Iseda Haroro Bona Mauri Dalana Hebou Pepana Edia Referens
JUNE 1-7
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | GENESE 44-45
“Iosepa ese Ena Kakadia Ia Gwauatao”
(Genese 44:1, 2) Vadaeni Iosepa ese iena hesiai tauna badana dekenai ia hamaoroa, ia gwau, “Inai tatau edia puse dekenai aniani oi udaia, idia honu momokani, bona edia moni danu edia puse ena uduna dekenai do oi udaia. 2 Bona lauegu kapusi, inai siliva gauna, gabeai ia vara tauna ena puse uduna dekenai do oi udaia, bona iena uiti hoia totona moni danu.” Vadaeni ia ese Iosepa ena hereva hegeregerena ia karaia.
w15-E 5/1 14-15
‘Lau be Dirava A?’
Iosepa be idia ia tohoa (test). Ena hesiai taudia ia siaia ena kakadia edia murinai do idia lao, idia dogoatao, bona do idia gwau, Iosepa ena kapusi idia henaoa. Beniamina ena baege lalonai idia davaria neganai, Iosepa dekenai idia ibounai idia abia lao. Hari, Iosepa do ia itaia ena kakadia be edena bamona taudia. Iuda be idia totona ia hereva. Iosepa ia noia idia do ia hebogahisi henia, bona ia hamaoroa bema ia ura idia ibounai 11 be Aigupito dekenai ena hesiai taudia ai idia lao diba. To Iosepa ia gwau Beniamina sibona be Aigupito dekenai do ia noho ena hesiai tauna ai do ia lao, to idia ibounai be edia hanua dekenai do idia giroa lou.—Genese 44:2-17.
Unai ia kamonai neganai, Iuda be mai hebogahisi ida ia gwau: “Sinana ena natuna tamona sibona [be] ia, unai dainai aiemai tamana ese ia lalokau [henia] bada.” Reana Iuda ena hereva ese Iosepa ena kudouna ia hamarerea, badina Rahela—Iakobo ena adavana lalokauna—ena natuna roboana be Iosepa, Rahela be Beniamina ia havaraia neganai ia mase. Iosepa be ena tamana bamona, Rahela ena kara namodia ia laloatao. Reana unai dainai Iosepa ese Beniamina ia laloa bada.—Genese 35:18-20; 44:20.
Iuda be mai hebogahisi ida Iosepa ia noia Beniamina be ena igui hesiai tauna ai do ia halaoa lasi. To ia noinoi Beniamina ena gabu do ia abia bona Iosepa ena igui hesiai tauna ai do ia lao. Bena ia gwau: “Badina be edena bamona lauegu tamana dekenai do lau giroa lou, bema mero lau danu be lasi? Lau ura lasi inai dika badana lauegu tamana dekenai ia vara be lau itaia.” (Genese 44:18-34) Unai ese ia hamomokania Iuda ena kara ia haidaua vadaeni. Iena kara dika amo ia helalo-kerehai bona sibona laloa bada lasi karana, bona hebogahisi karana ia hahedinaraia.
Iosepa ia haheauka diba lasi. Unai dainai ena lalona bona kudouna ai ia noho hemami ia hedinarai. Ena hesiai taudia ibounai ia hadibaia idia do idia rakatania murinai, ia tai mai boiboi danu, bona Farao ena ruma taudia ibounai ese Iosepa ena taitai idia kamonai. Bena idia dekenai ia gwau: “Lau be Iosepa. Lau be emui tadikakana.” Idia ibounai ia rosia bona ia gwau ia dekenai idia karaia dika ibounai ia gwauatao. (Genese 45:1-15) Iosepa ese Iehova—dika ia gwauatao Diravana—ena hebogahisi karana ia hahedinaraia. (Salamo 86:5) Ita danu be unai bamona ita karaia, a?
(Genese 44:33, 34) Unai dainai lohia e, lau noinoi oi dekenai, lau be oiemu hesiai tauna davana lasi do oi halaoa, inai mero ena gabuna lau abia. To ia be iena kakana danu do idia giroa lou. 34 Badina be edena bamona lauegu tamana dekenai do lau giroa lou, bema mero lau danu be lasi? Lau ura lasi inai dika badana lauegu tamana dekenai ia vara be lau itaia.”
(Genese 45:4, 5) Vadaeni Iosepa ese iena tadikakana ma ia hamaorodia, ia gwau, “Umui mai kahirakahira lau dekenai.” Vadaeni idia lao iena badibadinai. Ma ia gwau, “Lau inai, umui emui tadina Iosepa, lau umui hoia, vadaeni lau mai Aigupito dekenai. 5 Umui emui lalona do idia hisihisi lasi, umui sibona ta ta dekenai badu henia lasi, lau umui hoia vadaeni, lau mai iniseni dainai. Badina be Dirava ese lau ia siaia guna, umui emui vairana dekenai, umui do lau hamauria totona.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Genese 44:13) Vadaeni lalohisihisi dainai edia dabua idia darea, edia puse be doniki edia doruna dekenai idia atoa kau, idia giroa lou hanua badana dekenai.
it-2-E 813
Dabua Darea Karana
Iuda taudia bona idau bese taudia edia kastom ai, bema ta ia kamonai ena varavara ta ia mase, ena lalohisihisi toana ia hahedinaraia totona ena dabua do ia darea. Nega momo edia dabua ena vaira kahana sibona idia darea, reana kemena sibona do ia hedinarai. To dabua ibounai idia darea lasi, unai amo unai dabu idia hadikaia lasi, to idia karaia lou diba.
