Dagedage Karana Burundi Dekenai Tomadiho Dekenai Edia Gwauhamata Idia Hamakohia!
Nao taudia edia tano momo lalodiai tomadiho karana be vaia idia karaia diba edia ura hegeregerena. To, Africa lalonai gabu ta ladana Burundi dekenai tomadiho taudia idia dagedage henidia, bona unai ese ia hahedinaraia taunimanima edia tomadiho karana idia koua diba. Momokani, bema gavamani ia gwau taunimanima be mai edia maoro kara ta idia karaia totona, to murinai unai kara idia taravatulaia, taunimanima iboudiai be unai bamona idia kara henidia diba. Unai dainai ai ura inai magasin idia duahia taudia ese Burundi dekenai idia vara gaudia ai hadibadia.
FEBRUARY 16, 1989 ai, Burundi, Africa dekenai dika bada herea ia vara. Unai dina dekenai Republik of Burundi ena president, Pierre Buyoya, ese gavamani ena provinis minista taudia danu idia hebou. Unai hebou ia ore murinai, Iehova ena Witness taudia edia tomadiho karana dainai idia dagedage henidia dikadika. Tatau, hahine, bona natudia danu idia dogodia tao kava, bena idia dadabadia, idia hahisidia, bona dibura dekenai idia koudia idia hitolo mase totona.
Unai bamona dika karadia idia karaia be hemarai bada herea karana, badina ita be diba bada negana lalonai ita noho hari. To, Burundi dekenai inai Keristen taudia idia dagedage henidia be dika momokani. Dahaka dainai? Badina unai gavamani ena taravatu ia gwau taunimanima be edia ura hegeregerena idia tomadiho diba, to edia gwauhamata idia hamakohia inai.
Gavamani Idia Koikoi
Burundi be Africa ena gunika besena ta bona siahu gabunai ia noho, to inai ororo gabuna be ia siahu momokani lasi, ia paraka namo herea. (Mapu oi itaia.) Guna tanobada taudia momo be inai gabu Burundi idia diba lasi, to August 1988 ai, nius amo unuseniai ia vara sivaraina idia halasia dainai taunimanima idia kikilaia momo. Unai nega lalonai bese badadia rua, edia ladadia be Tutsi bona Hutu, idia tuari heheni. Taunimanima ese unai sivarai idia kamonai neganai idia laloa Burundi be gabu dikana.
To, unai gabu dekenai kara namodia momo idia karaia. Unai gabu taudia be mai edia ura danu idia gaukara. Sivarai ta The New York Times Magazine lalonai ia gwau “vadivadi taudia ese idia itaia, ena be Burundi taudia idia ogogami, to idia gaukara namo herea. Maurice Gervais, be unai gabu dekenai World Bank ena biaguna ta, bona ia gwau ‘inai tano taudia idia gaukara neganai edia gaukara be namo herea.’ ”
To, Burundi dekenai tomadiho oreadia idia dagedage henidia karana ese unai gabu ena namo karadia do ia hadikaia diba. Taunimanima 100 100 amo 80 80 be Keristen taudia, idia momo be Roman Katolik ena tomadiho taudia. To, unai gabu dekenai politikol oreadia ese tomadiho oreadia idia dagedage henidia. October 16, 1985 ai, The Christian Century magasin ia gwau: “Ia ore lagani lalonai Burundi gavamani ese kara idauidau idia karaia tomadiho karana idia haorea gwauraia totona . . . Dubu lalonai bona sibodia edia ruma dekenai idia tomadiho ena nega idia hamaragia. Orea haida edia dubu . . . idia koudia vadaeni bona taravatu idia atoa idia kehodia lasi totona; . . . Keristen taudia momo herea be dibura dekenai idia atodia vadaeni, idia haida idia hahisidia danu . . . ena be mai edia maoro edia tomadiho karana idia karaia, to idia karaia dainai dagedage idia davaria.”
