KAROA 12
Ruma Bese Idia Hadikaia Hekwakwanai Oi Hanaia Diba
1. Ruma bese haida ese edena hekwakwanai idia hunidia?
HARI sibona motuka gunana idia huria bona idia hadiaria. Idia raka hanai taudia idia itaia ia diaridiari, ia matamata bamona. To henunai, raraka ese unai motuka ena tauanina ia hadikaia noho. Ruma bese haida be unai bamona danu. Toana be gau ibounai idia namo, to kiri amo gari bona hisihisi idia hunia. Taunimanima idia itaia lasi, to ruma bese idia hadikaia gaudia ese ena maino idia hadikaia noho. Unai dika idia havaraia hekwakwanai rua be kekero muramura manadalaia karana bona dagedage.
MURAMURA MANADALAIA KARANA ESE IA HAVARAIA DIKA
2. (a) Baibel ena hereva kekero muramura gaukaralaia karana dekenai be dahaka? (b) Kekero muramura manadalaia karana be dahaka?
2 Baibel ese dala maorona ai kekero muramura gaukaralaia karana ia koua lasi, to inuinu kekero karana ia gwauraia dika. (Aonega Herevadia 23:20, 21; 1 Korinto 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3) To, kekero muramura manadalaia be inuinu kekero sibona lasi; ia be kekero muramura inua hanaihanai bona inua dalana biagua diba lasi karana. Kekero muramura idia manadalaia taudia momo be taunimanima badadia. To madi, idia haida be memero kekeni.
3, 4. Kekero muramura ia manadalaia tauna ena adavana bona natudia ese ena kara dainai idia davaria gaudia mani oi gwauraia.
3 Idaunegai Baibel ese ia hahedinaraia vadaeni kekero muramura gaukaralaia kerere karana ese ruma bese ena maino ia hadikaia. (Deuteronomi 21:18-21) Kekero muramura manadalaia karana ena dika idauidau be ruma bese taudia ibounai ese idia mamia. Reana hahine be hanaihanai ia hekwarahi, kekero muramura ia manadalaia tauna ena inuinu karana ia koua totona eiava ena kara idauidau ia haheaukalaia totona.a Ia ese gau momo ia karaia toho, hegeregere kekero muramura ia hunia bona ia negea, tau ena moni ia hunia, bona ena lalokau ruma bese, mauri, bona Dirava dekenai ia herevalaia amo ena lalona ia veria toho—to kekero muramura ia manadalaia tauna ia inuinu noho. Hahine ese tau ena inuinu karana ia koua toho karadia edia anina idia vara lasi dainai, ia lalohisihisi bona ia laloa ia hegeregere lasi. Reana ia gari, ia badu, ia laloa ia kerere, ia lalo-hekwarahi, bona sibona ia matauraia lasi.
4 Bema tama o sina be kekero muramura ia manadalaia, natudia ese ena dika idia davaria danu. Natudia haida idia botaia. Ma haida be idia sihari henidia bona hadikadia. Reana natudia do idia laloa edia kerere dainai tama o sina be kekero muramura ia manadalaia. Nega momo natudia ese ma haida idia abidadama henia diba lasi, badina kekero muramura ia manadalaia tauna ena kara idaudia dainai. Ruma dekenai idia vara gaudia be idia herevalaia diba lasi dainai, natudia ese sibona edia hemami hunia karana idia manadalaia, bona nega momo unai dainai tauanina dalanai idia gorere. (Aonega Herevadia 17:22) Unai bamona natudia be idia bada neganai danu, sibona do idia abidadama henia lasi bona sibona do idia matauraia diba lasi.
RUMA BESE ESE DAHAKA IA KARAIA DIBA?