Baibel lalonai, unai kara ia hahedinaraia tauna ginigunana be Rubena, Iakobo ena natuna roboana. Ia be ranu guri lalonai Iosepa ia itaia lasi neganai, ena dabua ia darea, bona ia gwau: “Mero be ia noho lasi! Edena bamona dohore lau karaia?” Rubena be Iakobo ena natuna roboana dainai, ia ese ena tadina ia naria be namo. Edia tamana Iakobo dekenai Iosepa ena mase sivaraina idia gwauraia neganai, iena dabua ia darea bona dabua korema ia kwatua ena lalohisihisi toana ia hahedinaraia totona (Ge 37:29, 30, 34), danu Aigupito ai Iosepa ena half brada ibounai be idia kamonai Beniamina idia gwauraia henaohenao tauna neganai, mai lalohisihisi ida edia dabua idia darea.—Ge 44:13.
(Genese 45:5-8) Umui emui lalona do idia hisihisi lasi, umui sibona ta ta dekenai badu henia lasi, lau umui hoia vadaeni, lau mai iniseni dainai. Badina be Dirava ese lau ia siaia guna, umui emui vairana dekenai, umui do lau hamauria totona. 6 Badina inai lagani rua be hitolo nega ena lagani. To hitolo nega ena lagani 5 do idia noho, vadaeni unai lagani edia lalonai uiti do idia hadoa lasi, bona anina do idia abia lasi. 7 Dirava ese lau ia siaia guna, umui emui vairana dekenai, gabeai natudia do umui havaraia totona. Umui bona umui emui bese momo ese mauri do umui abia totona, Dirava ese lau ia siaia. 8 “Unai dainai umui be lasi, to Dirava ese lau ia siaia iniseni. Ia ese ia karaia. Dirava ese Farao ena tamana bamona lau ia halaoa. Farao ena ruma ibounai ena biaguna, bona Aigupito tano ibounai ena lohia be Dirava ese lau ia halaoa vadaeni.
Ita Idia Badu Henia Kava
15 Dahaka ese ita ia durua diba ita idia inai henia kava taudia ita badu henidia lasi totona? Laloatao, iseda inai taudia badadia be Satani bona ena demoni. (Efeso 6:12) Ena be taunimanima haida idia diba bona mai edia ura ida ita idia dagedage henia, to momo be ita idia badu henia kava eiava haida ese idia doria dainai unai bamona idia karaia. (Daniela 6:4-16; 1 Timoteo 1:12, 13) Iehova ia ura “taunimanima ibounai ese mauri do idia davaria bona hereva momokani do idia diba.” (1 Timoteo 2:4) Oibe, guna ita idia badu henia taudia haida be iseda kara namo dainai hari iseda Keristani tadikaka ai idia lao. (1 Petero 2:12) Danu, ita ese Iakobo ena natuna Iosepa ena kara amo gau ta ita dibaia diba. Ena be iena kakadia ese ia idia kara dika henia, to Iosepa be idia ia badu henia lasi. Dahaka dainai? Badina ia diba Iehova ese idia vara gaudia ia biagua, unai amo Iena ura ia hagugurua diba. (Genese 45:4-8) Unai hegeregerena, Iehova ese ita davaria dika be iena ladana hanamoa totona ia haidaua diba.—1 Petero 4:16.
Baibel Duahiduahi
JUNE 8-14
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | GENESE 46-47
“Hitolo Negana ai Aniani Ia Henia”
(Genese 47:13) Hitolo nega ia bada herea dainai, tano ibounai be aniani lasi momokani. Unai dainai Aigupito bona Kanana taudia be hitolo dainai idia manoka.
w87-E 5/1 15 par. 2
Hitolo Negana ai Taunimanima Ia Durua
2 Iehova ia peroveta hegeregerena, aniani momo ena lagani 7 ia ore murinai, Aigupito sibona lasi to “tanobada ibounai dekenai” hitolo bada negana ia hamatamaia. Bena Aigupito ena tano ibounai dekenai hitolo bada ia vara neganai, taunimanima be Farao dekenai aniani totona idia noinoi. Farao be idia dekenai ia gwau: “Umui lao Iosepa dekenai. Edena bamona ia hereva umui dekenai, vadaeni umui karaia.” Iosepa be Aigupito taudia dekenai witi ia hoihoilaia ela bona edia moni ia ore. Unai dainai witi idia hoia totona edia animal idia hoihoilaia. Gabeai Iosepa dekenai idia giroa lou bona idia gwau: Ai bona aiemai tano do oi abia, bona aniani do oi henia ai dekenai, vadaeni ai be Farao ena hesiai taudia davana lasi do ai lao, bona aiemai tano do ia abia, do ia biagua.” Vadaeni Iosepa ese Farao totona Aigupito taudia edia tano ibounai ia hoia.—Genese 41:53-57; 47:13-20.
