Si Thomas Emlyn—Manugpasipala Bala ukon Manugsakdag sang Kamatuoran?

SIN-O si Thomas Emlyn, kag ngaa ginatindugan gid niya ang kamatuoran? Ano ang mahimo nga matun-an naton sa iya nga makabulig sa aton subong?

Para masabat ina, hibaluon anay naton ang natabo sang ika-17 kag maaga nga bahin sang ika-18 nga siglo sa England kag Ireland. Ang Simbahan sang England amo ang may daku nga gahom sadto. Ang madamo nga grupo sang Protestante kag indibiduwal wala nagaugyon sa ginatudlo sang simbahan.

SIN-O SIA?

Amo sini ang kahimtangan sang natawo si Thomas Emlyn sang Mayo 27, 1663, sa Stamford, Lincolnshire, England. Sa edad nga 19, ginhatag niya ang iya una nga sermon. Sang ulihi, nangin pari sia sang isa ka kondesa nga nagapuyo sa London; kag sang ulihi, nagsaylo sia sa Belfast, Ireland.

Sang sa Belfast sia nangin pari sia sa simbahan. Pagligad sang tion, nangin ministro sia sa pila ka lugar, lakip sa Dublin.

NGAA GINSUMBONG SIA NGA MANUGPASIPALA?

Sadto nga tion, ginatun-an sing maayo ni Emlyn ang Biblia. Bangod sang iya natun-an, ginduhaduhaan niya ang Trinidad, bisan pa nga ginapatihan niya ini sang una. Samtang ginausisa niya ang mga Ebanghelyo, nangin kumbinsido sia nga ginasakdag sini ang iya bag-o nga paghangop.

Wala dayon ginsugid ni Emlyn ang iya nahibaluan. Pero, natalupangdan sang iya mga kaupod sa simbahan sa Dublin nga wala na niya ginasambit ang Trinidad sa iya mga sermon. Bangod nahibaluan niya nga indi pagbatunon sang iban ang iya nahibaluan, nagsulat sia: “Mauntat na ako sa akon katungdanan.” Sang Hunyo 1702, ginsuknaan sia sang iya duha ka upod kay wala na niya ginalakip sa iya mga sermon ang Trinidad. Gin-ako ni Emlyn nga wala na sia nagapati sa sini kag mauntat na sia sa iya obra.

Pagligad sang pila ka adlaw, naghalin sia sa Dublin, Ireland, kag nagkadto sa England. Pero, pagligad lang sang pulo ka semana, nagbalik sia sa Dublin para mag-asikaso sang pila ka kinahanglanon, kay luyag niya nga magsaylo sa London. Sang ara sia sa Dublin, ginhimo niya ang An Humble Inquiry Into the Scripture-Account of Jesus Christ kay luyag niya ipahibalo ang iya pagpati. Sa sini nga publikasyon, naghatag sia sing maathag nga pamatuod sa Kasulatan nga si Jesus indi amo ang Supremo nga Dios. Nagpaakig ini sa mga miembro sang kongregasyon niya anay sa Dublin. Gani gin-akusar sia.

Gin-aresto kag gindala si Emlyn sa Bench Court sang Rayna sa Dublin sang Hunyo 14, 1703. Sa iya True Narrative of the Proceedings, nagsiling sia nga ginkasuhan sia bangod “sa pagsulat kag paghimo sang libro, kag nagasiling ini nga mapasipalahon ako kag nagtudlo sing sayop, kag iban pa. Nga si Jesucristo indi tupong sa Dios nga Amay.” Indi gid patas ang paghukom. Pito ka obispo sang Simbahan sang Ireland ang nagpungko upod sa mga hukom. Wala gintugutan si Emlyn nga pangapinan ang iya kaugalingon. Ang isa ka kilala nga abogado nga si Richard Levins nagsiling kay Emlyn nga “ayamon sia pareho sang lobo.” Sa katapusan sang bista, si Richard Pyne, nga Lord Chief Justice sang Ireland, nagsiling sa mga hurado nga kon indi sila magpamatbat suno sa ginapaabot, “yara ang iya ginuo nga mga obispo,” nga mahimo nagapahangop nga pagasilutan ang mga hurado.