5. Edena dala ai kekero muramura manadalaia karana idia hamaragia diba, bona dahaka dainai unai be auka?
5 Ena be diba bada taudia momo idia gwau kekero muramura manadalaia karana idia hanamoa diba lasi, to idia momo idia gwau ta be kekero muramura ia inua lasi vaitani neganai do ia namo sisina. (Mataio 5:29 itaia.) To, heduru ia abia totona kekero muramura manadalaia tauna oi veria be auka, badina nega momo ia abia dae lasi ia be mai ena hekwakwanai. To, bema ruma bese taudia ma haida be tamana ena kekero muramura manadalaia karana ese idia ia hadikaia dalana idia hamaoromaoroa toho, reana tamana do ia abia dae ia be mai ena hekwakwanai. Kekero muramura idia manadalaia taudia bona edia ruma bese taudia ia durua momo doketa tauna ta ia gwau: “Lau laloa gau badana be ruma bese taudia be idia karaia diba hegeregerena idia noho namonamo toho. Kekero muramura ia manadalaia tauna be do ia itaia ia bona ena ruma bese taudia edia mauri be idau momokani.”
6. Kekero muramura ia manadalaia tauna ena ruma bese taudia ese edeseni amo heduru herevadia namodia idia abia diba?
6 Bema emu ruma bese lalonai kekero muramura ia manadalaia tauna ia noho, Dirava ena lauma amo ia vara Baibel ena sisiba ese oi ia durua diba oi noho namonamo totona. (Isaia 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17) Unai bamona ruma bese idia durua hakaua herevadia haida mani oi laloa.
7. Bema ruma bese lalonai ta be kekero muramura ia manadalaia, unai be daika ena kerere?
7 Oi laloa lasi kerere ibounai be oiemu. Baibel ia gwau: “Ibounai ta ta sibona ena metau, ena metau do idia huaia,” bona, “ita ibounai ta ta ese, iseda kara ena badina, be Dirava ena vairana dekenai do ita gwauraia hedinarai.” (Galatia 6:5; Roma 14:12) Reana kekero muramura ia manadalaia tauna ia gwau ruma bese taudia edia kerere dainai ia karaia. Hegeregere, reana ia gwau: “Bema lau umui kara namo henia, lau inuinu lasi.” Bema ma haida idia hahedinaraia ena hereva idia abia dae, unai amo ia idia hagoadaia ia inuinu noho totona. To, ena be eda noho dalana dainai eiava taunimanima ma haida amo dika ita davaria, ita ibounai—kekero muramura idia manadalaia taudia danu—eda kara be sibona eda maduna.—Filipi 2:12 itaia.
8. Edena dala haida ai kekero muramura ia manadalaia tauna oi durua diba ena kerere ena davana ia mamia totona?
8 Oi laloa lasi kekero muramura ia manadalaia tauna be ena kerere ena davana amo oi koua hanaihanai be namo. Baibel ena aonega herevana ta ese badu tauna ia herevalaia, to ena hereva be mai anina kekero muramura manadalaia tauna dekenai danu, ia gwau: “Bema nega ta kerere dekena amo oi hamauria, oi ese ma nega momo do oi karaia lou.” (Aonega Herevadia 19:19) Namona be kekero muramura ia manadalaia tauna ese ena inuinu karana ena hisihisi ia mamia danu. Namona be ia havaraia miro do ia hagoevaia eiava ia inuinu bada murinai ia sibona ese dabai ena biaguna do ia rini henia be namo.
Keristani elda taudia ese heduru bada idia henia diba ruma bese edia hekwakwanai hamaoromaoroa totona
9, 10. Dahaka dainai kekero muramura ia manadalaia tauna ena ruma bese taudia ese heduru idia abia be namo, bona daika ena heduru idia tahua be namo?