(Genese 47:16) Iosepa ia haere, ia gwau, “Umui emui boromakau umui henia lau dekenai, vadaeni uiti do lau henia umui dekenai, umui emui boromakau edia davana. Badina umui dekenai moni ia noho lasi dainai.”
(Genese 47:19, 20) Ai be oiemu vairana dekenai do ai mase, a? Aiemai uma tano be do ia dika momokani, a? Ai bona aiemai tano do oi abia, bona aniani do oi henia ai dekenai, vadaeni ai be Farao ena hesiai taudia davana lasi do ai lao, bona aiemai tano do ia abia, do ia biagua. Ma uhe do oi henia ai dekenai, vadaeni do ai mase lasi, bona aiemai tano do ia dika lasi.” 20 Vadaeni Iosepa ese Aigupito ena tano ibounai ia abia Farao ena. Badina be Aigupito taudia ibounai ta ta edia uma tano idia hoia, aniani ena davana, edia hitolo ia bada dainai. Unai bamona dala dekenai tano ibounai be Farao ena tano dekenai idia halaoa.
(Genese 47:23-25) Vadaeni Iosepa ese taunimanima dekenai ia hamaoroa, ia gwau, “Hari dina umui bona umui emui tano lau hoia vadaeni Farao ena. Uhe be inai, vadaeni umui hadoa. 24 Vadaeni uiti umui utua neganai, umui haria kahana 5 dekenai. Kahana ta Farao dekenai do umui henia. Orena kahana 4 be umui emui hadoa bona ania gaudia, umui emui ruma taudia bona umui emui natuna maragidia do umui ubua totona.” 25 Vadaeni idia haere henia Iosepa dekenai, idia gwau, “Lohia e, oi ese mauri oi henia vadaeni ai dekenai, kara namo oi karaia vadaeni ai dekenai, bona Farao ena hesiai taudia davana lasi do ai lao.”
kr-E 234-235 par. 11-12
Dirava Ena Basileia ese Tanobada ai Ena Ura Do Ia Karaia
11 Aniani be Momo. Tanobada taudia be Dirava ena hereva totona idia hitolo bona ranu mase noho. Baibel ia gwau: “Nega be ia mai noho, lau ese emui tano dekenai hitolo do lau havaraia. Taunimanima be do idia hitolo, to paraoa totona lasi. Idia be do idia ranu mase, to ranu totona lasi. Do idia hitolo bona ranu mase gauna be Lohiabada ena hereva totona. Lau inai, Lohiabada Dirava lau hereva vadaeni.” (Amosa 8:11) Dirava ena Basileia henunai do idia noho taudia be Dirava ena hereva totona idia hitolo bona ranu mase, a? Lasi, badina Iehova ese ena taunimanima bona iena inai taudia edia idau ia perovetalaia neganai, ia gwau: “Lau dekenai idia tomadiho bona kamonai henia taudia, be do idia aniani bona inuinu bada, to umui, be do umui hitolo bona ranu mase. Kamonai! Egu hesiai taudia be do idia moale, to umui, be do umui hemarai bada.” (Isa. 65:13) Unai hereva ia vara momokani dalana oi itaia, a?
12 Iehova be ita dekenai ena Hereva bona durua gaudia momo ia henia, sinavai ena ranu ia bada ia lao bamona. Herevana tanobada taudia be Dirava ena hereva totona idia hitolo bona ranu mase noho, to ita be Baibel pablikeisen idauidau—hegeregere iseda hebou maragidia bona badadia totona idia rekodia audio bona vidio, bona iseda websait ai idia halasia gaudia idauidau—amo heduru bona goada ita abia noho. (Ese. 47:1-12; Ioe. 3:18) Iehova ena gwauhamata hegeregerena, dina ta ta ai ita dekenai durua gaudia momo ia henia karana oi moalelaia, a? Iehova ese ena Hereva bona orea amo ia halasia gaudia oi duahia bona badinaia hanaihanai, a?
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Genese 46:4, NWT) Lau be oi ida Aigupito dekenai do lau diho lao, bona unuseni amo lau ese oi do lau hakaua giroa danu. Bona Iosepa ese ena imana amo emu matana do ia koua.”
it-1-E 220 par. 1
Ta Ena Kara
Ia mase vadaeni tauna ena matana koua karana. Iehova ese Iakobo ia hamaoroa, “Iosepa ese ena imana amo emu matana do ia koua” (Ge 46:4), anina be Iakobo ia mase neganai Iosepa ese ena matana do ia koua, unai be vara guna natuna ese ia karaia karana ta. Unai ese ia hahedinaraia Iehova be Iakobo ia hadibaia vara guna ena ahuna be Iosepa dekenai do ia henia.—1 Siv. 5:2.