Sang ginpamatbatan sia, nagpanugda ang solicitor-general nga bawion ni Emlyn ang iya ginsiling. Nangindi sia. Ginmultahan sia kag ginsentensiahan sang isa ka tuig nga pagkapriso. Bangod indi sia makabayad sang multa, nagpabilin sia sa prisuhan sing duha ka tuig asta nga ginkumbinsi sang iya isa ka abyan ang awtoridad nga panubuan ang multa. Ginpagua sia sang Hulyo 21, 1705. Bangod sang kahuy-anan, nasiling niya ang nasambit sa panugod: “Handa ako nga mag-antos sa akon ginapatihan nga kamatuoran parte sa iya [Dios] kag sa iya himaya.”

Nagsaylo si Emlyn sa London kag sang ulihi nakaupod niya si William Whiston, nga isa man ka iskolar sang Biblia nga ginhingabot kay ginbalhag sini ang ginapatihan niya nga kamatuoran sa Biblia. Ginatahod ni Whiston si Emlyn, nga nagatawag sa iya nga “‘ang una nga manugpahayag’ sang ‘daan nga cristianismo.’”

NGAA GINSIKWAY NIYA ANG TRINIDAD?

Pareho kay William Whiston kag sa ginatahod nga iskolar nga si Isaac Newton, nahibal-an ni Emlyn nga wala ginasakdag sang Biblia ang doktrina sang Trinidad subong sang makita sa Athanasian Creed. Nagpaathag sia: “Pagkatapos mabinagbinag sing maayo, kag matun-an ang balaan nga Kasulatan, . . . nakit-an ko ang daku nga rason . . . nga bag-uhon ang akon opinyon parte sa Trinidad.” Naghinakop sia nga “ang Dios kag ang Amay ni Jesucristo amo ang Supremo nga Manunuga.”

Ngaa amo sini ang nasiling ni Emlyn? Madamo sia sing nakit-an nga Kasulatan nga nagapakita nga tuhay si Jesus kag ang Iya Amay. Ari ang pila ka halimbawa (ang komento ni Emlyn sa mga teksto naka-ital):

• Juan 17:3: “Ang Cristo wala gid nagsiling nga sia isa ka Dios ukon ang Dios, kag ang lamang nga Dios.” Ang Amay lamang ang ginatawag nga “ang lamang matuod nga Dios.”

• Juan 5:30: “Ang ginahimo sang Anak indi iya kabubut-on, kundi kabubut-on sang Amay.”

• Juan 5:26: “Ginhatagan sia sang Amay sang Kabuhi.”

• Efeso 1:3: “Samtang si Jesucristo kinaandan na nga ginatawag nga Anak sang Dios, wala kita sing makita nga ang Amay ginatawag nga Amay sang Dios, bisan pa pirme sia ginatawag nga Amay sang aton Ginuong Jesus.”

Sang nausisa na ni Emlyn ang tanan nga pamatuod, ginpadaku niya ini paagi sa pagsiling: “Wala gid sing bisan isa ka teksto sa balaan nga Kasulatan, nga nagasiling, nga ang Amay, Anak, kag Balaan nga Espiritu isa kag pareho nga indibiduwal.”

ANO ANG MATUN-AN NATON?

Madamo subong ang nahadlok sa pagtindog sa kon ano gid ang ginatudlo sang Kasulatan. Pero handa gid si Emlyn nga tindugan ang kamatuoran sa Biblia. Namangkot sia, “Kon indi pag-isugid sang isa ka tawo ang pinakaimportante nga mga kamatuoran, nga maathag gid sa balaan nga Kasulatan, ano pa ang pulos nga basahon kag pangitaon niya ini?” Indi gid niya pag-ikompromiso ang kamatuoran.

Ang halimbawa ni Emlyn kag sang iban pa makapahulag sa aton nga binagbinagon kon bala handa kita nga manindugan sa kamatuoran bisan pa ginapakalain ang aton ginapatihan. Mahimo man naton pamangkuton ang aton kaugalingon, ‘Ano ang mas importante—ang kadungganan kag kahamuot bala sang komunidad ukon ang pagsakdag sang kamatuoran sang Pulong sang Dios?’