9 Ma haida edia heduru oi abia dae. Aonega Herevadia 17:17 ia gwau: “Tau ta ena turana ese ia lalokau henia noho, nega ibounai, bona nega dika ia vara neganai, oiemu tadikakana ese iena lalokau ia hedinaraia noho.” Emu ruma bese lalonai kekero muramura manadalaia tauna ia noho neganai, dika ia vara danu. Heduru oi abia be namo. Oi daradara lasi, to “turana” namodia amo heduru oi tahua. (Aonega Herevadia 18:24) Emu hekwakwanai idia lalo-pararalaia taudia eiava unai bamona gauna guna idia haheaukalaia taudia ida oi herevahereva karana amo heduru oi abia bena do oi diba dahaka oi karaia bona dahaka oi karaia lasi be namo. To oi laloa maoromaoro. Oi abidadama henia diba taudia, oiemu “hunia herevadia” idia halasia lasi taudia ida oi herevahereva.—Aonega Herevadia 11:13.
10 Keristani elda taudia oi abidadama henia. Keristani kongregesen ena elda taudia ese oi idia durua bada diba. Unai lo taudia be Dirava ena Hereva bona ena hakaua herevadia badinaia daladia idia diba namonamo. Idia be “lai koua gabuna hegeregere do idia lao. Idia be guba bada ia toa neganai hunia gabudia namodia hegeregere. Idia be tano kaukau gabudia lalonai sinavai maragidia hegeregere. Idia be nadi badana ena ikerukeru bamona, tano kaukau dekenai.” (Isaia 32:2) Keristani elda taudia ese hadikaia gaudia amo kongregesen ibounai idia gimaia sibona lasi, to mai edia hekwakwanai taudia ta ta idia durua, idia hagoadaia, bona idia laloa bada. Edia heduru oi abia dae be namo.
11, 12. Daika ese kekero muramura ia manadalaia tauna ena ruma bese dekenai heduru hereadaena ia henia diba, bona edena dala ai?
11 Gau badana be, Iehova amo goada oi abia. Baibel ese ita ia hamaoroa namo herea, ia gwau: “Lohiabada be lalohisihisi taudia kahirakahira ia noho, bona ia ese edia lalona ia ore taudia ia hamauria noho.” (Salamo 34:18) Bema oi lalohisihisi eiava oi daradoko, badina ruma bese lalonai kekero muramura ia manadalaia tauna ida oi noho, namona be oi diba ‘Iehova be oi kahirakahira ia noho.’ Emu ruma bese ena noho aukana ia lalo-pararalaia.—1 Petero 5:6, 7.
12 Bema Iehova ese ena Hereva lalonai ia gwauraia herevadia oi abia dae, heduru do oi abia lalohisihisi oi haheaukalaia totona. (Salamo 130:3, 4; Mataio 6:25-34; 1 Ioane 3:19, 20) Bema Dirava ena Hereva oi stadilaia bona ena hakaua herevadia oi badinaia, Dirava ena lauma helaga ena heduru oi abia diba, ia ese oi dekenai “siahu badana” ia henia diba, dina ta ta oi haheaukalaia totona.—2 Korinto 4:7.b
13. Ruma bese momo ia hadikaia hekwakwanai iharuana be dahaka?
13 Kekero muramura gaukaralaia kerere karana ese ruma bese ia hadikaia hekwakwanai ma ta ia havaraia—unai be ruma bese taudia dagedage henia karana.
RUMA BESE TAUDIA DAGEDAGE HENIA KARANA ENA HISIHISI
14. Ruma bese taudia dagedage henia karana be edena negai ia matamaia, bona hari unai kara be edena bamona?
14 Taunimanima edia sivarai lalonai, dagedage karana ginigunana be ruma bese lalonai tadikaka rua, Kaino bona Abela, huanai ia vara. (Genese 4:8) Unai nega amo ema bona hari, ruma bese lalodiai dagedage karadia idauidau ese taunimanima edia mauri idia hadikaia. Tatau haida ese edia hahine idia dadabaia, hahine haida ese edia tatau idia dagedage henia, tama sina haida ese edia natuna maragidia idia dadabaia dika herea, bona natudia badadia haida ese edia tama sina burukadia idia hahisia.