(Genese 46:26, 27) Iakobo danu idia lao Aigupito dekenai, taunimanima ibounai ia ese ia havaraia taudia be 66, to iena natuna edia adavana be idia duahia lasi. 27 Bona Iosepa ese Aigupito dekenai iena natuna be rua ia abidia, unai dainai Iakobo ena iduhu taudia ibounai Aigupito dekenai be 70.
nwtsty stadi nouti be Ka 7:14
Taunimanima ibounai 75: Stefano ia gwau, Aigupito dekenai Iakobo ena varavara taudia ibounai be 75 neganai, ia be Heberu Revarevadia lalonai ia noho siri ta ena hereva ia gwauraia lasi. Heberu Toretoredia ena Masorete Toretoredia lalonai inai namba do oi davaria lasi. Ge 46:26 ia gwau: “Iakobo danu idia lao Aigupito dekenai, taunimanima ibounai ia ese ia havaraia taudia be 66.” Siri 27 ma ia gwau: “Iakobo ena iduhu taudia ibounai Aigupito dekenai be 70.” Toana be duahia daladia rua idia gaukaralaia, namba ginigunana ai Iakobo ida Aigupito dekenai idia lao natudia ibounai idia duahia, bona namba iharuana ai Iakobo ena bese taudia, Aigupito dekenai idia noho, idia duahia. Danu Iakobo ena bese ena namba be Eso 1:5 bona De 10:22 ese idia herevalaia, ia gwau idia ibounai be “70.” Stefano ese namba ma ta ia herevalaia badina ia be Iakobo ena bese ma haida ia duahia danu. Haida idia gwau, reana unai namba ia gwauraia badina Iosepa ena natudia rua, Manase bona Eparaima, edia natudia bona tubudia ia duahia danu (Ge 46:20 Septuagint translation ena hereva bamona). Ma haida idia gwau, reana Iakobo ena natudia edia adavana ta ta ia duahia danu, badina Gen 46:26 ese ia herevalaia namba lalonai idia noho lasi. So reana inai namba “75” be idia ibounai ia duahia hebou ena namba (total). Reana inai namba be aposetolo edia negai ia noho Heberu Toretoredia amo idia hamomokania. Lagani momo lalonai, diba bada taudia idia gwau inai namba “75” be Ge 46:27 bona Eso 1:5 ena Greek Septuagint Baibel ai ia noho. Danu, lagani 1950 lalonai, Dead Sea Lokua Toretore ena kahana maragidia rua idia davaria, ia be Eso 1:5 ia herevalaia, bona ia lalona inai namba “75” idia gaukaralaia. Stefano ese ia gwauraia namba be reana unai idaunegai revareva ta amo ia abia. Herevana edena lalohadai ita abia dae, to Stefano ese Iakobo ena bese ia duahia dalana amo diba ita abia.
Baibel Duahiduahi
JUNE 15-21
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | GENESE 48-50
“Buruka Taudia amo Gau Momo Do Ita Dibaia”
(Genese 48:21, 22) Vadaeni Israela ese Iosepa dekenai ia hamaoroa, ia gwau, “Lauegu mase be ia kahirakahira vadaeni, to Dirava ese do ia hanamoa umui, bona do ia hakaua umui, vadaeni emui tubuna tamana edia tano dekenai do umui ginidae. 22 Harihari gauna ta danu do lau henia oi, Sekema tano unai, to oiemu tadikakana ibounai be lasi. Amoro taudia dekena amo lau abia, lauegu tuari kaia bona peva ena goada dekena amo.”
it-1-E 1246 par. 8
Iakobo
Iakobo ena mase ia kahirakahira neganai, ena tubudia, Iosepa ena natudia, ia hanamodia, Dirava ena hakaua henunai, Eparaima ia hanamoa bona unai murinai Manase ia hanamoa. Bena Iosepa, nega rua vara guna natuna ena hahenamo do ia abia tauna dekenai, ia gwau: “Harihari gauna ta danu do lau henia oi, Sekema tano unai, to oiemu tadikakana ibounai be lasi. Amoro taudia dekena amo lau abia, lauegu tuari kaia bona peva ena goada dekena amo.” (Ge 48:1-22; 1Si 5:1) Iakobo be mai maino ida Hamoro ena natudia amo tano ta ia hoia Sekema hanua badinai (Ge 33:19, 20), toana be Iosepa dekenai ia karaia gwauhamata ese Iakobo ena abidadama ia hahedinaraia, badina ia peroveta ena tuari kaia bona peva amo Kanana taudia do ia halusia, bona ia gwauraia dalana amo ia hahedinaraia toana be unai ia vara vadaeni. (AMORITE itaia.) Iosepa ese ia abia hahenamo, tuari lalonai idia abia tano, ena kahana be ena natudia rua, Eparaima bona Manase, edia bese dekenai ia henia.
(Genese 49:1) Vadaeni Iakobo ese iena natuna ia boiridia, ia gwau, “Ibounai do umui haboua. Umui dekenai dahaka dahaka do ia vara nega gabeai do lau hamaoroa umui dekenai.
it-2-E 206 par. 1
Dina Gabedia
Iakobo Ia Do Mase Lasi Neganai Ia Peroveta. Iakobo be ena natudia dekenai ia gwau, “Ibounai do umui haboua. Umui dekenai dahaka dahaka do ia vara nega gabeai do lau hamaoroa umui dekenai.” Ena hereva ena anina be vaira nega ai ia gwauraia herevadia do idia vara momokani. (Ge 49:1) Lagani 200 gunanai, Iehova be Iakobo ena tubuna Aberamo (Aberahamo) dekenai ia gwau ena garana (offspring) be lagani 400 lalonai hisihisi do idia abia. (Ge 15:13) Unai dainai, Iakobo ese ia herevalaia “nega gabeai” be do ia vara lasi ela bona lagani 400 ena hisihisi negana ia ore. (Genese karoa 49 ai diba ma haida oi abia totona, Iakobo ena natudia edia ladana hegeregerena idia torea atikol oi itaia.) Unai peroveta herevana ena kahana ma ta be ‘Dirava ena lauma Israela’ dekenai do ia guguru danu.—Ga 6:16; Ro 9:6.
