Heduru, Kekero Muramura Manadalaia Taudia Edia Natudia Totona
“Bema oi be kekero muramura manadalaia tauna ena ruma bese amo oi vara, namona be unai amo oi abia lalohisihisi bona lalohadai kereredia oi hamaoromaorodia. Namona be unai oi karaia. Oi reaia diba lasi.”—Doketa George W. Vroom.
TUARI lalonai idia pidia tauna be rara bada ia halusia. Heduru ia mai haraga bona tuari tauna idia abia lao hospital. Tuari tauna ia mauri, to ena hekwakwanai idia ore lasi. Muramura do idia atoa ena toto dekenai, bona tuari lalonai ia vara gauna be lagani momo lalodiai do ia laloa noho.
Kekero muramura manadalaia tauna ena ruma bese lalonai be unai bamona, ruma be hegeregere tuari gabuna bamona bona mauri lalonai oi ura gaudia unai kara ese ia hadikaia. Natu haida idia mata-bodaga henidia; haida idia botaia dikadika; haida idia lalokau henidia lasi. Mero matamata ta ese ena mauri gunana ia laloa bona ia gwau, “unai kara garina be hegeregere bomu ia pou eiava masini gan idia pidia natu maragina ena ruma murimuri dekenai bona ia kamonai bona ia gari dikadika bamona.” Unai dainai kekero muramura manadalaia taudia edia natudia momo edia lalohisihisi bona guna idia tuari taudia edia lalohisihisi toana be hegeregere!
Momokani, natudia haida be unai kara idia haheaukalaia ela bona edia ruma bese idia rakatania. To ena be tatau bona hahine ai idia lao, ena be ita itaia lasi to guna idia vara gaudia idia do noho edia lalona dekenai, tuari tauna ena bero hekwarahina hegeregerena. Gloria ia gwau: “Lau be kekero muramura manadalaia tauna ena ruma bese lalonai lau vara bona hari lauegu mauri lagani be 60, to guna hekwakwanaidia ese lauegu mauri idia hadikaia noho.”
Edena bamona unai bamona taudia oi durudia diba? Bible ia gwau, ‘Idia taitai taudia danu umui tai.’ (Roma 12:15) Unai kara karaia totona, gau badana be kekero muramura manadalaia taudia edia ruma bese dekenai idia havaraia lalohadai berodia ita lalo-pararalaia be namo.
“Egu Maragi Negana Lau Moalelaia Lasi”
Natu maragidia be nega ibounai oi hadibadia, oi naridia bona oi lalokau henidia. Kekero muramura ia manadalaia tauna ena ruma bese lalonai, edia natudia maragidia unai bamona idia kara henidia lasi. Ruma bese haida lalonai edia maduna idia hagiroa, bona natu ese tama bona sina ia naridia. Hegeregere, Albert ena mauri lagani be 14 sibona lalonai ia ese moni gaukara ia hamatamaia! Kekeni matamata ta ladana Jan be ena kekero muramura manadalaia sinana ena gabu ia abia bona ruma gaukara ibounai ia karaia. Bona ena tadidia maragidia ia naridia danu—inai ibounai ia karaia hamatamaia ena mauri lagani be 6 sibona neganai!
Natudia maragidia be taunimanima badadia lasi, bona taunimanima badadia edia kara idia karaia diba lasi. Bema tama sina bona natu edia maduna idia hagiroa, unai natudia be taunimanima badadia bamona ai idia lao neganai do idia moale momokani lasi. (Efeso 6:4 itaia danu.) Unai bamona taudia edia lalona be Keristen ta ena lalona bamona, ia gwau: “Lau maragi neganai lau idia lalokau henia lasi dainai ema bona hari lau lalohisihisi hanaihanai.”
“Sedira Lauegu Kerere”
Mero ta ladana Robert ena mauri lagani be 13 neganai, ena tamana be aksiden ta ai ia mase. Robert ia gwau: “Lau hekwarahi bada kara namo sibona lau karaia totona. Lau diba ia ura lasi karadia haida lau karaia, to lau be natu dikana ta lasi.” Robert be lagani momo lalodiai tamana ena kekero muramura inua karana ia lalo-metaulaia bada. Robert ese unai sivarai ia gwauraia neganai, iena mauri lagani be 74!
