Georgette Douwma/Stone via Getty Images
MAKAY-O PA BALA ANG ATON PLANETA?
KADAGATAN
ANG kadagatan nagasuplay indi lang sang kalabanan nga ginakaon naton kundi pati man sang mga kinahanglanon sa paghimo sang mga bulong. Diri man nagahalin ang sobra sa katunga nga oxygen nga kinahanglanon sang aton planeta, kag ginasuyop sini ang makahalalit nga mga carbon gas halin sa ginahimo sang mga tawo. Dugang pa, ginabalanse man sang kadagatan ang aton klima.
Mga Halit sa Aton Kadagatan
Bangod sa pagbag-o sang klima, nahalitan ang mga korales, pakinhason, kag iban pa nga ara sa dagat. Suno sa mga scientist, ang halos tanan nga korales—nga nagabulig sa indi magnubo sa 25 porsiento sa tanan nga may kabuhi sa dagat—mahimo mapatay sa sunod nga 30 ka tuig.
Suno sa mga eksperto, halos 90 porsiento sang mga pispis nga nagakuha sang ila pagkaon sa dagat ang mahimo nakakaon sang mga plastik, kag ini nga mga plastik amo ang isa sa mga rason kon ngaa nagakapatay ang minilyon ka sapat sa dagat kada tuig.
“Ginpabay-an naton ang kadagatan,” siling sang UN Secretary-General nga si António Guterres sang 2022, “kag subong masiling ko nga ‘Ara sa Emerhensia ang Kadagatan.’”
Gindesinyo ang Aton Planeta nga Indi Maguba
Ang kadagatan kag ang mga tinuga sa sini gindesinyo nga may ikasarang sa pagtinlo sang ila kaugalingon basta indi sila paghalitan sang mga tawo. Ang libro nga Regeneration: Ending the Climate Crisis in One Generation nagsiling nga kon indi paghigkuan sang mga tawo ang kadagatan, “may ikasarang ini sa pagtinlo bisan wala ang bulig sang mga tawo.” Binagbinaga ang pila ka halimbawa:
Ang magagmay nga mga organismo nga ginatawag phytoplankton amo ang nagakaon kag nagasuyop sang carbon dioxide—ang gas nga ginapatihan nga panguna nga rason sang global warming. Ang masuyop sang phytoplankton nga carbon dioxide halos pareho kadamo sang masuyop man sang mga kahoy, hilamon, kag iban pa nga tanom sa duta kon tingbon.
Ang mga bakterya amo ang nagakaon sang panit kag mga bukog sang patay nga mga isda nga mahimo maghigko sa dagat. Dayon ang mga bakterya naman ginakaon sang iban nga tinuga sa dagat. Sa sini nga paagi “padayon nga matinlo kag matin-aw ang dagat,” siling sang Smithsonian Institution Ocean Portal.
Madamo nga tinuga sa dagat ang nagagamit sang ila digestive system para mabuhinan ang acid sa dagat nga nagahalit sa mga korales, pakinhason, kag iban pa nga tinuga.
Ang Ginahimo nga Solusyon
Ang paggamit sang reusable nga mga bag kag suludlan sang tubig makabulig para mabuhinan ang basura sa aton kadagatan.
Ginapanugda sang mga eksperto nga maggamit sang reusable nga mga bag, tools, kag suludlan imbes sang mga plastik nga kaisa lang gamiton dayon ginahaboy.
Pero may dapat pa nga himuon. Sining karon lang, sa sulod sang isa ka tuig, ang isa ka environmental organization nakakuha sing 9,200 ka tonelada nga basura halin sa mga baybay nga gin-anod sa 112 ka pungsod. Pero, diutay pa ini nga kadamuon kon tipunon ang tanan nga basura sa dagat kada tuig.
Ang National Geographic nagsiling nga “ang level sang acid [sa kadagatan] mahimo indi na mabalik sa normal.” Ang mga tinuga sa dagat “nabudlayan na sa pagtinlo sang kadagatan bangod sa madamo nga fossil fuel nga ginasunog sang mga tawo.”
Kon Ano ang Ginasiling sang Biblia
“Ang duta puno sang imo mga tinuga. Ang dagat tuman kadalom kag tuman kalapad, puno ini sang indi maisip nga dalagku kag magagmay nga buhi nga mga tinuga.”—Salmo 104:24, 25.
Ginhimo sang Manunuga ang kadagatan nga may ikasarang sa pagtinlo nga indi kinahanglan ang bulig sang iban. Binagbinaga ini: Bangod ang Dios ang nagtuga sa kadagatan kag sa tanan nga buhi nga tinuga sa sini, makasalig gid kita nga masarangan man niya nga dulaon ang halit sa aton kadagatan. Tan-awa ang artikulo nga “Ang Dios Nagpromisa nga Indi Maguba ang Aton Planeta,” sa pahina 15.