(Genese 50:24, 25) Vadaeni Iosepa ese iena kakana taudia ia hamaorodia, ia gwau, “Lauegu mase neganai ia ginidae vadaeni. To Dirava ese do ia laloa umui, bona inai tano dekena amo do ia hakaua umui, ia lao bona iena gwauhamata tano dekenai do umui ginidae. Unai tano be Dirava ese ia gwauhamata Aberahamo, bona Isako bona Iakobo dekenai do ia henia.” 25Vadaeni Iosepa ese Israela ena natuna ia hamaorodia, ia gwau, “Lau dekenai do umui gwauhamata, Dirava ese umui do ia durua neganai, lauegu turiana be inai gabu dekena amo do umui kokia, bona umui danu, lauegu turiana be unai gwauhamata tano dekenai do umui abia lao.”
Burukadia—Hahenamo ta Matamata Taudia Dekenai
10 Danu, mauri lagani bada taudia ese edia Keristani tadikaka idia hagoadaia diba. Iakobo ena natuna Iosepa ia buruka neganai hereva ta ia gwauraia, bona ia mase murinai, Iehova ena hesiai taudia milioni momo be unai hereva ese ia durudia. Iena mauri lagani be 110 neganai, “iena turiana do idia guria dalana” ia gwauraia; hegeregere, Israela taudia be Aigupito idia rakatania neganai, Iosepa ena turiana idia abia lao danu be namo. (Heberu 11:22; Genese 50:25) Iosepa ia mase murinai, Israela taudia be lagani momo lalonai hisihisi bada idia davaria, to Iosepa ena hereva ese Israela taudia ia hadibaia Iehova be idia do ia hamauria.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Genese 49:19) “Gado be dadia taudia orea ta ese, do idia tuari henia, to ia ese do ia heatu henidia bona luludia.
Dirava Idia Hanamoa Taudia ese Hahenamo Do Idia Abia
4 Israela ena Gado iduhu taudia be Gwauhamata Tanona idia do vareai lasi neganai, idia noinoi Ioridane ena ist kahanai boromakau ubua tanona namona dekenai do idia noho totona. (Numera 32:1-5) Unuseniai idia noho totona hekwakwanai badadia idia haheaukalaia be namo. West kahanai idia noho iduhu haida be Ioridane Kourana ese ia gimaia—unai koura ese tuari oreana edia vareai dalana ia koua. (Iosua 3:13-17) To, George Adam Smith ia torea bukana ta The Historical Geography of the Holy Land ese Ioridane ena ist kahana tanodia ia herevalaia neganai, ia gwau: “[Idia] ibounai be Arabia ena taora gabuna ena palaka momokani tanodia, edia inai henia taudia koua gauna ta be lasi. Unai dainai nega momo noho loaloa taudia be unai tanodia dekenai idia lao, idia haida be lagani ta ta ai unai gabu dekenai idia lao edia animal idia ubua totona.”
5 Gado iduhu taudia ese ia vara loulou hekwakwanai be edena bamona idia haheaukalaia? Lagani handred momo gunanai, edia tubuna Iakobo ia mase gwauraia neganai ia peroveta, ia gwau: “Gado be dadia taudia orea ta ese, do idia tuari henia, to ia ese do ia heatu henidia bona luludia.” (Genese 49:19) Matamanai do ita laloa unai be lalohisihisi herevana. To, momokani Iakobo be Gado iduhu taudia ia hagania do idia tuari totona. Iakobo ese idia ia hamaoroa bema unai bamona idia karaia, dadia taudia be mai hemarai ida do idia heau, bona Gado taudia ese do idia luludia.
(Genese 49:27) “Beniamina be uda sisia, vamu ia alaia bamona. Dabai iena vamu ia alaia gauna ia ania, ma adorahi neganai ia alaia gaudia ia haria karaia noho.”
it-1-E 289 par. 2
Beniamina
Beniamina ena bese taudia edia heatu dalana be Iakobo ese ena natuna lalokauna dekenai ia perovetalaia, ia gwau: “Beniamina be uda sisia, vamu ia alaia bamona. Dabai iena vamu ia alaia gauna ia ania, ma adorahi neganai ia alaia gaudia ia haria karaia noho.” (Ge 49:27) Beniamina ena iduhu amo idia mai tuari taudia be vilipopo gaukaralaia dalana idia diba namonamo, idia ibounai be edia imana idiba (right) bona lauri (left) dekena amo nadi idia negea neganai, “huina tamona” idia botaia diba. (Gu 20:16; 1Si 12:2) Hahemaoro tauna Ehuda be imana lauri tauna, Beniamina ena iduhu amo, ia ese King dikana Egalona ia alaia. (Gu 3:15-21) Danu ena be Beniamina ena iduhu be Israela ena basileia huanai iduhu “maragi herea” ta, to “dabai” unai iduhu amo Dirava ese Saulo, Kisa ena natuna ia abia hidi, Israela ena king ginigunana ai ia lao, ia be mai gari lasi ida Pilistia taudia ia tuari henia tauna ta. (1Sa 9:15-17, 21) Danu “adorahi neganai,” Kwin Eseta bona Prime Minister Morodekai—Beniamina ena iduhu amo—ese Parasa Basileiana edia imana amo Israela taudia idia hamauria.—Est 2:5-7.