15. Ruma bese taudia dagedage henia karana ese ruma bese taudia edia hemami be edena bamona ia hadikaia?
15 Ruma bese taudia dagedage henia karana ese tauanina dekenai bero ia havaraia sibona lasi. Ena tau ese ia dadabaia hahinena ta ia gwau: “Oi ese kerere bona hemarai bada herea ena mamina oi haheaukalaia. Daba momo ai, oi ura bedi dekenai oi noho sibona, bona oi ura bada ia vara gauna be nihi dikana sibona.” Ruma bese taudia dagedage henia karadia idia itaia eiava idia mamia natudia idia bada bona sibona edia ruma bese idia havaraia neganai, idia danu do idia dagedage.
16, 17. Hemami hadikaia karana be dahaka, bona unai kara dainai ruma bese taudia dekenai idia vara gaudia be dahaka?
16 Ruma bese taudia dagedage henia karana be tauanina hahisia karana sibona lasi. Nega momo hereva amo idia karaia. Aonega Herevadia 12:18 ia gwau: “Ia hereva haraga tauna ena hereva, be tuari kaia ia gwadaia noho bamona.” Ruma bese lalonai unai “gwadaia” dagedage karadia haida be ladana hadikaia hereva idia gwauraia bona boiboi bada karadia, ta ena kara maumauraia hanaihanai karana, hereva dikadia amo gwauraia dika karana, bona hagaria herevadia. Hemami idia hadikaia dagedage karadia edia bero be matana amo ita itaia diba lasi bona nega momo ma haida idia diba lasi unai bero idia noho.
17 Natuna ena hemami hadikaia noho karadia—ena diba, ena laloa dalana, eiava unai natuna be anina lasi bamona maumauraia bona hamaragia hanaihanai karadia—be dika herea. Hereva amo dagedage henia karana dainai natuna ena lalo-goada do ia ore. Momokani, natudia ibounai ese matahakani idia abia be namo. To Baibel ese tamana ia hadibadia, ia gwau: “Emui natudia do umui habadua kava lasi, do idia hesiku garina.”—Kolose 3:21.
RUMA BESE TAUDIA DAGEDAGE HENIA KARANA KOUA DALANA
Idia lalokau bona hemataurai heheni Keristani tatau bona edia hahine ese hekwakwanai idia hamaoromaoroa haraga
18. Ruma bese taudia dagedage henia karana be edeseniai ia matamaia, bona Baibel ese ia hahedinaraia hadokoa dalana be dahaka?
18 Ruma bese taudia dagedage henia karana be kudouna bona lalona dekenai ia matamaia; ita karaia karana be iseda laloa dalana amo ia vara. (Iamesi 1:14, 15) Dagedage karana hadokoa totona, dagedage tauna ese ena laloa dalana ia haidaua be namo. (Roma 12:2) Unai ia karaia diba, a? Oibe. Dirava ena Hereva be mai ena siahu taunimanima edia mauri ia haidaua totona. Ia ese dika idia havaraia lalohadai goadadia ia kokia diba danu. (2 Korinto 10:4, NW; Heberu 4:12) Baibel ena diba maoromaoro ese taunimanima edia mauri ia haidaua momokani dainai, idia gwau diba unai taunimanima ese mauri matamata idia atoa vadaeni.—Efeso 4:22-24; Kolose 3:8-10.
19. Edena dala ai Keristani tauna ese ena adavana ia laloa bona ia kara henia be namo?
19 Adavana laloa dalana. Dirava ena Hereva ia gwau: “Namona be tatau ese edia adavana do idia lalokau henia, idia edia tauanina idia lalokau henia hegeregerena. Adavana ia lalokau henia tauna ese sibona ia lalokau henia noho.” (Efeso 5:28) Danu, Baibel ia gwau, namona be tau ese ena hahine ‘ia matauraia, hahine ena tauanina be goada herea lasi dainai.’ (1 Petero 3:7) Hahine ia hagoadadia ‘edia adavana idia lalokau henia’ bona ‘idia matauraia.’ (Tito 2:4; Efeso 5:33) Momokani, Dirava ia gari henia tauna ia gwau diba lasi ena hahine ia matauraia, bema ia botaia eiava ena hereva amo ia dagedage henia. Bona bema hahine be ena tau dekenai ia boiboi badabada, dala dikana ai ia hereva henia, eiava ia gwauraia dika hanaihanai, ia gwau diba lasi ena tau ia lalokau henia momokani bona ia matauraia.
