa mga laygay sang mga doktor nga handa konsultahon tuhoy sa balatian agod malikawan ang dugo. Sa kapin sa isa ka okasyon, ang daw indi magpasugot nga doktor nagguwa sa hulut-operahan kag malipayon nga nagpahibalo nga wala sia maggamit sing dugo. Gani, bisan pagkatapos mapanaug ang mando sang korte, indi gid mag-untat, ano man ang matabo!​—Tan-awa ang Hunyo 15, 1991 nga guwa sang Ang Lalantawan, “Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa.”

²⁷ Dumduma, si Jesus nagsiling: “Mag-andam sa mga tawo; kay itugyan kamo sa lokal nga mga korte . . . Dalhon kamo sa atubangan sang mga gobernador kag sang mga hari bangod sa akon, sa pagpamatuod sa ila kag sa mga pungsod.” Para sa aton kalugpayan sa idalom sinang mga sirkunstansia, si Jesus nagdugang nga ang balaan nga espiritu magabulig sa aton sa pagdumdom kon ano ang nagakaigo kag mapuslanon nga ihambal sa sinang mga okasyon.​—Mat. 10:​16-20.

²⁸ “Ang nagapakita sing paghangop sa bagay makakita sing kaayuhan, kag malipayon sia nga nagasalig kay Jehova.” (Hulu. 16:20) Mga ginikanan, maghimo sing kinahanglanon nga mga paghanda sing abanse sa pag-amlig sang inyo anak gikan sa makadagta sa espirituwal nga pagtayhon sing dugo. (Hulu. 22:3) Mga anak, maghulag sa paghanas sang inyo mga ginikanan sa paghimo sining mga paghanda kag iaplikar ini sa inyo tagipusuon. Subong pamilya, “mamat-od sing malig-on nga dili magkaon sing dugo . . . agod nga magmaayo sa imo” bangod sang pagtigayon sang pagpakamaayo kag pagkahamuot ni Jehova.​—Deut. 12:​23-25.

Lamang kon may yara karon, nagapadayon nga emerhensia diin, sa opinyon sang doktor, nagakinahanglan sing gilayon nga igtalupangod nga ang mga pagbulong nga daw kinahanglanon sa kabuhi ukon panglawas sang bata (lakip ang pagtayhon sing dugo) makatarunganon nga ihatag nga wala ang pagpasugot sang ginikanan ukon huwes. Sa pagkamatuod, ang manugbulong dapat manabat kon magasalig sia sa sining emerhensia nga gahom sang kasuguan.