Baibel Duahiduahi
JUNE 22-28
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | ESODO 1-3
“Dahaka Ai Lau Ura Sibona Lau Halaoa Be Do Lau Halaoa”
(Esodo 3:13) Vadaeni Mose ma ia hereva lou Dirava dekenai, ia gwau, “Lau be dohore lau lao Israela taudia dekenai. Do lau hamaoroa idia dekenai, lau gwau, ‘Umui emui tamadia ena Dirava ese lau ia siaia umui dekenai,’ vadaeni dohore idia henanadaia lau dekenai, idia gwau, ‘Iena ladana be daika?’ Lau be edena bamona dohore lau haere idia dekenai?”
Iehova Ena Ladana Siahuna Ita Hanamoa
4 Esodo 3:10-15 duahia. Mose ena mauri lagani be 80 neganai, Dirava be ia dekenai ia gwau: “Lauegu bese taudia Israela be Aigupito dekena amo dohore oi hakaudia siri.” Unai murinai, Mose be Iehova dekenai mai anina bada henanadai ta ia henia, ia gwau: ‘To bema Israela taudia be emu ladana totona idia henanadai, idia dekenai dahaka do lau hereva?’ Dirava ena taunimanima be nega daudau lalonai iena ladana idia diba, to dahaka dainai Mose be unai henanadai ia henia? Badina ia ura Iehova Dirava ia diba namonamo. Mose ia ura Israela taudia do idia abia dae momokani, Dirava ese idia do ia hamauria. Unai ia karaia, badina Israela taudia be nega daudau lalonai, igui hesiai taudia bamona idia noho, bona idia laloa Iehova ese idia do ia durua lasi. Danu, idia haida be Aigupito diravadia idia tomadiho henia!—Ese. 20:7, 8.
(Esodo 3:14, NWT) Unai dainai Dirava be Mose dekenai ia gwau: “Dahaka ai Lau Ura Sibona Lau Halaoa be Do Lau Halaoa.” Bona ma ia gwau: “Israela taudia dekenai inai do oi gwauraia, ‘Do Lau Halaoa ese lau be umui dekenai ia siaia.’”
kr-E 43, maua
Dirava Ena Ladana Ena Anina
Inai ladana Iehova, Heberu gado amo idia hahanaia neganai, ena anina be “do ia halaoa.” Diba bada taudia haida idia gwau, inai hereva amo kara ta o gau ta karaia karana ia hahedinaraia. Momo ese Dirava ena ladana be inai bamona idia lalopararalaia, “Dahaka ai Ia Ura Sibona Ia Halaoa be Do Ia Halaoa.” Unai ese Iehova ena dagi ladana, Havaraia Tauna, ia hahedinaraia namo herea. Iena ura dainai ia ese iunives bona mauri gaudia ibounai ia karaia bona iena ura ia karaia noho.
Esodo 3:13, 14 ai, Iehova ese Mose ena henanadai ia haerelaia neganai, edena bamona ia gwauraia herevana ita lalopararalaia diba? Mose ia gwau: “Bema Israela taudia dekenai lau lao bona idia dekenai lau gwau, ‘Emui sene taudia edia Dirava ese umui dekenai lau ia siaia,’ bona lau dekenai idia gwau, ‘Iena ladana be daika?’ Idia dekenai dahaka do lau gwau?” Iehova ia haere ia gwau: “Do Lau Halaoa ese lau be umui dekenai ia siaia.”
Inai siri ese ia hahedinaraia Mose be Iehova ia nanadaia lasi ena ladana do ia gwauraia hedinarai totona. Badina Mose bona Israela taudia be Dirava ena ladana idia diba. Unai dainai Mose be edia abidadama ia hagoadaia totona Iehova ia noia idia dekenai do ia hahedinaraia ia be edena bamona Dirava, bona iena ladana ese unai ia hahedinaraia. Iehova ia gwau, “Dahaka ai Lau Ura Sibona Lau Halaoa be Do Lau Halaoa, unai ese ita dekenai inai mai anina bada gauna ta ia hahedinaraia: Iehova be nega ibounai, dahaka ai ia ura sibona ia halaoa be do ia halaoa ena ura ia hagugurua totona. Hegeregere, Mose bona Israela taudia dekenai, Iehova be Hamauria Tauna, Taravatu Henia Tauna, bona Durua Tauna ai ia lao. Danu, Iehova be dahaka ai ia ura sibona ia halaoa be ia halaoa ena taunimanima dekenai ia karaia gwauhamata ia hagugurua totona. Ena be Iehova ena ladana ena anina be unai, to dahaka ai ia ura sibona ia halaoa totona limit be lasi. Danu Iehova ese ia havaraia gaudia be dala idauidau ai ia gaukaralaia diba ena ura ia hagugurua totona.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Esodo 2:10) Mero ia tubu daekau noho, vadaeni inai hahine ese ia abia lao Farao ena natuna hahine dekenai. Vadaeni king Farao ena natuna hahine ese mero be iena natuna ia halaoa, ia ese iena ladana ia atoa Mose, ia gwau, “Badina be ranu dekena amo lau abia isi.”
g04-E 4/8 6 par. 5
Mose be Tau Momokanina Eiava Sivarai Ta Sibona?