Natu taudia ese nega momo edia tama eiava sina ena kekero muramura inua maduna idia huaia. Natudia haida be idia laloa unai kekero karana ia vara idia edia kerere dainai, unai dainai dala idia tahua idia hamaoromaoroa totona. Janice ia gwau: “Lau laloa bema natuna namona ta ai do lau lao neganai, lauegu tamana do ia inuinu lasi.”
To hereva momokani be inai, natuna ta lasi—eiava tau badana ta lasi—ese ta ena inuinu karana ia koua diba. Bema oiemu tamana eiava sinana be kekero muramura ia inua momo tauna eiava hahinena ta, ena be ta ese oi ia hereva henia bona ia gwau oi danu oi kerere sisina, unai be oiemu kerere lasi! Namona be unai oi laloa namonamo danu ena be oi be tau badana ta to ma haida edia kara ena maduna oi huaia toho gwauraia neganai.—Roma 14:12; Filipi 2:12 itaia danu.
“Ta Lau Abidadama Henia Diba Lasi”
Abidadama be hereva momokani gwauraia karana dekenai bona kara maoromaoro karana dekenai ia noho. Kekero muramura inua karana be hehuni karana bona koikoi karana dekenai ia noho.
Sara be ia kekeni matamata neganai iena tamana ena kekero muramura inua karana ia diba. To, ia laloa lou neganai, ia gwau: “Unai hereva, kekero muramura, lau laloa neganai, lau hemarai bada badina lauegu ruma bese lalonai idia noho taudia ta lasi ese unai hereva idia gwauraia.”
Kekero muramura inua tauna ena kara idia heiriheiri momo dainai ia idia abidadama henia karana ia maragi ia lao. Dina ta ta ai ia moale, to dina momo ai ia badu dikadika momokani. Martin be mero badana bona ena sinana be kekero muramura ia inua hahine ta, Martin ia gwau: “Lau diba lasi edena negai mai badu ida do ia boiboi hamatamaia.” Kekero muramura inua tauna ese gwauhamata ia hamakohidia danu, ia laloaboio momo dainai lasi, to kekero muramura dainai. Doketa Claudia Black ia gwau: “Kekero muramura inua tauna ena mauri lalonai inuinu karana be ena mauri lalonai ia atoa guna. Bona ma gau iboudiai be gabeai.”
“Lauegu Hemami Lau Gwauraia Hedinarai Lasi”
Natudia edia hemami be haida dekenai idia gwauraia hedinarai lasi neganai, unai hemami idia hunia. Adult Children—The Secrets of Dysfunctional Families, bukana ia gwau, idia lao sikuli neganai “edia vaira ena toana be idia kiri to edia lalona be idia metau bada momokani,” idia ura lasi haida dekenai edia lalohadai idia gwauraia hedinarai badina edia ruma bese ena hehuni karana idia hahedinaraia garina. Tauanina ena murimuri kahana dekenai toana be gau iboudiai be namo herea; to edia lalona dekenai hisihisi bada mamina ia noho.
Idia bada neganai edia lalo-metau idia koua totona idia gwau edia mauri lalonai gau iboudiai be namo herea, to edia lalona ia do lalohisihisi noho. Bema edia lalo-metau idia gwauraia hedinarai diba lasi, edia tauanina dekenai gau dikadia haida idia hedinarai—hegeregerena, edia bogarau dekenai toto idia vara, kwara hisihisi gorerena idia abia momo, bona unai bamona goreredia haida idia vara. Shirley ia gwau: “Lalo-metau ese lau ia ania ore bamona. Lau be gorere idauidau momo lau davaridia.” Doketa Timmen Cermak ese ia gwauraia hedinarai: “Lalo-metau idia huaia momo memero bona kekeni badadia ese unai lalo-metau idia hunia, to unai ese edia lalo-metau ia kokia lasi. . . . Edia tauanina ese hisihisi lagani momo lalodiai ia huaia hanaihanai dainai edia tauanina ia dika ia lao.”