20. Daika ena vairanai natudia be tama sina edia maduna, bona dahaka dainai tama sina ese edia natudia edia kara idia laloa maoromaoro be namo?
20 Natudia laloa dalana maorona. Namona be tama sina ese edia natudia idia lalokau henia bona idia laloa bada, oibe, unai idia karaia be gau badana. Dirava ena Hereva ia gwau natudia be ‘Iehova ena harihari gauna’ bona ‘hahenamo.’ (Salamo 127:3) Iehova vairanai unai harihari gauna naria namonamo ena maduna be tama sina edia. Baibel ese “mero ena kara” bona natudia edia “kavakava” ia herevalaia. (1 Korinto 13:11; Aonega Herevadia 22:15) Namona be tama sina idia hoa lasi bema idia itaia edia natudia ese kavakava karadia haida idia karaia. Memero kekeni be taunimanima badadia lasi. Namona be tama sina ese natuna ena kara idia laloa maoromaoro, ena mauri lagani, ena noho, bona ena diba hegeregerena.—Genese 33:12-14 itaia.
21. Tama sina burukadia laloa bona kara henia totona Dirava ia hahedinaraia dalana be dahaka?
21 Tama sina burukadia laloa dalana. Levitiko 19:32 ia gwau: “Tau buruka edia vairanai do umui toreisi, bona buruka taudia ibounai do umui matauraia.” Unai dala ai Dirava ena Taravatu ese buruka taudia matauraia bona laloa bada karana ia habadaia. Reana unai be mai ena hekwarahi bema ia buruka tama o sina be gau momo ia ura abia eiava bema ia gorere bona ia kara bona ia laloa haraga diba lasi. Unai neganai danu, Baibel ese natudia ia hadibaia ‘edia tama sina do idia durua be namo.’ (1 Timoteo 5:4) Unai ena anina be mai hemataurai ida idia kara henidia, reana mauri durua gaudia idia abia totona moni amo idia durudia. Tama sina burukadia botaia eiava ma dala ta ai hadikaia karana ese Baibel ia gwauraia dalana ia utua.
22. Ruma bese taudia dagedage henia karana hadokoa totona dahaka kara be mai anina bada, bona edena bamona oi hahedinaraia diba?
22 Emu badu koua dalana dibaia. Aonega Herevadia 29:11 ia gwau: “Kavakava tauna ese iena badu ia hedinaraia noho, to aonega tauna ese sibona ena badu ia koua, ia haheauka noho.” Edena dala ai emu badu oi koua diba? Lalona dekenai emu badu oi habadaia lasi, to namona be karaharaga hekwakwanai oi hamaoromaorodia. (Efeso 4:26, 27) Bema mamina oi abia emu badu oi koua diba lasi, namona be unai gabu oi rakatania. Namona be Dirava oi guriguri henia ena lauma helaga ese boga auka oi dekenai ia henia totona. (Galatia 5:22, 23) Oi raka loaloa eiava tauanina eksasais ta oi karaia ese oi ia durua diba emu hemami oi biagua totona. (Aonega Herevadia 17:14, 27) Namona be emu ‘badu oi hakerua’ toho.—Aonega Herevadia 14:29.
UMUI PARARA EIAVA NOHO HEBOU?
23. Bema Keristani kongregesen tauna ta be ia badu dikadika, reana ena ruma bese taudia ia dagedage henia danu, bona unai ia karaia loulou bona ia helalo-kerehai lasi neganai, dahaka ia vara diba?