Ita gwau diba Aigupito ena king ena natuna ese idau tauna ta ena natuna do ia naria be sivarai ta sibona, a? Lasi, badina Aigupito taudia be edia tomadiho ai idia hadibaia bema ta ia ura guba ia lao, vadaeni kara namodia ia karaia be namo. To natuna adopt karana ai, akioleji ta ladana Joyce Tyldesley ia gwau: “Aigupito hahine bona Aigupito tatau be idia hegeregere. Idia be mai edia maoro haida taravatu bona moni gaukara totona abia hidi idia karaia, danu . . . hahine ese ma haida edia natuna idia adopt diba.” Idaunegai Adoption Papyrus haida ese idia hahedinaraia Aigupito hahinena ta be ena igui hesiai hahinena ena natuna ia adopt. Danu Mose ena sinana idia abia hidi ia ia naria karana dekenai, The Anchor Bible Dictionary ia gwau: “Mose ia naria totona ena sinana dekenai davana idia henia karana . . . be Mesopotamia dekenai adoption totona idia karaia kontraka ida ia hegeregere.”
(Esodo 3:1) Mose ese iena ravana Ietero, Midiana ena hahelagaia tauna ena mamoe bona nani ia naria. Ia ese mamoe ia hakaudia lao taunimanima idia noho lasi gabuna, dina ia diho kahana dekenai. Dirava ena ororo ena ladana Sinai dekenai ia lao.
Esodo Bukana Ena Hereva Badadia
3:1—Ietero be edena bamona hahelaga tauna? Idaunegai bese kwaradia edia nega lalonai, ruma bese kwarana be ena ruma bese ena hahelaga tauna. Ia hedinarai goevagoeva, Ietero be Midiana iduhu ta ena bese kwarana. Midiana taudia be Aberahamo ena tubudia, Ketura amo, idia be reana Iehova tomadiho henia karana idia diba.—Genese 25:1, 2.
Baibel Duahiduahi
JUNE 29–JULY 5
BAIBEL ENA HEREVA BADADIA | ESODO 4-5
“Lau be Oiemu Hereva Do Lau Durua”
(Esodo 4:10) Mose ese Lohiabada dekenai ia hereva lou, ia gwau, “Lauegu Lohiabada e, lau be hereva dekenai egu malana be ia haraga lasi, guna ia mai bona harihari lau dekenai oi hereva neganai danu. Badina lau be hereva goada lasi tauna, egu malana danu ia haraga lasi, hereva dekenai danu lau daradara.”
(Esodo 4:13) To Mose ia gwau, “Egu Lohiabada e, mani emu kara idau tauna ta do oi siaia.”
Ekskius Herevadia Iehova ese Edena Bamona Ia Lalodia?
“Lau be hegeregere lasi.” Reana oi laloa oi be hegeregere lasi sivarai namona oi harorolaia totona. Baibel negadiai Iehova ena hesiai taudia haida idia laloa idia be hegeregere lasi Iehova ese ia henia gaukara idauidau idia karaia totona. Mose ena haheitalai oi laloa. Iehova ese gaukara ta ia henia neganai, Mose ia gwau: “Lauegu Lohiabada e, lau be hereva dekenai egu malana be ia haraga lasi, guna ia mai bona harihari lau dekenai oi hereva neganai danu. Badina lau be hereva goada lasi tauna, egu malana danu ia haraga lasi, hereva dekenai danu lau daradara.” Ena be Iehova ese ia hagoadaia, to Mose ia gwau: “Egu Lohiabada e, mani emu kara idau tauna ta do oi siaia.” (Eso. 4:10-13) Iehova be dahaka ia karaia?
(Esodo 4:11, 12) Vadaeni Lohiabada ese ia haere Mose dekenai, ia gwau, “Taunimanima edia uduna daika ese ia karaia? Daika ese tau ta ena uduna ia hakapua, o iena taiana ia koua? Daika ese matana ia kehoa? Daika ese iena matana ia hakepulua? Lau inai Lohiabada, ani? 12 Unai dainai oi lao. Lau be oiemu hereva do lau durua. Do oi gwauraia herevadia dohore lau henia oi dekenai.”
“Ita Itaia Diba Lasi Tauna” Oi Itaia Diba, A?
5 Mose be Aigupito ai ia do giroa lou lasi neganai, Dirava ese ia dekenai mai anina bada gauna ta ia hadibaia. Gabeai Iobu bukana ai Mose ese unai gauna ia torea: “Lohiabada do umui gari henia, aonega be unai.” (Iobu 28:28) Iehova ese taunimanima ida ia sibona ia hahegeregerea, unai amo Mose ia durua ia do ia gari henia bona dala maorona ia badinaia. Ia gwau: “Taunimanima edia uduna daika ese ia karaia? Daika ese tau ta ena uduna ia hakapua, o iena taiana ia koua? Daika ese matana ia kehoa? Daika ese iena matana ia hakepulua? Lau inai Lohiabada, ani?”—Eso. 4:11.