Vadaeni, September 1987 ai, gavamani matamatana idia haginia Burundi dekenai, bona President Pierre Buyoya ese unai gavamani ia biagua dainai taunimanima idia laloa inai dagedage karana do ia haorea. Inai president matamatana ia gwauhamata, ia gwau ena bese taudia be edia ura hegeregerena do idia tomadiho diba, bona kara haraga kara haida ia karaia ena hereva ia hamomokania totona. U.S. Department of State ena ripoti ta ia gwau: “Dagi ia abia murina lagani ta lalonai, President Buyoya ena Burundi gavamani ese tomadiho orea dekenai ena kara haida ia haidaudia, gavamani [gunana] ia atoa taravatuna ia kokia. Buyoya ese edia tomadiho dainai idia hadiburaia taudia iboudiai ia ruhadia; taravatu ia kokia dubu idia kehodia lou totona; bona dubu edia tano bona rumadia ia henidia lou.” President Buyoya ese kara maorona ia haginia lou dainai tanobada ibounai lalonai taunimanima ese idia matauraia bada.
Vadaeni, dahaka dainai, vanegai Iehova ena Witness taudia sibodia edia tomadiho karana dainai idia dagedage henidia?
Iehova ena Witness Taudia be Gavamani amo Gwau Maoro Idia Tahua
Idia ore lagani momo lalodiai, Katolik Dubu be “bisinesi bona politikol orea badana ta ai ia lao,” unai hereva be The New York Times lalonai idia torea. Guna, gavamani ta ese unai bese idia do biagua neganai, dubu ese “unai tano ia biagua bamona,” bona unai gavamani ese idia koudia lasi badina idia ese “taunimanima idia durudia edia gorere idia hanamoa totona bona sikuli idia karaia.” Vadaeni, hari gavamani taudia ese tomadiho orea edia siahu garina idia gari dainai idia ura koudia unai.
To, lagani 1963 lalonai Iehova ena Witness taudia ese edia haroro gaukara Burundi dekenai idia hamatamaia neganai, idia ese Gavamani ena gaukara idia haidaua toho lasi. To idau, idia ese “Basileia ena Sivarai Namona” ena haroro gaukara sibona idia karaia (Mataio 24:14) Bible lalonai ia gwau Keristen korikori taudia be “tanobada ena lasi,” unai dainai Iehova ena Witness taudia be politik lalonai idia vareai lasi, tanobada ibounai lalonai Witness taudia be unai bamona idia karaia.—Ioane 17:16.
Witness taudia be politikol orea lalonai idia vareai lasi bona politikol herevadia idia boiboilaidia lasi. Witness taudia ese politikol orea lalonai idia vareai lasi dainai, gavamani haida idia laloa edia kara be namo lasi badina bese idia abia isi lasi eiava idia laloa idia ura gavamani idia hamorua. To unai be momokani lasi. Tanobada ibounai lalonai Iehova ena Witness taudia edia kara be idia namo, taravatu idia utudia lasi. Bible ena sisiba idia badinaia, ia gwau “gavamani do idia kamonai henia.” (Roma 13:1) Ena be idia ese pepe idia hanamoa lasi eiava bese abia isi karadia idia karaia lasi, to unai gaudia idia matauraidia noho.—Esodo 20:4, 5.
Lagani 1975 lalonai Iehova ena Witness taudia ese kota dekena amo gwau maoro idia tahua edia orea ena gaukara idia karaia totona. To, lagani 1976 ai, ami taudia ese unai gavamani idia lulua bona President Jean-Baptiste Bagaza ese gavamani matamatana ia biagua. Ia gwau taunimanima be edia ura hegeregerena idia tomadiho diba. To March 1977 ai, gavamani ese taravatu ia atoa Iehova ena Witness taudia edia gaukara idia koua totona! Witness taudia tanobada ibounai lalonai ese Witness taudia edia kara Bagaza gavamani ena memba taudia idia hadibadia, leta idia siaidia, Bagaza gavamani ena gwau kau taudia France bona Belgium dekenai idia lao hereva henidia totona, bona Burundi dekenai gavamani taudia ida idia hebou, to unai taravatu idia kokia lasi. Lagani 1987 lalonai Burundi dekenai Witness taudia 80 bamona—tatau bona hahine danu—be dibura rumana lalonai idia koudia bona hua momo unuseniai idia noho. Witness tamona be unuseniai ia mase.
Bena lagani 1987 ai Bagaza ena gavamani ia moru bona Major Pierre Buyoya ese gavamani matamatana ia biagua. Ia ese Katolik bona Protestant orea edia tomadiho ia lalo-namo henidia dainai kara haraga hahenamo idia davaria—to Witness orea edia tomadiho ia lalo-namo henia lasi.
