Idia Vara Kava Gau Dikadia—Hari Inai Nega Ena Toana, A?
BESE ta ese do ia toreisi, bese ta do ia tuari henia. Bona basileia ta ese do ia toreisi, basileia ta do ia tuari henia. Gabu idauidau dekenai hitolo bada do ia vara, tano danu do ia mareremarere. To unai be hisihisi nega ena hamatamaia sibona.” Lagani 1,900 gunanai, unai hereva amo, Iesu Keriso ese iena hahediba taudia ia hamaorodia unai gau dikadia do idia vara, taravatu utua karana do ia bada, bona Dirava ena Basileia ena sivarai namona be tanobada ibounai dekenai do idia harorolaia; bona ia gwau unai karadia be “tanobada dokona” ena toana do idia hahedinaraia.—Mataio 24:3-14.
Atai herevana dainai, inai bamona ita henanadai be namo, Hari inai negai, tano mareremarere, lai-gubana, abata, medu lasi, bona aniani lasi kara dikadia idia vara momo, to uru gunadia dekenai idia vara momo lasi, a? Bona ena be saiens bona idia havaraia gaudia dekenai edia aonega ia bada ia lao, to unai kara dainai taunimanima momo ese hisihisi idia davaria, a?
Taunimanima momo idia haere, idia gwau oibe. Hegeregere, New Scientist magasin be sisiba ia henia, ia gwau “lagani 1990 murinai dika karadia momo do idia vara, uru gunadia dekenai idia vara dika karadia ena bada do ia hanaia.” Unai hegeregerena, UN Chronicle niuspepa, June 1991 gauna ai, World Meteorological Organization ena dairekta tauna ia gwau: “Ia hedinarai goevagoeva. Lagani 1960 murinai ia mai lagani 1980 murinai . . . , idia vara kava gau dikadia badadia edia namba be nega ima amo ia bada daekau, bona bisinesi idia dika edia namba be nega toi amo ia bada daekau.” Unai hereva do idia laloa maoromaoro totona, World Health, UN World Health Organization ena magasin, ia gwau: “Histori lalonai, idia vara kava gau dikadia edia sivarai idia noho. To, lagani 2000 ia mai kahirakahira, bona taunimanima idia hutuma, tubutubu bona mauri gaudia idia dika idia lao, bona saiens dekenai gau idauidau idia vara dainai, idia vara kava bona taunimanima ese idia havaraia gau dikadia idia mai neganai, bese momo ese dika idia davaria haraga diba.”
Hari idia vara gaudia edia sivarai idia kamonai taudia be unai hereva dainai idia hoa lasi. Niuspepa, reidio, bona televisen ese sivarai momo idia kikilaia, hegeregere, Philippines dekenai ororo ia pou, California dekenai tano ia mareremarere, Bangladesh dekenai abata ia vara, Somalia dekenai doe ia vara, Hawaii dekenai lai-gubana ia toa, eiava Nicaragua dekenai davara hurehure badadia be tano idia botaia. Kahirakahira hua ta ta iboudiai tanobada ena kahana ta dekenai ia vara gau dikana ta idia sivarailaia.
Taunimanima haida idia laloa unai be anina bada lasi gauna. Idia gwau, ena be taunimanima idia laloa idia vara kava gau dikadia edia namba ia bada ia lao, to idia laloa kerere, hari inai negai idia vara gaudia idia sivarailaia namonamo eiava idia torea maoromaoro dainai unai bamona idia laloa. Danu idia gwau, idia vara kava gau dikadia ese taunimanima momo idia hadikaia ena badina be taunimanima idia hutuma idia lao dainai. Unai hereva be idia maoro, eiava?
Atai dekenai ai kikilaia New Scientist magasin ena hereva ma haida oi laloa. Ia gwau: “Lagani 1960 ia lao 1970 murinai, idia sivarailaia gau dikadia edia namba be 523, lagani 1970 ia lao 1980 lalodiai, idia sivarailaia gau dikadia edia namba be 767. Lagani 1980 murinai, edia namba ia daekau 1387 dekenai.” Unai sivarai ma ia gwau, “lagani 10 gunanai dika idia vara edia namba ia daekau ena badina be China bona Soviet Union dekenai idia gari lasi idia vara kava gau dikadia idia sivarailaia totona.” Bena ma ia gwau: “Ena be unai idia karaia, to dika idia vara edia namba be ia do daekau noho.” Idia vara kava gau dikadia edia namba ia bada ia lao haraga, bona ena be idia vara gaudia idia sivarailaia bona idia torea dalana idia hanamoa, to ita gwau lasi unai kara sibona dainai idia vara gau dikadia edia namba ia bada daekau.
Ma danu, UN Chronicle magasin, March 1992 gauna ai, ia gwau: “Idia ore lagani 20 lalodiai, taunimanima milion toi bamona idia mase, bona taunimanima milion 800 bona ma haida ese idia vara kava gau dikadia amo ‘dika, mauri aukana bona hisihisi’ idia davaria.” Unai ena anina be tanobada dekenai idia noho taudia 7 7 iboudiai amo 1 1 ese ia vara kava dikadia amo dika idia davaria. Unai be hoa sivaraina, bona ita diba momokani hari inai nega be hekwakwanai bona lalohisihisi negana.
Baibel ese hisihisi bada negana ia perovetalaia dainai, ia maoro bema ita gwau Dirava ese idia vara kava gau dikadia ia havaradia bona idia dekena amo idia vara hisihisidia be iena kerere, a? Taunimanima momo be unai bamona idia laloa. To, hereva maorodia ese dahaka idia hahedinaraia? Bona mai anina bada gauna be inai, Baibel ese dahaka ia hahedinaraia?
[Picture Credit Lines on page 3]
Middle photo: Mark Peters/Sipa Press
WHO/League of Red Cross