Roho Mauri Murinai
Inuinu kekero karana idia manadalaia taudia edia natudia badadia idia goada. Unai bamona ita diba badina edia maragi negana amo idia roho mauri bamona. To idia roho mauri sibona be hegeregere lasi. Namona be ruma bese ena mauri namona ena taravatu do idia diba. Edia lalo-metau, badu bona edia hemarai idia kokia be namo. Kekero muramura idia manadalaia taudia edia natudia badadia idia goada karaia be namo bona Bible ese ia gwauraia ‘mauri matamatana idia atoa.’—Efeso 4:23, 24; Kolose 3:9, 10.
Unai be sisina auka. LeRoy, inuinu kekero ia manadalaia tauna ena natuna badana, be lagani 20 lalodiai Bible ena taravatu ena ruma bese lalonai ia gaukaralaidia toho. Ia gwau: “Lau ese Ruma Bese” bukana ena sisiba lau abia neganai, ena anina lau davaria namonamo lasi.a Unai dainai lau ese ruma bese lau hakaudia namonamo lasi. . . . Lau be unai buka ena hereva lau gaukaralaia hegeregere taravatu bamona bona Farisea taudia ese taravatu aukadia idia karaia bamona lau gaukaralaia.”—Mataio 23:23, 24.
LeRoy bamona taudia dekenai ita gwau “namona be lalokau oi hahedinaraia” eiava emu ruma bese ida umui herevahereva namo” sibona be hegeregere lasi. Dahaka dainai? Badina ia bada neganai unai tauna eiava hahinena be unai kara karaia dalana ia diba lasi momokani, unai dainai edena bamona ia gaukaralaidia diba? LeRoy ese heduru ia tahua ena tamana ena inuinu kekero karana ese ia lalonai ia atoa metauna bona berona kokidia totona. Unai amo lauma dalanai ia tubu diba. Ia gwau: “Ena be unai bamona lau karaia neganai ia hisihisi, to lauma dalanai lau tubu bada. Inai be nega matamana Dirava ena lalokau ena toana lau diba.”—1 Ioane 5:3.
Keristen hahine ta ladana Cheryl be heduru ia abia taunimanima ia durua gavamani hahinena ta amo. Unai hahine ese inuinu kekero manadalaia taudia edia bese durudia daladia ia diba. Cheryl danu ese elda ta ia hamaoroa: “Lau hemarailaidia gaudia egu lalona amo lau kokidia murinai sibona Iehova ida lau maino karaia diba.” Danu ia gwau: “Harihari lau laloa Iehova be egu Tamana (guna unai bamona lau karaia diba lasi), bona hari lauegu tanobada tamana ese lau ia lalokau henia lasi bona lau ia hakaua namonamo lasi lalo-metauna lau laloa momo lasi.”
Amy, inuinu kekero manadalaia tauna ta ena natuna badana, ia laloa ia ese “lauma huahuana” havaraia karadia ia karaia toho neganai heduru ia davaria. (Galatia 5:22:23) Danu, ia lalohisihisi neganai maoromaoro ia lao mai ena hebogahisi elda ta dekenai bona ia hadibaia. “Ia ese lau ia hagania daidia edia lalo-namo lau ura momokani lau tahua.” Amy ma ia gwau, unai be Iehova Dirava bona Iesu Keriso. Dala namona be idia ese lau idia lalokau henia bona idia ura henia be hanaihanai lau ia hanamoa, lau ia hadikaia lasi.
Hanamoa Dalana Momokanina
Bible ia gwau Iesu Keriso ena gwauhamata be mai edia metau taudia ia dekenai idia lao bona namo do idia davaria. (Mataio 11:28-30) Ma danu, Iehova ita gwauraia ‘hebogahisi bona durua ibounai ia henia Diravana, iseda hisihisi ibounai lalonai ia ese ita ia durua noho.’—2 Korinto 1:3, 4.