Edia Tomadiho Dainai Dagedage Idia Abia
February 16, 1989 ai, President Buyoya be gavamani ena provinis minista taudia danu idia hebou, bena murinai reidio dekenai idia gwau Burundi dekenai Iehova ena Witness orea ia bada ia lao be hekwakwanai gauna badana. Unai sivarai idia halasia neganai, gunika dekenai provinis idia naria gavamani minista taudia ese dala idia kehoa Witness taudia idia dagedage henidia totona. Ena be sivarai ibounai ai do diba namonamo lasi, to ai diba gaudia ai toredia unuseniai idia vara gaudia oi diba totona:
Gitega Provinis: Inai provinis ia naria tauna Governor Yves Minani ena oda dainai polisi bona hanua taudia ese Iehova ena Witness taudia iboudiai idia tahudia idia dogodia tao totona. March 22, 1989 ena hanuaboi kahanai, polisi idia durua taudia ese Witness ena special pioneer tauna, Ntibatamabi Edmond ena ruma idia hamakohia bona idia vareai idia dogoa tao totona. Dibura rumana lalonai idia koua, bona aniani idia henia lasi. Ia hitolo dainai nega momo ia mase rea. Sivarai koikoina ta idia kamonai dainai idia laloa Iehova ena Witness taudia ese taunimanima edia rara idia ania, bona ia ese unai sivarai ia hamomokania totona idia hahisia danu—to unai be koikoi sivaraina!
Polisi ese Edmond idia dogoatao murinai, Ntikarahera Aaron bona Ntimpirangeza Prime, idia danu be Iehova ena Witness taudia, idia dogodia tao bona Gitega ena dibura rumana lalonai idia koudia. Unuseniai idia hahisidia bada herea danu.
Nijimbere Charlotte, be sekit naria tauna ena adavana—ena tau ia raka loaloa kongregesen haida ia vadivadi henidia totona—unai hahine ia kamonai ena Keristen tadikaka idia hitolo. Unai dainai aniani ia abia lao dibura rumana dekenai, to March 16, 1989, polisi idia dogoatao badina idia ura iena adavana ia kamonai neganai do ia mai bona ia danu do idia dogoatao diba.
Muramvya Provinis: Inai provinis ia naria tauna Governor Antoine Baza ese idia diba Witness taudia iboudiai ia samani henidia ia danu idia hebou totona bona henanadai haida idia haerelaidia totona. Vadaeni, March 4 ai, Witness orea maragina ese iena hereva hegeregerena idia mai hebou totona. Mai edia hemataurai danu ena henanadai idia haerelaidia, to ia hamaorodia politik ena hereva idia boiboilaia neganai, idia karaia diba lasi.
Ena hereva hegeregerena idia karaia lasi dainai, unai provinis naria tauna ese hanua taudia ia hasiahudia Iehova ena Witness taudia idia dagedage henidia totona. Bona March 16 polisi ese idia diba Witness taudia edia ruma dekenai idia vareai, bona idia ese politikol herevadia idia boiboilaidia lasi neganai, tatau bona hahine idia dadabadia dikadika. Witness ta be mai ena sitoa, idia ese unai sitoa idia koua—bena madi unai ruma bese edia moni gaukara dalana ma ta be lasi.
March 17 dekenai, edia tomadiho ena abidadama karana idia ura dadaraia lasi hahine 4 idia dadabadia dikadika. Dibura ruma ena gaba mauru lasi daiutuna ta lalonai idia koudia, idia ta ena beibi ena mauri be dina 20 sibona.
March 20 dekenai, taunimanima momo mai edia au bona kede danu idia mai bona Witness hahine haida edia ruma idia hamakohidia idia vareai totona, bona unai hahine idia dadabadia bona idia luludia edia ruma amo. Idia dadabaia hahine ta ena lagani be 75, ia ese Iehova ena Witness taudia ida Bible idia stadilaia, bona lagani 14 idia do abia lasi natudia haida idia dadabadia danu.