23 Baibel ia gwau Dirava ese ia gwauraia dika karadia haida be “heai, mama, [bona] badu” bona ia gwau “unai bamona idia karaia taudia ese Dirava ena Basileia dekenai do idia vareai diba lasi.” (Galatia 5:19-21) Unai dainai, bema sibona ia gwauraia Keristani tauna be ia badu dikadika, reana ena adavana eiava natudia ia dagedage henia danu, bona unai ia karaia loulou bona ia helalo-kerehai lasi, Keristani kongregesen amo idia atoa siri diba. (2 Ioane 9, 10 itaia.) Unai dala ai, dagedage taudia ese kongregesen idia hamiroa lasi.—1 Korinto 5:6, 7; Galatia 5:9.
24. (a) Edia adavadia ese idia dagedage henia taudia be reana dahaka do idia karaia? (b) Ena adavana ese ia dagedage henia hahinena o tauna ena turadia bona elda taudia ese edena dala ai idia durua diba, to dahaka idia karaia lasi be namo?
24 Bema Keristani taudia edia adavadia ese idia dadabadia noho bona unai kara idia hadokoa lasi be edena bamona? Idia haida be badina idauidau dainai edia dagedage adavana ida idia noho. Ma haida idia laloa edia adavadia idia rakatania be namo, badina tauanina, hemami, bona lauma dalanai, dika idia davaria diba—reana idia mase diba danu. Unai bamona noho dalana ai, ruma bese lalonai dagedage ia davaria tauna o hahinena ese ia abia hidi gauna be Iehova vairanai idia sibona ese idia karaia gauna. (1 Korinto 7:10, 11) Turadia, varavara, eiava Keristani elda taudia namodia be reana heduru bona sisiba idia henia diba, to idia ese dagedage ia davaria tauna o hahinena do idia doria lasi dala ta ia abia hidi totona. Unai gauna be unai tau o hahine sibona ese do ia abia hidi.—Roma 14:4; Galatia 6:5.
RUMA BESE IDIA HADIKAIA HEKWAKWANAI EDIA DOKONA
25. Iehova ena ura ruma bese totona be dahaka?
25 Iehova ese headava lalonai Adamu bona Heva ia hatamonaia neganai, ia ura lasi hekwakwanai dikadia, hegeregere kekero muramura manadalaia karana eiava dagedage ese ruma bese do idia hadikadia. (Efeso 3:14, 15) Ia ura ruma bese be lalokau bona maino amo ia honu gabuna bona ia lalonai ruma bese taudia ta ta be lalona, hemami, bona lauma dalanai idia noho namonamo. To, kara dika ia vara neganai, ruma bese maurina ia dika ia lao haraga.—Hadibaia Tauna 8:9 itaia.
26. Iehova ena ura idia karaia toho taudia edia vaira negana be edena bamona?
26 Ita moale diba, badina Iehova ese ena ura ruma bese totona ia laloaboio lasi. Ia gwauhamata ia ese maino tanobadana matamatana do ia mailaia bona ia lalonai taunimanima “do idia noho namonamo, bona tau ta ese idia do ia hagaria lasi.” (Esekiela 34:28) Unai nega lalonai, kekero muramura manadalaia karana, ruma bese taudia dagedage henia karana, bona hari inai negai ruma bese idia hadikaia hekwakwanai iboudiai be do idia ore. Taunimanima be do idia kiri, to gari bona hisihisi idia hunia totona lasi, to badina “do idia helai namonamo, mai moale bona mai maino danu.”—Salamo 37:11.
a Ena be kekero muramura manadalaia tauna ita herevalaia, to idia hedinarai hakaua herevadia be mai anina kekero muramura ia manadalaia hahinena dekenai danu.
b Tano haida ai, heduru henia gabudia, hospital, bona heduru program ma haida idia noho, kekero muramura idia manadalaia taudia bona edia ruma bese taudia durua totona. Ta ese unai bamona heduru ia tahua eiava lasi be ia sibona ese ia abia hidi gauna. Watch Tower Society ese heduru dalana ta ia abia isi lasi. To, namona be oi naria namonamo, heduru oi tahua neganai, Baibel ena hakaua herevadia idia utua karadia oi abia dae garina.