Ita be Bible ese ia gwauraia dina gabedia lalodiai ita noho, inai neganai taunimanima momo—ruma bese lalonai danu—be ‘lalokau do idia diba lasi bona idia hebogahisi lasi.’ (2 Timoteo 3:2, 3) To Dirava ia gwau daudau lasi murinai maino tanobada matamatana do ia havaraia bona unai neganai taitai bona lalohisihisi do ia haoredia vaitani. (Apokalupo 21:4, 5) Inuinu kekero rumana lalonai ia tubu Keristen ta be inai bamona ia hereva: “Ai ura dikadika ai ibounai be do ai vareai unai nega matamatana lalonai bona Iehova sibona ia henia hanamoa momokani dalana ai dekenai do ia karaia.”
TA ENA SIVARAI
“Lau be inuinu kekero manadalaia tauna ta ena natuna badana. Lauegu tamana ese inuinu kekero ia manadalaia lau be lagani 8 neganai. Ia inuinu neganai ia dagedage momo. Lau ese emai ruma bese edia gari lau do laloatao noho. Lau be kekeni maragi neganai lauegu moale ia noho lasi, bona sibogu egu mamina bona ura lau hunia bamona. Sinagu bona Tamagu be Tamana ena hekwakwanai idia hekwarahilaia bada dainai lau idia naria lasi momokani. Hegeregere lau be anina lasi gauna ta bamona. Lau danu lau laloa lau be anina lasi gauna. Egu lagani 8 lau davaria neganai lau be kekeni badana ena maduna lau huaia toho—idia ura lau ese ruma bese ena naria gaukara badana lau karaia. Hegeregere lauegu mauri momokanina idia koua bamona.
“Lauegu tamana be hemarai karadia momo ia karaia, unai dainai lau danu lau hemarai ia dainai. Ena kara dainai lau ura lau kara goeva bona ia ena dika lau kokia bamona. Hanaihanai ia lau durua, ia ese lau ia lalokau henia totona, to lau laloa lau hegeregere lasi unai lalokau lau abia totona. Lauegu mauri ia dika momokani bona egu lalo-metau ia bada. Lagani momo murinai lauegu adavana bona egu natudia idia gwau lau be moale lasi bona lalokau hahedinaraia lasi hahinena ta. Lagani 30 lalodiai edia hesiai gaukara lau karaia, egu ura momo lau koudia idia dainai, hegeregerena egu tamana bona sinana edia hesiai gaukara lau karaia bamona. To idia ese lau idia tanikiu henia lasi! Lau idia haberoa momokani unai!
“Lau badu bona lau daradara bada dainai dala lau tahua egu gorere ena badina be dahaka. Lau ese ma haida lau hereva henidia, inuinu kekero manadalaia besedia lalonai idia tubu taudia unai, lau hereva henidia neganai lauegu hemami dikana bona egu lalo-metau lau itaia, guna unai gaudia lau itadia namonamo lasi badina idia hunia noho bamona. Lagani momo lalodiai unai lalo-metau ese lauegu mauri ia hadikaia. To, anina lau davaria neganai egu lalohadai ena maduna metau ia kokia. Unai neganai lau diba lau sibona lau gini lasi, to momo ese lau hekwarahilaia gauna idia danu idia hekwarahilaia, badina idia danu be inuinu kekero manadalaia ruma besedia dekenai idia tubu!
“Heduru abia totona lau ese orea ta, ladana Adult Children of Alcoholics, dekenai lau vareai bona edia heduru lau abia. Edia gaukara bukadia haida ese lau idia durua egu lalohadai kereredia lau kokidia totona. Lau sibogu egu buka ta danu lau torea, egu lalo-metau gaudia, lau idia hadikaia gaudia unai, lau toredia bona lau kokidia toho. Heduru teipidia haida lau raraidia. TV dekenai tau ta ese heduru herevadia ia karaia bona lau kamonaidia. Ia be inuinu kekero ia manadalaia tauna ta ena natuna badana. University of Pennsylvania School of Medicine ese idia karaia bukana ta, ladana Feeling Good, ese lau ia durua egu lalo-metau bona egu lalohadai kereredia lau kokia totona.