Pierre Kibina-Kanwa, be Nyabihanga komiuniti sikuli ena hedmasta, bona ia ese Witness natudia ia doridia toho bese ena pepe idia hanamoa totona. To unai natudia ese pepe idia hanamoa lasi dainai ia ese sikuli amo ia luludia. Unai hanua amo Witness taudia 22 idia heau mauri, edia ruma bona kohu ibounai idia rakatania. Polisi idia dogodia tao taudia edia ladadia be Ndayisenga Leonidas, Kanyambo Leanard, Ntahorwamamiye Abednego, Bankangumurindi P., Kashi Grégoire, and Mbonihankuye Thadée.
Bujumbura Provinis: Muhuta hanua ia naria tauna, Nahimana Macaire, ese Kavunzo Vincent, Ndabazaniye Sylvestre, bona Ndizwe-Nzaniye—idia iboudiai be Witness taudia—ia boiridia idia hebou totona. Ia gwau August 1988 lalonai bese rua idia tuari heheni neganai idia be unai tuari lalonai idia vareai. Ena be ia hedinarai goevagoeva Iehova ena Witness taudia ese unai tuari lalonai idia vareai lasi, Witness taudia idia dadabadia bona idia dogodia tao kava.
Bubanza Provinis: Inai provinis lalonai Witness taudia rua idia dogodia tao idia ese Bible bukadia idia abia dainai. Bese abia isi hanamoa karana idia karaia lasi dainai, Governor Kimbusa Balthazar ese ami ena kampa dekenai ia siaidia. Unuseniai hahisidia totona edia ima kwakikwakidia idia hamakohidia.
Inai Oi Karaia Diba
Inai dagedage karadia momo be idia vara gunika hanuadia dekenai, bona idau hanua taudia ese inai dika karadia idia itaia lasi. To, inai magasin 13 million gado 105 dekenai be tanobada ibounai lalonai do idia hariharilaidia. Bena taunimanima ese Burundi dekenai idia vara kara dikadia do idia diba. Kara maoromaoro dalana idia abia isi taudia ese inai sivarai idia duahia neganai do idia lalohisihisi bada herea unai taudia ese kara maoromaoro dalanai idia kara henidia lasi dainai—Africa taudia tausen momo ese guna idia hekwarahilaia bada dala maorodia unai.
Burundi gavamani ia gwau taunimanima be edia ura hegeregerena idia tomadiho diba. Bema iena gwauhamata do ia hamomokania lasi taunimanima do idia lalo-dika henia. Taunimanima idia diba edia bese be ia goada ia lao bona idia be gaukara momo taudia, namo lasi inai kara dikana ia vara dainai taunimanima do idia lalo-dika henia. Burundi gavamani ia ura ma bese haida idia laloa ia be tomadiho orea dagedage henia bada besena ta, a? Ai laloa unai bamona do idia ura lasi. Ai laloa reana President Buyoya idia durua taudia ese idia hadibaia kerere.
Iehova ena Witness taudia idia samanidia kerere, hereva koikoi idia gwauraidia badina idia ura taunimanima ese idia dagedage henidia kava totona. Iehova ena Witness taudia ese Burundi ena gavamani eiava ma bese ta ena gavamani idia ura lasi idia hadikaia. Idia ese maino idia tahua bona gavamani ena taravatu idia badinadia, bese abia isi karadia idia matauraia. Haida idia gwau Witness taudia ese rara idia ania, to unai be koikoi herevana, rara idia ania lasi momokani—ena be idia mase gwauraia to idia ura lasi rara idia henidia.—Kara 15:28, 29.
Keristen korikori taudia tanobada ibounai lalonai ese mai lalo-tamona danu edia Burundi tadikaka bona taihudia totona idia guriguri noho. (1 Timoteo 2:1, 2) Inai magasin idia duahia taudia momo ese President Pierre Buyoya dekenai leta do idia torea (address be henuai ai torea), bona mai hemataurai danu do idia noia inai dagedage karana Iehova ena Witness taudia dekenai do ia koua totona, bona ena gavamani ese gwau maoro do ia henia edia gaukara do idia karaia totona, tomadiho orea haida idia karaia diba hegeregerena. Namona be Burundi gavamani taudia be idia lalo-parara idau tanobada taudia vairanai idia hemarai bada garina.
His Excellency Major Pierre Buyoya
President of the Republic of Burundi
Bujumbura
REPUBLIC OF BURUNDI
[Maps on page 15]
(For fully formatted text, see publication)
RWANDA
ZAIRE
BURUNDI
TANZANIA
LAKE TANGANYIKA