6 Unai amo Dirava be Mose dekenai dahaka ia hadibaia? Namona be Mose do ia gari lasi badina ia be Iehova ese ia siaia bona ia ese siahu do ia henia Iena hereva be Farao dekenai ia gwauraia totona. Danu, Iehova ena goada be bada, to Farao be hegeregere lasi. Unai be nega ginigunana lasi Aigupito besena ese Dirava ena hesiai taudia idia hahisia. Sedira Mose be ia, Iosepa bona Aberahamo be Iehova ese Farao ma haida amo ia hamauridia dalana ia laloatao danu. (Gen. 12:17-19; 41:14, 39-41; Eso. 1:22–2:10) Mose be Iehova, “ita itaia diba lasi Tauna” ia abidadama henia dainai, mai gari lasi ida Farao vairanai ia gini bona Iehova ena hereva ibounai ia gwauraia.
(Esodo 4:14, 15) Vadaeni Lohiabada ia badu Mose dekenai, ia gwau, “Oiemu kakana Arona, Levi iduhu tauna ia noho lasi, a? Lau diba ia be haroro ia diba. Inai harihari ia raka mai inai oi dekenai, oi danu hedavari totona. Ia ese oi ia itaia neganai, do ia moale. 15 Oi ese ia dekenai do oi hereva henia, bona dahaka dahaka do ia gwauraia be do oi hamaoroa ia dekenai. To lau ese umui ruaosi emui hereva do lau durua. Umui ruaosi dekenai dohore lau hadibaia dahaka do umui karaia.
Ekskius Herevadia Iehova ese Edena Bamona Ia Lalodia?
Iehova be Mose dekenai unai gaukara ia henia. To, Iehova ese Arona ia abia hidi Mose ia durua unai gaukara idia karaia totona. (Eso. 4:14-17) Danu, Iehova be Mose ia hagoadaia bona ia durua ena hesiai gaukara ia hagugurua totona. Hari inai negai, namona be oi abia dae Iehova be tadikaka taihu do ia gaukaralaia oi idia durua, emu haroro gaukara oi karaia totona. Gau badana be, Baibel ese ita ia hadibaia, Iehova be ita do ia durua unai amo do ita hegeregere ita dekenai ia henia gaukarana ita karaia totona.—2 Kor. 3:5; maua ladana, “Egu Mauri Lalonai Lau Moalelaia Bada Laganidia,” itaia.
Hakaua Hereva Namodia Tahua
(Esodo 4:16) Ia ese oiemu hereva taunimanima dekenai do ia hamaoroa, ia be oiemu uduna do ia lao. Oi be Dirava bamona, do oi hamaoroa dahaka hereva do ia gwauraia.
Iehova Ena Hereva be Ia Mauri Noho Esodo Bukana Ena Hereva Badadia
4:16—Edena dala ai Mose be “Dirava bamona” Arona dekenai? Mose be Dirava ena gwaukau tauna. Unai dainai, Mose be “Dirava bamona” Arona dekenai, bona Arona be Mose ena hereva gwauraia tauna.
(Esodo 5:2) To Farao ia gwau, “Lohiabada be daika? Badina be dahaka iena hereva dohore lau kamonai? Israela taudia lauegu imana dekena amo dohore lau negea, badina be dahaka? Lohiabada be lau diba lasi, Israela taudia danu lauegu imana dekena amo dohore lau negea lasi momokani.”
it-2-E 12 par. 5
Iehova
Gau ta o tau ta oi “diba,” ena anina be ena ladana oi dibaia sibona lasi. Kavakava tauna Nabala be Davida ena ladana ia diba to ia henanadai, “Davida be daika?” toana be ia gwau, “Ia be dahaka lau dekenai?” (1Sa 25:9-11; 2Sa 8:13 hahegeregerea.) Farao danu be Mose dekenai ia gwau: “[Iehova] be daika? Badina be dahaka iena hereva dohore lau kamonai? Israela taudia lauegu imana dekena amo dohore lau negea, badina be dahaka? [Iehova] be lau diba lasi, Israela taudia danu lauegu imana dekena amo dohore lau negea lasi momokani.” (Eso 5:1, 2) Unai bamona ia hereva neganai, Farao ese ia hahedinaraia, ia diba lasi Iehova be Dirava momokanina, bona ia laloa Aigupito ai Iehova be siahu lasi Aigupito ena king ia hamaoroa Mose bona Arona ese idia herevalaia gauna ia karaia totona. To hari Farao bona Aigupito taudia, bona Israela taudia ibounai, ese Dirava ena ladana ena anina do idia lalopararalaia bona do idia diba ia be daika. Iehova ese Mose dekenai ia hahedinaraia hegeregerena, Dirava ese Israela taudia totona ena ura do ia karaia, idia do ia hamauria, bona idia dekenai Gwauhamata Tanona do ia henia, unai amo edia tubudia dekenai Ia karaia kontraka do ia hagugurua. Unai amo Dirava ia hereva bamona: “Vadaeni dohore umui diba, lau be [Iehova], umui emui Dirava.”—Eso 6:4-8; ALMIGHTY itaia.
Baibel Duahiduahi