“Unai lalohadai matamatadia lau gaukaralaidia, egu mauri ai bona egu ruma bese lalonai hetura karana namona lau karaia totona. Unai lalohadai matamatadia haida lau davaridia be inai: Ita dekenai idia vara gaudia edia anina be bada lasi, to edena bamona unai gaudia ita kara henidia be anina bada. Namo lasi iseda lalo-metau ita dogoatao bona ita hunia iseda lalona dekenai, to namona be ita sibona dekenai ita gwauraidia hedinarai bona ita hamaoromaorodia eiava ita negedia toho. Ma dala ta be inai: Emu lalohadai oi hamatamaia sibomu emu kara oi biagua totona.
“Durua gauna badana momokanina be Dirava ena Hereva, Bible unai. Unai buka amo, bona Iehova ena Witness taudia edia kongregesen, bona edia elda taudia bona ma lo Witness taudia haida amo, lauma dalanai lauegu lalohadai gorerena ia ore ia lao, bona lau sibogu be dala maoronai lau lalokau henia lou. Lau davaria lau be mauri ta, ma ta be lau hegeregerena lasi guba bona tanobada lalonai. Bona gau badana be, lau diba Iehova ese lau ia lalokau henia, bona Iesu be lau dainai bona ma taunimanima momo dainai ia mase.
“Harihari, lagani ta bona kahana murinai, lau laloa lau be 70% lau namo vadaeni. Lau diba Iehova ena kara maoromaoro tanobada matamatana do ia vara neganai bona inai tanobada dikana bona ena dirava, Satana Diabolo ia ore neganai sibona, Dirava ese lau ia hanamoa momokani.”
HEREVA DOKONA
Bible ia gwau: “Tau ta ena kudouna lalonai ia noho sisiba be dobu masemase ranuna bamona, to lalo-parara tauna ese ia veria daekau diba.” (Hereva Lada-isidia 20:5) Lalo-parara ia noho guna bema durua tauna ese lalo-metau tauna ena kudouna ena ranu dobudia ia veridia daekau diba. Bema “aonega sisiba idia karaia taudia be momo” namo do ia vara diba. (Hereva Lada-isidia 11:14) Hereva Lada-isidia ena hereva ma ta ese ia hahedinaraia haida edia sisiba hereva ita abia dae be namo: “Auri be auri amo idia segea. Unai bamona tau ta ese ma tau ta vairana ia segea.” (Hereva Lada-isidia 27:17) Idia lalo-hekwarahi taudia idia hereva hereva heheni neganai, “[idia sibodia] edia abidadama amo do idia hahegoada heheni.” (Roma 1:12) Bona Bible ena hahegani ta ia gwau ‘manoka taudia ita durudia,’ unai hereva ita badinaia totona namona be idia ia hamanokadia lalo-metauna ena badina ita diba bona edena bamona unai lalo-metau ese ia lalo-hekwarahi tauna ia hahekwakwanaia.—1 Tesalonika 5:14.
[Footnotes]
a Emu Ruma Bese Hamoalea Dalana, Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. ese idia karaia bukana.
[Blurb on page 8]
Kekero muramura manadalaia taudia edia natudia momo bona guna idia tuari taudia edia lalohisihisi toana be tamona!
[Blurb on page 10]
Kekero muramura inua karana be hehuni bona koikoi karana dekenai ia noho
[Blurb on page 10]
Idia lao sikuli neganai “edia vaira ena toana be idia kiri to edia lalona be idia metau bada momokani”
[Blurb on page 11]
“Harihari lau laloa Iehova be egu Tamana (guna unai bamona lau karaia diba lasi)”
[Blurb on page 12]
Durua gauna badana momokanina be Dirava ena Hereva, Bible unai
[Picture on page 9]
“Lalo-metau ese lau ia ania ore bamona”